Czarne (województwo małopolskie)

Czarne

wieś
Widok na wyludnioną wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Sołectwo	Krzywa
Liczba ludności (2022)	2[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-315[3]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0464774
Położenie na mapie gminy Sękowa Czarne
Położenie na mapie Polski Czarne
Położenie na mapie województwa małopolskiego Czarne
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Czarne
49°28′35″N 21°22′37″E[1]

Czarne, Beskid Niski, Polska 1938

Cerkiew św. Dymitra, która stała w Czarnem w latach 1783–1993

Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Radocyna

Cmentarz wojenny nr 53

Czarne (j. łemkowski Чорне) – dawna łemkowska wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.

Części wsi

Integralne części wsi Czarne^[4]^[5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0464780	Długie	przysiółek

Historia

Lokacja Czarnego prawdopodobnie w 1569 (przywilej Zygmunta Augusta, na mocy którego sołtys Świętkowic Iwan założył wieś Czarny Potok, dziś Czarne)^[6]. W 1629 wieś składała się z 5 gospodarstw, w 1880 z 54 (330 mieszkańców)^[7]. W 1783 wybudowano cerkiew greckokatolicką pw. św. Dymitra. Użytkowano ją do roku 1927 (1928). Około roku 1930 wybudowano nową cerkiew prawosławną (zniszczył ją jednak huragan w 1967). W 1921 mieszkało w Czarnem 323 grekokatolików (w 1928 przeszli oni na prawosławie) oraz 5 Żydów. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, tkactwem, a także wydobyciem i destylacją ropy naftowej. Od końca lat 30. XX wieku wieś stała się ważnym ośrodkiem prawosławnym na Łemkowszczyźnie – organizowano tam uroczystości religijne i spotkania duchownych. W 1938 we wsi znajdowało się 58 domów, 2 cerkwie, dwa młyny wodne, wiatrak, kapliczka^[8].

W 1945 większość mieszkańców dobrowolnie wyjechała do ZSRR, reszta (8 z 9 rodzin) została wysiedlona przymusowo w 1947 w ramach akcji „Wisła”. Po 1956 wróciły 3 rodziny. W 1993 cerkiew greckokatolicką z 1783 rozebrano i przeniesiono do skansenu w Nowym Sączu^[9].

Obecnie w Czarnem są dwa domy i kilka bacówek. W sezonie wypasane są bydło i owce. Administracyjnie do Czarnego przynależy także Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Radocyna” będący własnością Lasów Państwowych, jednak geograficznie położony jest poza doliną dawnej wsi.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10]

• cmentarz greckokatolicki (łemkowski) parafialny z I połowy XX wieku;
• cmentarz wojenny nr 44 z I wojny światowej, w przysiółku Długie;
• cmentarz wojenny nr 45 z I wojny światowej;
• cmentarz wojenny nr 53 z I wojny światowej;
• dom, drewniany nr 5 z 1902 roku.

Inne zabytki

• cerkwisko;
• murowana XIX-wieczna kapliczka na wschodnim skraju wsi;
• przydrożne krzyże i kapliczki wzdłuż dawnej drogi przez wieś (XIX, XX w.);
• pomnik poświęcony 20. rocznicy męczeńskiej śmierci św. Maksyma Gorlickiego (wzniesiony w 1934, odrestaurowany w 2014)^[11]

Inne informacje

Do nazwy wsi nawiązuje nazwa Wydawnictwa Czarne^[12].

Szlaki piesze

• (LP) Nadleśnictwa Gorlice: Radocyna – Konieczna – Lipna – Czarne – Radocyna

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 19030
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. brak numeru strony
5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
6. Radocina 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 390 .
7. Czarne 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 742 .
8. Mapa "Jaśliska" 1:100 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1938
9. Fotografia cerkwi
10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
11. Jarosław Grycz: Poświęcenie odnowionego pomnika w Czarnem. cerkiew.pl, 14 września 2014. [dostęp 2021-11-12].
12. Magdalena Lemańska. Wydawnictwo Czarne. Dobrze napisany biznes. „Forbes”, s. 103, maj 2024. 

Bibliografia

• Beskid Niski. Przewodnik. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 277–278.
• Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Czarne 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 742 .