Polska
śląskie
Rynek
Ulica Żeromskiego, cmentarz żydowski i Mater Dolorosa
Rynek, kościół NMP, Piwnice Gorywodów
Czerwony
6,30 km
szlak Spacerowy
Bytom – szlakiem tradycji i kultury – czerwony szlak turystyczny w Bytomiu.
Szlak obejmuje punkty ściśle związane z historią Bytomia, jak np. pierwsze polskie gimnazjum, cmentarz Mater Dolorosa, czy wzgórze św. Małgorzatki.
Wycieczka szlakiem rozpoczyna się na Rynku przy Biurze Promocji Miasta Bytomia.
Na prawo od Biura Promocji Bytomia Rynek 7 szlak skręca w ulicą Podgórną. Na rogu Rynku znajduje się wzniesiona w 1897 w stylu eklektycznym wedle projektu Alexandra Bohma kamienica obecnie przy ulicy Podgórnej 18. Po drugiej stronie ulicy znajduje się wybudowana w 1909 według projektu J. Uthlera eklektyczna kamienica przy Podgórnej 7/9. W latach 1909–1922 mieszkał tam i działał Michał Wolski, polski działacz narodowy i plebiscytowy, o czym wspomina pamiątkowa tablica. W latach 90. XX w. budynek był siedzibą Kabaretu Pod Egidą. Dalej szlak biegnie w dół ulicy Podgórnej, by wejść na Plac Grunwaldzki.
W zabytkowej kamienicy przy Placu Grunwaldzkim 6 przed wojną mieścił się hotel i restauracja Hamburger Hof. W miejscu wybudowanego w 1963 roku budynku przy Placu Grunwaldzkim 8-8a znajdowała się synagoga żydowska (1869-1938). Pośrodku placu znajduje się Słoneczny Zegar Analemmatyczny, wmurowany w chodnik w 2004 roku. Dalej trasa szlaku wiedzie w dół ulicą Podgórną, by wyjść na Placu Sobieskiego.
W centralnej części Placu Sobieskiego znajduje się gmach Miejskiej Biblioteki Publicznej wzniesiony w 1974 roku według projektu Emila Sudoła. Po lewej stronie placu widać gmach dawnej szkoły zawodowej-budowlanej z 1926 roku, a dziś Zespołu Szkół Mechaniczno-Samochodowych im. Gabriela Narutowicza, projektu architekta Goltza. Na prawo od MBP usytuowany jest wybudowany w latach 1929-30 budynek Muzeum Górnośląskiego według projektu Alberta Stütza i Herberta Hettlera. Za budynkiem muzeum szlak skręca w lewo w ulicę Korfantego.
Po prawej stronie ulicy Korfantego nr 34 znajduje się neogotycki pałacyk byłego starostwa z 1897 roku projektu K. Segnitza. Obecnie mieści się tam filia Muzeum Górnośląskiego.
Przy ulicy Sokoła 20 mieści się budynek Domu Narodowego „UL”, w latach 1910-1922 siedziba szeregu organizacji społecznych i kulturalnych walczących o zachowanie polskości na Górnym Śląsku.
Na rogu ulic Korfantego nr 36 i ulicy Sokoła znajduje się wzniesiona według projektu Teodora Ehla w 1905 roku secesyjna kamienica. Szlak biegnie ulicą Sokoła wzdłuż zabudowy mieszkaniowej z lat 50., a następnie skręca w lewo w ulicę Matejki.
Po prawej stronie ulicy Matejki znajduje się neoromański kościół św. Jacka, oddany do użytku w 1911 roku, projektu Maxa Giemzy. Przy kościele znajduje się budynek plebanii z 1920 roku, zbudowanego według projektu Teodora Ehla. Od kościoła św. Jacka szlak wiedzie na zachód ulicą Żeromskiego.
Po prawej stronie ulicy Żeromskiego przy skrzyżowaniu z ulicą Piekarską znajduje się cmentarz żydowski. Zaś po drugiej stronie przy ul. Piekarskiej 71 mieści się Mater Dolorosa I z 1868 roku wraz z zabytkowymi mauzoleum Goetzlerów, Hakuby, kaplicą grobową Carusów, Schastoków. Z ulicy Piekarskiej szlak wiedzie w prawo Aleją Legionów.
