Brama Górna, Wysoka Brama
 nr rej. 436 (O/55) z 17.09.1957
|
|
| Państwo
|
 Polska
|
| Miejscowość
|
Olsztyn
|
| Adres
|
Staromiejska 16
|
| Typ budynku
|
brama
|
| Styl architektoniczny
|
gotyk
|
| Rozpoczęcie budowy
|
XIV wiek
|
| Ważniejsze przebudowy
|
XV wiek, 1788, 1858, 1898, 2003
|
Położenie na mapie Olsztyna  Brama Górna, Wysoka Brama |
Położenie na mapie Polski  Brama Górna, Wysoka Brama |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  Brama Górna, Wysoka Brama |
 53°46′38″N 20°28′41″E/53,777222 20,478056
|
|
|
Brama Górna zwana Wysoką Bramą (niem. Obertor, Hochtor) – XIV-wieczna brama miejska w Olsztynie usytuowana w północno-wschodniej części zespołu staromiejskiego, na osi wylotu głównego traktu komunikacyjnego. Jest jedyną bramą pozostałą z trzech, które znajdowały się w murach obronnych otaczających miasto. W okolicy znajduje się przystanek autobusowy i tramwajowy. Ten przystanek obsługują takie linie jak 1 i 5[1].
Architektura
Brama miała formę barbakanu, jest budowlą czterokondygnacyjną, z pięterkiem tworzącym rodzaj piątej kondygnacji w strefie szczytu; dach dwuspadowy; szczyty schodkowe; od strony wschodniej, niższa, również czterokondygnacyjna przybudówka kryta odrębnym dachem dwuspadowym prostopadłym do kalenicy bryły głównej.
Historia
Górna Brama powstała po wytyczeniu północnych granic miasta w drugim akcie lokacyjnym z 4 maja 1378. Odbudowa Bramy Górnej w obecnej formie i miejscu, podobnie jak modernizacja reszty murów obronnych, nastąpiła najprawdopodobniej pod koniec XV wieku[2], gdy miasto otrząsało się po zniszczeniach z czasów wojny trzynastoletniej (1454-1466) i wojny popiej (1478). W 1788 roku Wysoką Bramę wyremontowano i zaadaptowano na zbrojownię szwadronu dragonów, w 1858 roku przebudowano na więzienie, a w 1898 przekazano miejskiemu komisariatowi policji. Dokonywano w niej wielu przeróbek (m.in. nadano odmienny kształt otworom okiennym i szczytowi budowli, przebito przejście dla pieszych). W 1863 przetrzymywano tu Wojciecha Kętrzyńskiego, obwinionego o przemyt broni dla powstania styczniowego.
W 2003 roku brama została odrestaurowana. W jej blendzie pojawił się wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Dzieło zostało wykonane techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni. Mury Wysokiej Bramy goszczą również spiżową głowę Jana Pawła II, poświęconą w I rocznicę śmierci papieża. W roku 2012 prace archeologiczne odsłoniły pierwotne kamienne fundamenty bramy z XIV wieku, tuż na północ od jej obecnego położenia (dziś Pl. Jedności Słowiańskiej). Podczas wykopalisk odkryto ok. 40 monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich[3].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Andrzej Rzempołuch, Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004
- Hugo Bonk, Historia Olsztyna 1353-1772, wyd. Pruthenia, Olsztyn 2016
![Fundamenty pierwszej Bramy Górnej[4]](Plik:Wysoka_Brama_wykopaliska.jpg)
