Cortese było wzmiankowane już podczas spisu zapasów w piwnicach zamku Casale Monferrato w 1614 roku[2]. W 1658 pisano, że winnice w Montaldeo (prowincja Alessandria) były obsadzone krzewami cortese, fermentino (właśc. vermentino) oraz nebioli dolci (nebbiolo)[2]. Odmiana utrzymała się od tego czasu w Piemoncie[2]. Zwykłe wina mają mało wyrazisty bukiet, ale są orzeźwiająco kwaskowe[2]. Od lat 50. XX wieku zwrócono uwagę na charakter cortese, który objawia się przy ograniczeniu zbiorów[3]. Pionierem awansu wina gavi, produkowanego z tego szczepu był Vittorio Soldati[3]. W latach 80. XX wieku było wyjątkowo modne[4]. Wina z Gavi były historycznie najbardziej cenionymi białymi winami z Piemontu, a nawet w całych Włoszech, lecz ich sława nieco przebrzmiała wskutek konkurencji z Friuli-Wenecji Julijskiej[5][6]. W 1998 cortese di gavi osiągnęło najwyższy status Denominazione di Origine Controllata e Garantita[3].
W 2012 roku nadal nie udało się ustalić odmian rodzicielskich dla cortese[1][2].
Wino
Wino z odmiany cortese jest słomkowożółte, o dosyć wysokim poziomie alkoholu, lekko pachnące[7]. Szczep jest wykorzystywany również do produkcji win musujących (spumante)[7]. Na obszarze apelacji Colli Tortonesi DOC powstają okazjonalnie lekkie wina w wariancie frizzante[8].
Najbardziej znana apelacja nadana dla win ze szczepu cortese to Gavi DOCG albo Cortese di Gavi DOCG[9]. Jakość produktu zależy od producenta i sposobu uprawy i winifikacji[3][9]. Najlepsze wina są delikatne wytrawne i rześkie[3][10], z resztkami gazu na początku, które nabierają miodowej nuty po kilku latach starzenia[9]. Młodsze egzemplarze mają nuty cytrusowe i mineralne[6]. Gorsze egzemplarze cechują się charakterystycznym aromatem amylowym, wynikającym z fermentacji w niskich temperaturach[9]. Wyróżnia się również nuty brzoskwiniowe, jabłkowe oraz delikatnie migdałowe[3].
Gavi leży stosunkowo blisko wybrzeża Morza Liguryjskiego i tradycyjnie towarzyszy daniom z ryb i owoców morza[2][6]. Innym przykładowym zestawieniem kulinarnym jest risotto ze szparagami (risotto con asparagi)[11].
Samodzielne apelacje w Piemoncie to Gavi DOCG[9] i Cortese dell'Alto Monferrato DOC (w różnych stylach, od wina stołowego wytrawnego po musujące)[8][12]. Inne apelacje, pod których nazwą można wytwarzać jednoodmianowe wino z winogron cortese to[7]: DOC Colli Tortonesi (w bianco jako składnik, jednoszczepowe min. 95%[13], DOC Garda Cortese, DOC Monferrato Caselese Cortese[14], DOC Oltrepò Pavese Cortese[15][16] i DOC Piemonte Cortese[17][18].
W większości przypadków odmiana jest dopuszczona również jako składnik kupażowanych win białych objętych apelacją. W 2000 we włoskim spisie powszechnym wykazano 3135 ha winnic obsadzonych cortese[2].
Cortese jest uprawiane również w północno-wschodnich Włoszech[19] oraz w Australii[20].
Synonimy
Najpopularniejszymi synonimami są corteis, courteis i courtesia[2] oraz używana w północno-wschodnich Włoszech nazwa bianca fernanda[19]. Inne zarejestrowane synonimy to: cortese bianco, cortese d'Asti, cortese dell'Astigliano i raverusto[1].
