Dichromian potasu

Dichromian potasu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. dichromian dipotasu addyt. heptaoksydodichromian(2−) potasu lub μ-oksydo-heksaoksydodichromian(2−) potasu Inne nazwy i oznaczenia półsyst. dichromian potasu Stocka dichromian(VI) potasu inne bichromian potasu dwuchromian potasu (dawn.) dichromian potasowy (dawn.)
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	K2Cr2O7
Inne wzory	K2[Cr2O6(μ-O)]
Masa molowa	294,18 g/mol
Wygląd	czerwonopomarańczowe kryształy[1]
Identyfikacja
Numer CAS	7778-50-9
PubChem	516855
Właściwości Gęstość 2,676 g/cm³; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalny[2][1] w innych rozpuszczalnikach etanol: praktycznie nierozpuszczalny[2] Temperatura topnienia 398 °C[3] Temperatura wrzenia ~500 °C (rozkład)[3]
Budowa Układ krystalograficzny jednoskośny (w temperaturze 241 °C przechodzi w odmianę trójskośną)
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H272, H301, H312, H314, H317, H330, H334, H340, H350, H360Fd, H372, H410, brak Zwroty P P201, P220, P261, P273, P280, P305+P351+P338 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Utleniający (O) Silnie toksyczny (T+) Groźny dla środowiska (N) Zwroty R R45, R46, R60, R61, R8, R21, R25, R26, R34, R42/43, R48/23, R50/53 Zwroty S S53, S45, S60, S61 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[4] 0 4 0   Numer RTECS HX7680000
Podobne związki
Inne aniony	chromian potasu
Inne kationy	dichromian sodu
Podobne związki	nadmanganian potasu
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Dichromian potasu, K₂Cr₂O₇ – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu chromowego i potasu. Jest trujący i rakotwórczy.

Otrzymywanie

Związek ten można otrzymać w reakcji silnego kwasu mineralnego (np. kwasu siarkowego) z chromianem potasu:

2K
2CrO
4 + H
2SO
4 → K
2SO
4 + K
2Cr
2O
7 + H
2O

lub dichromianu sodu z chlorkiem potasu^[1]:

Na
2Cr
2O
7 + 2KCl → 2NaCl + K
2Cr
2O
7

Właściwości

W 500 °C ulega rozkładowi na chromian potasu, tlen i tlenek chromu(III):

4K
2Cr
2O
7 → 4K
2CrO
4 + 2Cr
2O
3 + 3O
2↑

Wykrywanie dichromianów w roztworach wodnych

Dichromiany w roztworach wodnych można wykryć za pomocą próby Lehnera. Do ok. 3 ml badanego dodaje się kilka kropli wody utlenionej i roztworu kwasu siarkowego oraz 1 ml alkoholu amylowego, po czym całość należy wytrząsnąć. W obecności dichromianów zachodzi reakcja, w wyniku której do warstwy organicznej (alkohol) ekstrahuje się nietrwały nadtlenek chromu(VI), zabarwiając ją na niebiesko, natomiast w roztworze wodnym obserwujemy intensywne wydzielanie gazu (tlen) i stopniową zmianę barwy na zieloną (spowodowaną obecnością jonów chromowych(III)).

Równowaga dichromiany − chromiany

W roztworach wodnych dichromiany są trwałe tylko w środowisku kwasowym, po dodaniu zasady ich barwa zmienia się z pomarańczowej na żółtą w wyniku rozpadu jonów dichromianowych do chromianowych:

Cr
2O2−
7 + 2OH−
→ 2CrO2−
4 + H
2O

Natomiast gdy do żółtych chromianów doda się kwasu, roztwór zabarwia się na pomarańczowo w wyniku reakcji odwrotnej:

2CrO2−
4 + 2H+
→ Cr
2O2−
7 + H
2O

Zarówno w chromianach, jak i w dichromianach chrom występuje na stopniu utlenienia +6, wyżej wymienione reakcje nie są więc procesami redoks.

Zastosowanie

Dichromian potasu jest wykorzystywany jako utleniacz w przemyśle chemicznym i preparatyce laboratoryjnej, poza tym do produkcji barwników, w elektrolizie, pirotechnice, wyrobie szkła, klejów, farbiarstwie, w fotografii, w litografii i w przemyśle ceramicznym.

Zakwaszony roztwór dichromianu potasu może służyć jako wskaźnik obecności substancji o własnościach redukujących (np. aldehydów) w badanym roztworze. Próba jest pozytywna, jeśli roztwór zmieni barwę w wyniku redukcji jonów Cr
2O2−
7 (pomarańczowe) do Cr³⁺ (zielone).

Roztwór dichromianu potasu w kwasie siarkowym znany jest pod nazwą chromianka. Mieszanina ta ma bardzo silne własności utleniające i była niegdyś masowo stosowana w laboratoriach do mycia szkła w celu usunięcia pozostałości substancji organicznych. Obecnie chromianka jest stosowana rzadko ze względu na kłopotliwą utylizację odpadów zawierających związki chromu, a związki organiczne usuwa się ze szkła za pomocą kąpieli w ługach (takich jak stężone roztwory NaOH lub KOH; roztwór propan-2-olanu potasu w propan-2-olu), lub w roztworze Pirania (mieszanina perhydrolu i kwasu siarkowego).

Zagrożenia

Dichromian potasu, podobnie jak inne związki chromu(VI)^[5], jest toksyczny i ma działanie mutagenne, teratogenne oraz rakotwórcze dla ludzi^[6]. Jest też niebezpieczny dla środowiska^[6][7]. W przypadku spożycia 2–3 gramów dichromianu potasu dochodzi do ostrej niewydolności nerek i wątroby oraz uszkodzenia układu pokarmowego, co często powoduje śmierć^[8].

Przypisy

1. Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 96, ISBN 83-7183-240-0 .
2. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
3. David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-82, ISBN 978-1-4200-9084-0  (ang.).
4. Dichromian potasu (nr 483044) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych.
5. Chromium in Drinking Water. Environmental Protection Agency, 2015-11-23. [dostęp 2016-07-12].
6. Anita K.A.K. Patlolla Anita K.A.K. i inni, Potassium Dichromate Induced Cytotoxicity, Genotoxicity and Oxidative Stress in Human Liver Carcinoma (HepG2) Cells, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, 6 (2), 2009, s. 643–653, DOI: 10.3390/ijerph6020643, ISSN 1661-7827, PMID: 19440407, PMCID: PMC2672371 [dostęp 2018-07-03] .
7. Dichromian potasu (nr 483044) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
8. J.P.J.P. Goullé J.P.J.P. i inni, Accidental potassium dichromate poisoning. Toxicokinetics of chromium by ICP-MS-CRC in biological fluids and in hair, „Forensic Science International”, 217 (1-3), 2012, e8–12, DOI: 10.1016/j.forsciint.2011.10.020, ISSN 1872-6283, PMID: 22024652 [dostęp 2018-07-03] .

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• GND: 4366110-5

Encyklopedie internetowe:

• Catalana: 0202937