Cerkiew św. Paraskewy w Nowym Bruśnie

Cerkiew św. Paraskewy

nr rej. A-223 z dnia 12.06.1987 r.[1]
cerkiew nieczynna kultowo
Elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Nowe Brusno
Wyznanie
Kościół
Wezwanie	św. Paraskewa
Historia Data zakończenia budowy 1713 Aktualne przeznaczenie nieczynna kultowo Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno Kopuła • liczba kopuł 3 Liczba naw 1
Położenie na mapie gminy Horyniec-Zdrój Nowe Brusno, cerkiew
Położenie na mapie Polski Nowe Brusno, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Nowe Brusno, cerkiew
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Nowe Brusno, cerkiew
50°14′34,7″N 23°19′22,4″E

Cerkiew św. Paraskewy w Nowym Bruśnie – dawna cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w 1713 we wsi Nowe Brusno.

W latach 1713–1947 użytkowana jako greckokatolicka cerkiew filialna parafii w Starym Bruśnie.

Po 1947 świątynia przejęta przez Skarb Państwa, nieczynna kultowo.

Cerkiew wpisano na listę zabytków w 1987 i włączono do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia obiektu

Cerkiew zbudowana w 1713 przez cieślę Stefana Sienko Siematiewskiego z Płazowa fundacji Maurycego Kurdwanowskiego rotmistrza królewskiego i starosty bełskiego. Pierwotnie była to drewniana świątynia konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna. Do większej nawy od zachodu przylegał niewielki prostokątny babiniec, na którego piętrze znajdowała się kaplica św. Mikołaja z galerią arkadową od zewnątrz. Od wschodu nawy znajdowało się tej samej szerokości prezbiterium zamknięte trójbocznie. Około 1850 przebudowano sanktuarium. W 1873 dobudowano zakrystię. W 1903 znacznie przekształcono bryłę budowli. Od zachodu dobudowano nowy większy babiniec, który przykryto ośmiopołaciową kopułą dominującą w wyglądzie cerkwi. Pozostałe dwie kopuły, którym zmieniono profile pokryto blachą i zwieńczono nowymi pseudolatarniami z cebulastymi hełmami zakończonymi krzyżami. Zlikwidowano soboty pozostawiając zadaszenie wokół prezbiterium. W 1947 cerkiew przejął Skarb Państwa i nieużytkowana ulegała dewastacji. w 1962 zniszczony ikonostas i resztki wyposażenia zabezpieczono w muzeach w Łańcucie i Przemyślu. W 1980 cerkiew zagrożona była rozebraniem. w 1990 podparto ściany stemplami i kozłami. W 1994 rozpoczęty remont przerwano z powodu braku koncepcji. W 2014 obiekt przejęło Muzeum Kresów w Lubaczowie. W latach 2014–2019 wykonano remont obejmujący pełną konserwację świątyni^[2].

• 
  Elewacja północna
• 
  Wejście
• 
  Widok od strony prezbiterium

Architektura

Wykonywany remont cerkwi w latach 2014–2016 ma na celu przywrócenie jej pierwotnej bryły i obejmuje:

• wykonanie fundamentów
• konserwację i częściową wymianę ścian
• odtworzenie zakrystii
• konserwację babińca z rekonstrukcją kaplicy św. Mikołaja
• konserwację kopuł nad nawą i prezbiterium z wymianą poszycia dachowego
• rekonstrukcję sobót, podłóg, stolarki okiennej i drzwiowej
• odbudowę ogrodzenia

• 
  Przed remontem, widok od południa
• 
  Przed remontem, widok od północy
• 
  W czasie remontu (2015)

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2016-09-19] .
2. Zakończyły się prace konserwatorskie w zabytkowej cerkwi w Nowym Bruśnie. Strona internetowa www.dzieje.pl. [dostęp 2019-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-13)].

Bibliografia

• Grzegorz Rąkowski, Polska egzotyczna, część II, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków 2002, ISBN 978-83-62460-26-7
• Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, KrzysztofK. Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 195-196, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420 .