Coś z Alicji

Coś z Alicji

Něco z Alenky

Gatunek	animowany dark fantasy surrealistyczny
Rok produkcji	1988
Data premiery	3 sierpnia 1988
Kraj produkcji	Czechosłowacja Szwajcaria Wielka Brytania RFN
Język	czeski
Czas trwania	86 minut
Reżyseria	Jan Švankmajer
Scenariusz	Jan Švankmajer
Główne role	Kristýna Kohoutová
Zdjęcia	Svatopluk Malý
Scenografia	Jirí Bláha Jan Švankmajer Eva Švankmajerová
Montaż	Marie Zemanová
Produkcja	Peter-Christian Fueter Keith Griffiths Michael Havas
Wytwórnia	Condor Features Channel 4 Hessischer Rundfunk
Dystrybucja	Lucerna film

Coś z Alicji (czes. Něco z Alenky) – czechosłowacko-szwajcarsko-brytyjsko-zachodnioniemiecki animowany film surrealistyczny z 1988 roku w reżyserii Jana Švankmajera na podstawie powieści Lewisa Carrolla Alicja w Krainie Czarów^[1].

Film zdobył na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Animowanych w Annecy w 1989 roku nagrodę za najlepszy film pełnometrażowy^[2]. W ankiecie Projektu 100 z okazji stulecia czeskiej kinematografii obraz zajął 38. miejsce, ex aequo z filmami Hej rup!, Janosik, Odwaga na co dzień, Chrystusowe lata, Waleria i tydzień cudów i Kelner, płacić!^[3].

Fabuła

Małoletnia Alicja wróciwszy z spaceru nad rzeką ze starszą siostrą widzi w swoim pokoju jak wypchany biały królik nagle ożywia i ubiera się w wykwintny strój z nożycami wyraźnie gdzieś się spiesząc. Zaskoczona Alicja podąża za nim do sekretarzyka na szczycie wzgórza. W środku znajduje się wielkie mieszkanie. Alicja odkrywa malutkie drzwi zamknięte na klucz, za którymi jest Biały Królik. Alicja wyciąga z pobliskiej szafki flakonik. Bez wahania wypija go i zmienia się w porcelanową lalkę. Zapomina, że klucz do drzwi jest na szafce, więc Alicja chcąc do niego się dostać zjada ciastko, lecz staje się tak olbrzymia, że pokój jest zbyt ciasny, a królik ucieka. Z bezradności wybucha płaczem, a jej łzy wypełniają pokój. Po wodzie płyną różne zwierzęta, w tym mysz urządzająca ognisko na głowie Alicji^[4].

Po wodzie z łez Alicji płynie talerz z ciastkami, które znów zmieniają dziewczynkę w lalkę. Po drugiej stronie drzwi znajduje się rzeka, po której płynie Biały Królik. Bierze on Alicję za swą służkę Mariannę i każe jej przynieść z jego domu nowe nożyce, bo pierwsze zgubił w wodzie. Alicja wchodzi do domu, gdzie wypija butelkę, wracając do ludzkiej postaci, lecz wypełnia cały większość domku królika chcącego ją wykurzyć wraz ze swą służbą składającą się szkieletopodobnych zwierząt. Jeden z rzucanych kamyków zmienia się w ciastko, które zdesperowana Alicja spożywa zmieniając się w lalkę i ucieka przed służbą Białego Królika. Zwierzęta więzią Alicję w lalce w jej kształcie, którą zamykają w magazynie wypełnionym słoikami z okazami.

Alice uwalnia się z lalki i odkrywa klucz w puszce sardynek. Ucieka z magazynu, wchodząc do korytarza z drzwiami. Za jednym z nich natyka się na zrobioną ze skarpety gąsienicę. Ta mówi jej, że kęsy z grzybka do cerowania odpowiadają za wzrost. Alicja słysząc płacz niemowlęcia w małym domku dla lalek bierze kęs, by dostosować się rozmiarem. W środku przyjmuje od ryby i żaby zaproszenie od pewnej królowej, a następnie odkrywa Białego Królika opiekującego się prosiakiem w ubranku dla dzieci. Prosiak ucieka, a Alicja goni go po schodach i trafia do pomieszczenia, w którym nakręcany pluszowy zając i marionetkowy kapelusznik urządzają przyjęcie z herbatką. Kapelusznik niespodziewanie wyciąga jednego z kapelusza Białego Królika uciekającego na strych, a Alicja podąża za nim.

Na strychu Alicja widzi ożywione figury z kart do gry. Rządzą nimi Królowa i Król Kier, u których Biały Królik służy jako kat. Królowa co chwila skazuje kogoś na śmierć poprzez dekapitację nożycami Białego Królika. Dostrzega Alicję i każe jej grać z nią w krokieta, lecz młotki i piłki do gry zamieniają się kolejno w kury i jeże. W końcu Alicja zostaje postawiona przed sądem za zjedzenie ciastek Królowej. Alicja próbuje się wytłumaczyć, ale Król nakazuje jej postępować zgodnie ze scenariuszem. Zirytowana Alicja zjada ciastka, a Królowa rozkazuje Królikowi zdekapitować Alicję. Ta się pyta, która głowa ma zostać ścięta, gdy jej głowa zmienia się w te innych postaci. Alicja budzi się w swym domu, jednak widzi pustą gablotę z której uciekł Biały Królik^[4]. Znajduje tam nożyce i zastanawia czy obciąć nimi głowę królikowi, gdy ten się spóźni.

Obsada

• Kristýna Kohoutová – Alicja

Produkcja

Jan Švankmajer był zdecydowany zekranizować Alicję w Krainie Czarów, po tym jak zakończył prace nad Žvahlav aneb šatičky slaměného Huberta na podst. poematu Jabberwocky Lewisa Carrola oraz Do pivnice. Švankmajer uważający Alicję w Krainie Czarów za jeden z najważniejszych utworów cywilizacji był zdania, że dotychczasowe ekranizacje prezentowały wydarzenia jako baśń, gdy zamysłem Carrola było przedstawienie wydarzeń jako snu^[5]. W roli Alicji wystąpiła Kristýna Kohoutová będąc jedynym aktorem w obsadzie, gdzie reszta postaci była odgrywana przez poklatkowo animowane figury^[4]. Był to pierwszy film pełnometrażowy w reżyserii Švankmajera^[6]

Przypisy

1. Něco z Alenky (1988) [online], FDb.cz [dostęp 2023-06-27]  (cz.).
2. Annecy Animation Festival 1989
3. Projekt 100. uh.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)].
4. Jan Dąbrowski: COŚ Z ALICJI. Windą do króliczej nory. Film.org, 2018-11-15. [dostęp 2023-06-27]. (pol.).
5. Interview with Jan Švankmajer [online], Electric Sheep, 14 czerwca 2011 [dostęp 2023-06-27]  (ang.).
6. Uhde 2007 ↓, s. 69.

Bibliografia

• Jan Uhde: Jan Svankmajer: Genius Loci as a Source of Surrealist Inspiration. W: The Unsilvered Screen: Surrealism on Film. Londyn: Wallflower, 2007. ISBN 978-1-904764-86-1. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Coś z Alicji w bazie IMDb (ang.)
• Coś z Alicji w bazie Filmweb

Encyklopedie internetowe (film):

• Britannica: topic/Alice-film-by-Svankmajer