Cyrkon
Duża bryła cyrkonu.
|
Właściwości chemiczne i fizyczne
|
Skład chemiczny
|
ZrSiO4
|
Twardość w skali Mohsa
|
7,5
|
Przełam
|
od muszlowego do nierównego
|
Łupliwość
|
niewyraźna, na {110} i {111}
|
Pokrój kryształu
|
kryształy pryzmatyczne, nieregularne ziarna
|
Układ krystalograficzny
|
tetragonalny
|
Topliwość
|
trudnotopliwy, ok. 2190 °C[1]
|
Właściwości mechaniczne
|
kruchy
|
Gęstość minerału
|
4,6–4,7 g/cm³
|
Właściwości optyczne
|
Barwa
|
Czerwono-brązowy, żółty, zielony, niebieski, szary, bezbarwny, w cienkim przekroju bezbarwny do jasnobrązowego
|
Rysa
|
Biała
|
Połysk
|
szklisty, diamentowy
|
Współczynnik załamania
|
nω = 1,925–1,961 nε = 1,980–2,015
|
Inne
|
od przejrzystego do nieprzejrzystego
Pleochroizm – wyraźny w kryształach zabarwionych
|
Dodatkowe dane
|
Szczególne własności
|
katodoluminescencja, Termoluminescencja, Fluorescencja od niewyraźnej do jasnej, koloru żółto-złotego[2], promieniotwórczy
|
|
|
Cyrkon – pospolity minerał z gromady krzemianów wyspowych.
Skład chemiczny minerału stanowi głównie krzemian cyrkonu. Nazwa nawiązuje do wyglądu zewnętrznego i pochodzi od perskiego zargun (zar ‘złoto’, gun ‘barwa’) czyli „złocisty”.
Właściwości
Jest kruchy, przezroczysty.
Tworzy kryształy izometryczne, słupkowe, igiełkowe. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, ziemistych lub promienistych, w formie okrągłych ziarn i otoczaków w osadach aluwialnych. Jest izostrukturalny z thorytem, coffinitem, hafnonem, ksenotymem.
W zależności od domieszek posiada różne barwy i odcienie: złocistobrunatny, jasnożółty, słomkowożółty (jargon), jaskrawożółty (melichrysos), różowy, czerwony, czerwonopomarańczowy (hiacynt), zielony (beccaryt), fioletowy, niebieski (starlit), niebieskozielony, brunatny, czarny; bywa też bezbarwny (sparklit). Niekiedy wykazuje efekt kociego oka.
Często zawiera pewne ilości uranu, toru (malakon), hafnu (alvit), niobu, tantalu, itru i innych ziem rzadkich oraz wody (cyrtolit).
Występowanie
Stanowi rozpowszechniony składnik skał magmowych (granity, gnejsy, syenity) oraz osadowych (piaski cyrkonowe, żwiry). Współwystępuje z biotytem, kwarcem, skaleniami, granatami, monacytem, ksenotymem.
Miejsca występowania:
Sri Lanka, Indie, Kambodża, Australia, Rosja, USA, Kanada, Brazylia, Francja, Norwegia.
W Polsce występuje w okolicach Szklarskiej Poręby, nad rzeką Kwisą i Izerą. Znaczne ilości występują w piaskach plażowych nad Bałtykiem.
Zastosowanie
- ważne źródło otrzymywania pierwiastka cyrkonu, także toru, hafnu, itru i niobu,
- jest stosowany do produkcji materiałów żaroodpornych i ognioodpornych,
- do produkcji ceramiki i szkliw,
- w stomatologii, jako alternatywa dla stopów metali,
- do produkcji materiałów ściernych i włókien,
- wykorzystywany w przemyśle chemicznym,
- stosuje się go również do produkcji farb i pigmentów,
- w reaktorach nuklearnych,
- służy do oznaczania wieku bezwzględnego skał[3] metodami radiometrycznymi,
- należy do bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich i jubilerskich.
W jubilerstwie prawidłowo oszlifowane cyrkony dzięki bardzo dużej dyspersji są konkurencją dla diamentów. Trudność w uzyskaniu właściwego szlifu sprawia duża kruchość. Tym należy tłumaczyć obserwowane często lekkie zaokrąglenie rondysty kamieni oszlifowanych. Cyrkony o zabarwieniu niebieskim lub złotym uzyskuje się przez obróbkę cieplną ciemnoczerwonych okazów z Tajlandii.
Galeria
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- K.K. Maślankiewicz K.K., Kamienie szlachetne, Wyd. Geologiczne, 1982 . Brak numerów stron w książce
- N.N. Sobczak N.N., Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Alfa, 1986 . Brak numerów stron w książce
- C.C. Hall C.C., Klejnoty, Kamienie szlachetne i ozdobne, Wiedza i Życie, 1996 . Brak numerów stron w książce
- W.W. Schuman W.W., Kamienie szlachetne i ozdobne, Alma–Press, 2004 . Brak numerów stron w książce
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Barbara Zapolska (tłum. z hiszp.). Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2. Brak numerów stron w książce