Wieś leży w Kotlinie Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, przy drodze krajowej nr 28. Działają w niej firmy budowlane, handlowe i transportowe. Mieści się tu także placówka straży gminnej, zespół szkół, ośrodek zdrowia i biblioteka publiczna.
Infrastruktura
W Chełmcu znajdują się liczne obiekty sportowe[6]:
zadaszone lodowisko zamieniane w okresie letnim na rolkowisko[8],
Skatepark,
miasteczko rowerowe.
Zgodnie z przyjętym Gminnym Programem Rewitalizacji w miejscowości planowana jest budowa obserwatorium astronomicznego na dachu budynku zespołu szkół, rozbudowa Aqua Centrum Chełmiec o nową część rekreacyjną oraz budowa parku zieleni i nowych parkingów[9].
Historia i zabytki
Chełmiec był jedną z wsi, którą w 1257 roku Bolesław V Wstydliwy oddał swojej żonie Kindze. Ta owdowiawszy, w roku 1280 ufundowała starosądecki klasztor Klarysek, ofiarowując na jego utrzymanie wszystkie swe folwarki na Sądecczyźnie. Wieś duchowna, własność klasztoru klarysek w Starym Sączu, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego[10]. W 1579 roku ksieni starosądecka oddała Spytkowi Jordanowi wieś Chełmiec w dożywotnią dzierżawę, a ten z kolei odstąpił ją Sebastianowi z Lubomierza.
W 1772 w wyniku I rozbioru Polski Chełmiec znalazł się pod władzą austriacką. W XIX wieku część Chełmca została skolonizowana przez sprowadzonych tu osadników niemieckich, co spowodowało podział wsi na Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki. Po kasacji starosądeckiego zakonu w roku 1782 Chełmiec przeszedł w ręce rodziny Wittingów i należał do niej do roku 1945. W końcu XIX wieku Chełmiec Polski i Niemiecki liczyły odpowiednio 752 i 279 mieszkańców[11].
Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki stanowiły odrębne miejscowości i gminy jednostkowe w powiecie nowosądeckim; w 1921 roku liczyły odpowiednio 1119 i 373 mieszkańców[12]. 1 sierpnia 1934 oba Chełmce weszły w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Chełmiec Polski w powiecie nowosądeckim w województwie krakowskim[13]. 15 września 1934 Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki utworzyły wspólną gromadę (sołectwo) o nazwie Chełmiec w gminie Chełmiec Polski[14].
W okresie II wojny światowej w Chełmcu istniał obóz pracy przymusowej. 29 maja 1953 zmieniono nazwę Chełmca Polskiego na Chełmiec[15]
5 września 2016 roku, na XXI sesji Rady Gminy, radni pozytywnie odnieśli się do nadania miejscowości Chełmiec statusu miasta[17]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. ustalono, że Chełmiec uzyska status miasta z dniem 1 stycznia 2018 r.[18], po czym datę tę przesunięto na 1 stycznia 2019 r.[19], a następnie na 1 stycznia 2020 r.[20], by ostatecznie pod koniec 2019 r. zrezygnować z nadawania miejscowości praw miejskich[21].
We wsi znajdowały się ruiny XIX-wiecznego dworu Wittigów, zostały jednak rozebrane. W jego miejscu planowane jest powstanie centrum kulturalno-rekreacyjnego wraz z amfiteatrem[22].
