Cwi Pryłucki

Cwi Pryłucki
Data i miejsce urodzenia

29 lipca 1862
Krzemieniec

Data i miejsce śmierci

21 maja 1942
Warszawa

Zawód, zajęcie

publicysta

Cwi Pryłucki, także Hirsz-Szulim Pryłucki, pseud. „Pi”, „Bar Galuta”, „Aminadab” (ur. 29 lipca 1862 w Krzemieńcu, zm. 21 maja 1942 w Warszawie) – publicysta, jeden z prekursorów prasy żydowskiej.

Życiorys

Redakcja dziennika „Der Moment”

Urodził się w 29 lipca 1862 roku w Krzemieńcu, w rodzinie kupieckiej[1]. Odebrał tradycyjne, religijne żydowskie wykształcenie, a także uczył się języków obcych: rosyjskiego, niemieckiego i francuskiego[2]. Uczęszczał na uniwersytet w Kijowie[1] oraz studiował nauki humanistyczne na uniwersytecie w Berlinie[3]. Od lat 80. XIX w. należał do Chowewej Syjon[3] i działał na rzecz popularyzacji języka hebrajskiego w codziennym użyciu[1]. W ostatnich dwóch dekadach XIX w. podróżował po Wołyniu, zachęcając do emigracji Żydów do Palestyny[1].

Zadebiutował w wieku 18 lat utworami po hebrajsku, a jego poezja, nowele i felietony[3] o zabarwieniu syjonistycznym[2] ukazywały się na łamach takich czasopism jak „Ha-Boker Or”, „Ha-Melic” i „Ha-Cefira”[3]. Na przełomie wieków zamieszkał w Petersburgu, gdzie dołączył do redakcji periodyków „Buduszcznost’” i „Jewrejskij Jeżegodnik”[3], dla których pisał po rosyjsku, oraz publikował na łamach jidyszowej gazety „Bleter fun a togbuch”[1].

Został orędownikiem jidyszyzmu[3]. W 1903 roku współtworzył dziennik „Der Frajnd”[3], a gdy w 1905 roku uzyskał zgodę władz na publikację jidyszowego dziennika „Der weg”, przeniósł się do Warszawy[2]. Pomimo poczytności w 1907 roku zakończono działalność dziennika, po części ze względu na konkurencję w postaci taniej i sensacyjnej gazety „Jidiszes Togbłat” Samuela Jackana[1]. Pryłucki kontynuował pracę w powstałym w miejscu „Der Frajnd” dziennika „Unzer Leben[3], publikował także na łamach jidyszowego „Di naje cajtung” i hebrajskiego „Ha-Jom”[2]. W 1910 roku, wraz z Hilelem Cajtlinem i Mosze Justmanem, współzałożył popularny dziennik „Der Moment[4], którego nazwa pochodziła od rubryki prowadzonej przez Pryłuckiego w „Unzer Leben”[1]. Gazeta ukazywała się do września 1939 roku[4], a jej redaktorem naczelnym[4] został syn Pryłuckiego Noach[3].

Po wybuchu II wojny światowej Pryłucki znalazł się w getcie warszawskim, gdzie podyktował jednej z córek swe wspomnienia[1]. Ich część zachowała się w Archiwum Ringelbluma[1]. Wspomnienia ukazały się w okrojonej formie w 1983 roku na łamach „Fołks Sztyme[1], a także w formie książkowej w 2015 roku nakładem Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego, jako tom 28 serii Archiwum Ringelbluma: konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy[5].

Pryłucki zmarł 21 maja 1942 roku śmiercią naturalną[2] w getcie warszawskim[1].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k Kalman Weiser, Pryłucki, Tsevi [online], YIVO Encyclopedia [dostęp 2021-10-24] (ang.).
  2. a b c d e Pryłucki Cwi [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-10-24] (pol.).
  3. a b c d e f g h i Marian Fuks, Pryłucki Cwi [online], Delet [dostęp 2021-10-24] (pol.).
  4. a b c Marian Fuks, Moment, Der [online], Delet [dostęp 2021-10-24] (pol.).
  5. Archiwum Ringelbluma: konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy. T. 28, Cwi Pryłucki: wspomnienia (1905-1939) [online], Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-10-24] (pol.).