Świętej Barbary nie odnotowują ani antyczni Ojcowie Kościoła, ani Martyrologium Hieronima; znana jest jedynie ze średniowiecznej legendy[2].
Żywot
Życie i śmierć św. Barbary najczęściej datowane są na przełom III i IV wieku. Próby łączenia jej z wcześniejszymi czasami (np. lata 235–238) nie mają podstaw, z racji wątpliwej autentyczności przekazów o Barbarze[2].
Legenda
Męczeństwo świętej Barbary na obrazie Lucasa Cranacha
Według średniowiecznej legendy[2], Barbara pochodziła z pogańskiej rodziny z Heliopolis. Ojciec Dioskuros wysłał ją na naukę do Nikomedii. Tam zetknęła się z chrześcijaństwem. Gdy ojciec dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką, chciał ją zmusić do wyparcia się wiary. Kiedy to nie poskutkowało, doniósł na nią do władz prześladujących wówczas chrześcijan. Została uwięziona w wieży, gdzie miał przed śmiercią objawić się jej anioł z kielichem i hostią. Ścięta mieczem prawdopodobnie około roku 305 w Nikomedii lub Heliopolis, podczas prześladowań za panowania cesarza Galeriusza (305–311)[3].
Bito ją, a rany nacierano tłuczonymi skorupami, później – gdy Barbara nie chciała się poddać i nie wyrzekła się wiary – rozdzierano jej ciało hakami, przypalano boki rozżarzonym żelazem i miażdżono głowę młotami. Wreszcie obcięto jej i Julianie, kobiecie, która odważyła się żałować nieszczęsnej, piersi i wodzono po mieście na pohańbienie. Skazano obie na ścięcie, wyrok zaś na Barbarze wykonał sam okrutny ojciec.
Wielka księga świętych, Pinnex, 2003. Brak numerów stron w książce[4]
Istnieje również legenda, według której święta Barbara, uciekając przed ojcem, schroniła się w skale, która się przed nią rozstąpiła.
Kult
Wielkim orędownikiem św. Barbary był papież Grzegorz I, znanym jej admiratorem był św. Stanisław Kostka.
Również w Polsce kult św. Barbary był zawsze bardzo żywy. W modlitewnikuGertrudy, córki Mieszka II (XI w.), wspominana jest pod datą 4 grudnia. Ze względu na niepewną historyczność jej postaci, podczas reformy katolickiej liturgii w 1969 roku kult Barbary został ograniczony, papież Paweł VI zastosował jej wspomnienie jedynie do czci lokalnej, a imię usunął z litanii świętych Kościoła powszechnego (jednak jest wymieniana w typicznym wydaniu Martyrologium Rzymskiego z 2004[5]). Wciąż jednak Barbara jest uznawana za świętą, ponieważ w Kościele katolickim nie jest możliwa dekanonizacja[6][7][2][8].
Jej imieniem nazwano gorczycznik pospolity, łac.Barbarea vulgaris, potocznie zwany „barbarką” lub „zielem św. Barbary”[9].
W tradycji w święto św. Barbary wkłada się ziarnka zboża i gałązki czereśni lub wiśni do wody, które mają zakwitnąć na Boże Narodzenie. Są to gałązki św. Barbary[9].
Tradycyjne przedstawienie św. Barbary (kapliczka na terenie parafii Bączal Dolny)
Relikwie
W VI wieku cesarz wschodniorzymski Justynian sprowadził rzekome relikwie św. Barbary do Konstantynopola, a w 1108 umieszczono je w Kijowie, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego[10]. Z kolei w 1202 roku wenecjanie część relikwii przekazali miastu Torcello (Republika Wenecka), gdzie znajdują się w kościele św. Jana Ewangelisty.
Według legendy tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię Świętą. Czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona (wieża ma zwykle 3 okienka, które miały przypominać Barbarze dogmat o Trójcy Świętej), oraz z mieczem, od którego zginęła[16].
Atrybuty
Atrybutami Barbary z Nikomedii są: anioł z gałązką palmową, dwa miecze u jej stóp, gałązka palmowa, kielich, księga, lew u stóp, miecz, monstrancja, pawie lub strusie pióro, wieża[3].
.jpg)
.jpg)