Kontrowersje w sprawie nadania statusu miasta (2017–2020)
Rada Gminy w Chełmcu uchwałą XXI/405/2016, w oparciu o wcześniej przeprowadzone konsultacje, wyraziła pozytywną opinię w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Chełmiec. 21 lutego 2017 wniosek o zmianę statusu miejscowości Chełmiec został podpisany przez Przewodniczącego Rady Gminy Chełmiec Józefa Zygmunta[24][25]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 lipca 2017 Chełmiec miał uzyskać status miasta z dniem 1 stycznia 2018[18]. Jednak w grudniu 2017, 7 chełmieckich radnych z liczby 21 radnych, zakwestionowała rzetelność przeprowadzenia konsultacji społecznych[26]. Na skutek interwencji tych radnych, Rada Ministrów zmieniła zdanie, publikując 6 grudnia projekt zmieniający rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r, odraczając nadanie statusu miasta Chełmcowi o jeden rok (tzn. do 1 stycznia 2019), co z kolei miało pozwolić wszystkim zainteresowanym na ponowną analizę zasadności tej regulacji, w tym rzetelne skonsultowanie jej z mieszkańcami[27][28][29]. Mimo buntu przyszłego burmistrza Chełmca, Bernarda Stawiarskiego (zarzucającego MSWiA „działanie po cichu i w pełnej konspiracji” oraz łamanie Konstytucji)[30][31], odroczenie daty zatwierdzono Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017, wchodzącym w życie 31 grudnia 2017[19][31]. 27 stycznia radni zdecydowali, że sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego[32]. Sprawa rzekomo źle przeprowadzonych konsultacji była rozpatrywana w prokuraturze – żaden organ nie wydał negatywnej opinii na temat tych konsultacji. W związku z tym, podczas sesji gminnego samorządu 26 czerwca 2018 radni podjęli decyzję o podtrzymaniu w całości wniosku i opinii lokalnego samorządu w sprawie przekształcenia wsi w miasto. Oznacza to też, że nowe konsultacje nie będą przeprowadzane. Ostatecznie trzynastu radnych poparło wniosek, a ośmiu zagłosowało przeciw, dzięki czemu uchwała została przyjęta[33]. 12 grudnia 2018 MSWiA wydało projekt zmieniający rozporządzenie z 24 lipca 2017 przez usunięcie z listy przyszłych miast Chełmca, dodanego do niej rozporządzeniem z 30 grudnia 2017[19], a mającym wejść w życie 1 stycznia 2019 (a więc praktycznie unieważniając zmiany wprowadzone rozporządzeniem z 30 grudnia 2017)[34]. Przyczyną zmiany zdania były: a) brak przeprowadzenia ponownych konsultacji z mieszkańcami w sprawie nadania statusu miasta Chełmcowi, których pierwsza edycja (w 2017) została zakwestionowana przez część radnych gminy jako nierzetelna, a co z kolei stało się powodem odroczenia nadania statusu miasta Chełmcowi o rok (z 1 stycznia 2018 na 1 stycznia 2019); b) kolejne pismo radnych gminy Chełmiec do MSWiA wnioskujące o uchylenie przepisów dotyczących nadania statusu miasta Chełmcowi z powodu nierzetelnych konsultacji w 2017; c) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (II Wydział Karny) uchylił postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków wójta i przewodniczącego rady gminy Chełmiec w trakcie konsultacji społecznych oraz w sprawie poświadczenia nieprawdy przez tych samych co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumentach dotyczących zarówno konsultacji jak i wniosku o nadanie statusu miasta. Żaden z konsultowanych resortów rządowych nie wniósł zastrzeżeń co do projektu rozporządzenia z 12 grudnia 2018[34]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, wśród których nie znalazł się Chełmiec[35]. W kolejnej wersji rozporządzenia korygującego, nadanie statusu miasta Chełmcowi zostało odroczone o kolejny rok, do 1 stycznia 2020[20], natomiast pod koniec 2019 r. ukazało się kolejne rozporządzenie korygujące, którym zrezygnowano z nadawania miejscowości statusu miasta[21]. 20 stycznia radni z gminy Chełmiec ponownie dyskutowali na temat praw miejskich i możliwości odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie odwołania decyzji o przyznaniu sołectwu statusu miasta[36].
↑ abRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427)
↑ abcRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017 zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 2493)
↑ abDz.U. z 2018 r. poz. 2463 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
↑ abDz.U. z 2019 r. poz. 2510 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
.jpg)
