Chrzęsne

Zobacz też: inne znaczenia.

Chrzęsne

wieś
Chrzęsne (przystanek kolejowy)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wołomiński
Gmina	Tłuszcz
Liczba ludności (2021)	1167[2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	05-240[3]
Tablice rejestracyjne	WWL
SIMC	0521466[4]
Położenie na mapie gminy Tłuszcz Chrzęsne
Położenie na mapie Polski Chrzęsne
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Chrzęsne
Położenie na mapie powiatu wołomińskiego Chrzęsne
52°26′45″N 21°28′53″E[1]

Chrzęsne – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, w gminie Tłuszcz^[4][5].

Integralne części wsi Chrzęsne^[4]^[5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0521472	Kolonia Chrzęsne	część wsi

Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.

W roku 1525 przywilej na wieś Chrzęsne otrzymuje od księcia Janusza Mazowieckiego ksiądz Jan Wojsławski za zasługi i pieniądze pożyczone na potrzeby kraju^[7]. W roku 1533 Chrzęsne staje się wsią królewską. W 1623 r. nabył te dobra Stefan Dobrogost Grzybowski, starosta kamieńczykowski^[7][8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława w Postoliskach^[9].

Zabytki

W Chrzęsnem znajduje się wczesnobarokowy pałac zbudowany w 1635 roku dla Stefana Dobrogosta Grzybowskiego herbu Prus II, starosty warszawskiego i kamieńczykowskiego oraz kasztelana lubelskiego^[7][10]. Pałac powstał w miejscu drewnianego dworu z XVI wieku zbudowanego przez Jana Wojsławskiego. Obecnie istniejący pałac wzniesiono w 1635 r.^[10] Jest to piętrowa, murowana budowla na planie prostokąta. Po bokach środkowej części elewacji pn.-zach. znajdują się dwa ryzality z artykulacją szczytów w nurcie lokalnego warszawskiego wczesnego baroku^[10]. Płaszczyznowo potraktowana fasada podzielona została pilastrami. Naroża ujęto w boniowane lizeny. Prostokątne okna ujęto w uszakowate obramienia. Fryz podokapowy zdobi motyw roślinny. Ściany szczytowe poddasza podzielono toskańskimi pilasterkami. Naczółkowy dach z dymnikami kryty jest dachówką. Wewnątrz na parterze na sklepieniach zachowała się skromna lubelska sztukateria, a na piętrze bogato belkowane stropy^[10]. Zachowały się też rokokowe kominki z XVIII wieku. W pobliżu pałacu znajdują się pozostałości parku krajobrazowego z 1. poł. XIX w.^[11] W XVIII wieku właścicielem pałacu był m.in. wojewoda płocki Teodor Szydłowski, a później Józef Kazimierz Kossakowski. W 1859 roku pałac kupił Wincenty Koskowski. Później właścicielką pałacu została jego córka Wincentyna Karska. Zapraszała do siebie artystów z Warszawy, między innymi jednego z największych polskich impresjonistów Władysława Podkowińskiego. W kobiecie przedstawionej na jego obrazie Szał uniesień dopatrywano się Ewy Kotarbińskiej poznanej przez niego podczas pobytu w Chrzęsnem, a jego niespełniona miłość była rzekomo powodem zniszczenia dzieła przez artystę^[12]. Inne powstałe w pałacu dzieła Podkowińskiego to Portret Wincentyny Karskiej, Mokra Wieś, Sad w Chrzęsnem, W ogrodzie.

Osoby związane z Chrzęsnem

• Wincentyna Karska z d. Koskowska (ur. 1865, zm. 1957) – polska ziemianka, ostatnia właścicielka majątku Chrzęsne.
• Zygmunt Karski (ur. 1898, zm. 1967) – polski prawnik, tłumacz i poeta, syn Wincentyny.
• Stanisław Kielak (ur. 25 listopada 1885 w Jasienicy, zm. 30 listopada 1940 w Auschwitz-Birkenau) – polski polityk doby międzywojennej, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz II i IV kadencji w II RP, wicemarszałek Sejmu IV kadencji.
• Jan Kielak (1877-1917) – działacz społeczny i chłopski, redaktor dwutygodnika Siewba.
• Władysław Podkowiński – polski malarz.

Transport

Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 4328W^[13] oraz linia kolejowa nr 6 Zielonka – Kuźnica Białostocka.

Szlaki rowerowe

Przez wieś przebiegają szlaki rowerowe:

• Jarzębia Łąka – Dobczyn PKP, 39,3 km^[14]
• Mokra Wieś – Międzyleś, 16,9 km^[15]
• szlak Wschód-Zachód przez Jadów, 35,4 km^[16]

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 16805
2. Wieś Chrzęsne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
7. Chrzęsne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 653 .
8. l, Stefan Dobrogost Grzybowski [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2017-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-11]  (pol.).
9. Opis parafii na stronie diecezji.
10. Adam Miłobędzki, Architektura Polska XVII wieku, tom I, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1980, s. 260, ISBN 83-01-01363-X.
11. Zabytki powiatu wołomińskiego.
12. Sławni ludzie związani z powiatem wołomińskim.
13. PRZEBIEG DRÓG POWIATOWYCH. WEDŁUG STANU NA. DZIEŃ 01-01-2016, Powiat Wołomiński [dostęp 2017-12-08] . Brak numerów stron w książce
14. Jarzębia Łąka – Dobczyn PKP [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21]  (pol.).
15. Mokra Wieś – Międzyleś [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21]  (pol.).
16. szlak Wschód-Zachód przez Jadów [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Chrzęsne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 653 .
• http://www.palacwchrzesnem.pl/
• Chrzęsne na portalu dawny.pl