Urodziła się w rodzinie o tradycjach legionowych. W listopadzie 1830 roku przyjechała do Warszawy ze wsi Strugi, gdzie jej rodzice dzierżawili niewielki folwark. Rodzina była szlachecka, choć niezamożna. Jej ojciec, Klemens Czarnowski i matka, Ewa ze Stokowskich, mieli w stolicy serdecznych przyjaciół, państwa Orłowskich, pod opieką, których zatrzymała się Czarnowska.
Początki kariery wojskowej
Szybko włączyła się w prace Towarzystwa Dobroczynności Patriotycznej Warszawianek. Jako pielęgniarka ochotniczka opiekowała się rannymi i chorymi żołnierzami. 18 kwietnia 1831 roku przebrana za mężczyznę, w mundurze i z obciętymi włosami, zgłosiła się na ochotnika do obozu wojskowego na Pradze. Dzięki uporowi i determinacji uzyskała przydział kadeta1 Pułku Jazdy Augustowskiej. 6 i 7 września uczestniczyła w obronie Warszawy między rogatkami Jerozolimskimi i Wolskimi.
Bitwa pod Sierpcem
Podczas walk na Mazowszu, jesienią 1831 roku, Czarnowska brała udział w potyczce w okolicach Sierpca. W opracowaniu Michała Brensztejna z 1902 r., w którym autor powołuje się na pamiętnik Bronisławy Czarnowskiej, można przeczytać: Czarnowska poderwała do kontrataku zmęczonych powstańców w czasie ich wycofywania. Zmęczony i wygłodzony polski pułk zaatakowany został przez doborowy oddział rosyjski. Czarnowska rzuciła się wtedy w sam środek nieprzyjaciela, czym w szeregach wywołała taki entuzjazm, że Polacy, zadawszy przeciwnikowi duże straty, zmusili do ucieczki jazdę rosyjską. Autor pisze dalej po jej [bitwy] zakończeniu szukano Czarnowskiej kilka godzin, a odnalazłszy wreszcie, pod stosem trupów nieprzyjaciela, kompani stwierdzili z ulgą, że na szczęście, że żyje, a jedynie omdlała przygnieciona truchłem konia[potrzebny przypis].
W 1836 r. wyszła za mąż za wdowca Kazimierza Zakrzewskiego, właściciela majątku we wsi Żaby pod Błoniem. W 1841 r. owdowiała. Z drugim mężem, Stanisławem Żbikowskim, wróciła do Warszawy. Nabyła w 1841 r. na Rynku Starego Miasta wąską kamienicę noszącą dzisiaj numer 21A[3].
Zmarła 23 października1891 roku w Warszawie. Na jej pogrzeb 26 października 1891 r. do katedry św. Jana przybyło mnóstwo żałobników, tak że „wąż ludzki, przeważnie starych mieszkańców Starego Miasta towarzyszył pochodowi żałobnemu w to miejsce cmentarza Powązkowskiego, na którem (kwatera 29, rząd 2, grób 17)(kw. 29-2-17)[4]
Grób Barbary Czarnowskiej i Wandy Szczuki-Pawłowskiej na cmentarzu Powązkowskim
Pamięć o Czarnowskiej dziś
Głaz pamięci. Wśród bohaterek powstania listopadowego w tym miejscu uhonorowanych jest Barbara Bronisława Czarnowska.
Pamięć o powstańczych losach Barbary Czarnowskiej przywróciła po niemal 180 latach w 2009 r. redaktor Beata Gębalska publikacją w „Kurierze Warszawskim”, bazując na odkryciach potomka bohaterki w jego archiwum rodzinnym.
Z kolei w 2010 r. z inicjatywy varsavianisty Artura Nadolskiego, specjalizującego się w historii Woli, nadano wolskiej Szkole Podstawowej nr 221 imię Barbary Bronisławy Czarnowskiej. Podczas uroczystości nadania imienia patronki odegrano inscenizację opisanych wyżej walk powstańczych, które w rzeczywistości rozgrywały się kilkaset metrów od szkoły.
W Sierpcu, gdzie Czarnowska wsławiła się w bitwie z 1831 roku, w 180. rocznicę wybuchu powstania listopadowego, w miejscu gdzie złożono szczątki powstańców, odsłonięto ku ich czci tablicę pamiątkową. Znalazło się również na niej miejsce, o bohaterskiej walce dwudziestoletniej wówczas Czarnowskiej[5].
W 2011 roku ukazała się książka Artura Nadolskiego pt. Z szablą na Moskala opowiadająca o historii postaci Barbary Czarnowskiej. Jest to pierwsze znaczące opracowanie biografii Barbary Czarnowskiej od czasu wydania broszury Michała Brensztajna w 1902 r.
Przypisy
↑Jedynym źródłem podającym rok 1811 jest tablica nagrobkowa na warszawskich Powązkach, na której są również inne błędy, mianowicie drugie imię Czarnowskiej jest w rodzaju męskim oraz, skutkiem tego, napis „cześć ich pamięci”. Wszystkie pozostałe źródła, w tym klepsydry w warszawskich gazetach oraz data umieszczona na akcie zgonu podają rok 1810.
↑Dioniza Wawrzykowska-Wierciochowa, Sercem i orężem ojczyźnie służyły, MON, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06734-1, s. 115.
↑Jest to tzw. kamienica Klucznikowska, rzadziej zwana kamienicą Pod Lwem od znajdującej się na fasadzie płaskorzeźby lwa, gdyż na Rynku znajduje się również inna, bardziej znana pod nazwą Pod Lwem kamienica na rogu ul. Świętojańskiej.
Słownik Biograficzny kobiet odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari, Fundacja Archiwum Muzeum Pomorskiej Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, Toruń 2004.
Wawrzykowska‑Wierciochowa Dioniza, Sercem i orężem ojczyźnie służyły, MON, Warszawa 1992.
.JPG)