Na rogu Al. Legionów i ul. Kraszewskiego usytuowany jest wybudowany w 1900 roku w stylu neogotyckim według projektu Paula Jackischa budynek dawnego męskiego konwiktu (internat) biskupiego, a obecnie siedziba zamiejscowego wydziału Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych. Przy Alei Legionów 4 znajduje się secesyjna willa Dr. Georga Brüninga, a za nią wzniesiony w 1904 budynek Szkoły Podstawowej nr 5 im. Poli Maciejowskiej (przed wojną patronem szkoły był Georg Brüning) i Przedszkola nr 5. Za ulicą Woźniaka ulokowany jest dawny szpital dla kalek św. Ducha, wybudowany w latach 1910-1912 według projektu Karla Bruggera. Po drugiej stronie ulicy, przy Alei Legionów 49 znajduje się budynek Szpitala Zakaźnego, wcześniej siedziba redakcji czasopisma „Katolik”, a od 1932 Prywatnego Gimnazjum Polskiego. Na rogu ulicy Ligonia i Alei Legionów szlak mija wzniesiony w latach 1936-37 według projektu Ottona Lindera ze Stuttgartu Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. 8 października 1984 roku z okazji Dni Kultury Chrześcijańskiej w kościele wykład wygłosił ks. Jerzy Popiełuszko. Na pamiątkę jego śmierci na placu przy kościele usypano symboliczną mogiłę, a po prawej stronie świątyni ulokowano tablicę pamiątkową. Za kościołem, a dokładniej za pomnikiem „Nike” z 1977 autorstwa Joachima Krawczyka, szlak skręca na lewo w ulicę Strzelców Bytomskich.
Przy ul. Strzelców Bytomskich 25 znajduje się neorenesansowa willa z 1890 roku. Za skrzyżowaniem ulic Woźniaka, Piłsudskiego, Chrzanowskiego i Strzelców Bytomskich znajduje się wybudowany w 1929 roku budynek I LO. Z ulicy Strzelców Bytomskich szlak wiedzie dalej ulicą Chrzanowskiego.
Po obu stronach ul. Chrzanowskiego znajduje się Park Miejski im. Kachla z 1840 roku, wpisany na listę zabytków w 1992 roku. Przy ulicy Parkowej 2 mieści się wzniesiony w latach 1913-14 według projektu Karla Aronsona budynek Urzędu Miejskiego, do 1945 roku siedziba Sądu Okręgowego (Landgericht), a do 1966 roku siedziba Przedsiębiorstwa Budowy Szybów.
Na zachód od Urzędu Miejskiego ulokowany jest wybudowany w 1934 w stylu funkcjonalizmu zakład kąpielowy. Za zakładem, przy rogu ulic Strzelców Bytomskich i Wrocławskiej postawiona jest rzeźba Tadeusza Sadowskiego „Leżący mężczyzna” (zwana też „Leniuchem”) z 1971 roku. Po prawej stronie ulicy Wrocławskiej za skrzyżowaniem z ulicą Strzelców Bytomskich znajdują się zabudowania aresztu, wzniesione w II połowie XIX wieku w stylu neogotyckim. Za więzieniem szlak skręca w prawo na Plac Kościuszki.
Po lewej stronie, przy skrzyżowania ulic Kwietniewskiego i Piekarskiej znajduje się neogotycka świątynia pw. Św. Trójcy (1885). Na drodze szlaku znajdują się m.in. wzniesiony w 1894 roku w stylu neorenesansu według projektu J. Heise gmachu Sądu Rejonowego, zbudowany w stylu ekspresjonizmu biurowiec przy placu Kościuszki 11, obecnie siedziba Bytomskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego i Banku PKO BP, wybudowana w 1910 kamienica przy ulicy placu Kościuszki 9, przed wojną siedziba restauracji Cafe Hindenburg, a po wojnie siedziba PSS Społem. Na budynku znajduje się tablica upamiętniająca 10 rocznicę wyzwolenia Bytomia przez Armię Czerwoną. Od Placu Kościuszki droga szlaku biegnie ulicą Dworcową.
Wzdłuż ulicy Dworcowej ulokowane są w większości zabytkowe kamienice z przełomu XIX i XX wieku. Jednakże na liście zabytków znajdują się tylko secesyjna kamienica przy ul. Dworcowej 10 z 1906 projektu Josefa Koenigsbergera, połączone w 1909 roku budynki przy ul. Dworcowej 12/14 (1866/1872), budynki dawnego hotel „Sanssouci” z 1858 roku (obecnie hotel „Bristol”) przy ul. Dworcowej 16 i dawnego hotelu „Reichof” (obecnie hotel „Bristol”) z 1905 roku w stylu secesyjnym według projektu Franza Sotzika przy ul. Dworcowej 19.
Przy Jagiellońskiej 23 znajduje się Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Ludomira Różyckiego. Na skrzyżowaniu ulic Moniuszki i Jagiellońskiej szlak skręca w prawo.
Przy ulicy Moniuszki 19 mieści się budynek dawnego Gimnazjum Katolickiego, a od 1948 roku Państwowej Szkoły Muzycznej, wybudowany w 1870 roku w stylu neogotyckim według projektu Paula Jackischa.
We wschodniej części placu usytuowany jest budynek dawnego Teatru i Domu Koncertowego, a obecnie Opery Śląskiej, wybudowany w latach 1899-1901 w stylu klasycystycznym według projektu Aleksandra Böhma z Berlina. Przed operą znajduje się popiersie Fryderyka Chopina z 1956 roku. Pośrodku placu mieści się gmach dawnego Liceum Realnego, a obecnie IV LO im. Bolesława Chrobrego, wzniesionego w 1901 roku w stylu secesyjnym według projektu Karla Bruggera. Po lewej stronie placu znajdują się XIX-wieczne budynki mieszkalne, m.in. neogotycka kamienica z 1896 projektu Alfonsa Powollika przy pl. Sikorskiego 6, czy neorenesansowa z 1892 według projektu Johanna Wygascha przy pl. Sikorskiego 10. Od Placu Sikorskiego szlak wiedzie na północ ulicą Piastów Bytomskich.
W miejscu oddanego do użytku w 1963 roku budynku przy ul. Piastów Bytomskich 3-5 znajdował się cmentarz żydowski, wzniesiony na średniowiecznym wale obronnym na początku XVIII wieku. Z ulicy Piastów Bytomskich szlak skręca w prawo w ulicę Wałową, by wyjść na Placu Klasztornym. Najważniejszym zabytkiem owego placu jest franciszkański Kościół Św. Wojciecha z XIII wieku, w latach 1833-1952 był własnością parafii ewangelicko-augsburskiej. Naprzeciw kościoła znajduje się wzniesiony przez ewangelików w 1901 budynek probostwa, zaś tuż obok (Plac Klasztorny 4a) wybudowany w 1898 roku dom dla sióstr diakonis zatrudnionych w szkole i parafii ewangelickiej, obecnie siedziba parafii ewangelicko-augsburskiej. Przy Placu Klasztornym 2 znajduje się wybudowana w 1911 roku według projektu Karla Bruggera w stylu secesji szkoła ewangelicka, obecnie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6. Obok szkoły znajduje się wybudowany w 1930 roku budynek Urzędu Pracy, obecnie Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych przy ulicy Katowickiej 35.
Z Placu Klasztornego szlak wiedzie ulicą Szymanowskiego a następnie skręca w lewo w rynek, po drodze mijając wieżowiec z 1932 r. przy Szymanowskiego 2 wzniesiony w stylu funkcjonalizmu (przed wojną mieściła się tam kawiarnia Capitol i kino Gloria), położone w południowej pierzei rynku modernistyczna kamienica przy Rynku 19 z 1925 roku, 4 secesyjne kamienice projektu Karla Mainki przy Rynku 20 (1903), 21 (1909), 22 (1903) i 23 (1903) oraz wzniesiona w 1925 roku w stylu secesyjno-modernistycznym kamienica przy Rynku 26 (obecnie siedziba Galerii Kronika). W północno-zachodniej części pierzei Rynku znajduje się gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Na placu przed kościołem stoją 3 figury kamienne Świętego Floriana, Drogi Krzyżowej i Świętej Barbary, poświęcone w 1878 roku. Następnie za kościołem WNMP szlak skręca w prawo. Pod wieżowcem przy ulicy Strażackiej 8 (1964) znajdują się piwnice Domu Gorywodów (rozebranego w 1955 roku).