Józefa Antonina Zahorowska herbu Korczak, 1º voto Wołłowiczowa, 2º voto Zamoyska (ur. ?, zm. 1747) – fundatorka (1744) Zakonu Kanoniczek Świeckich w Warszawie oraz kościoła pw. Narodzenia NMP w Krzeszowie.
Życiorys
Córka kasztelana wołyńskiego Stefana Zahorowskiego i jego drugiej żony, podkomorzanki mielnickiej Jadwigi Saczkówny, siostra rodzona strażnikowej Rozalii Pociejowej, siostra przyrodnia chorążyny Katarzyny Czackiej i hetmanowej Anieli Pociejowej[1].
Wyszła po raz pierwszy za mąż za Marcjana Wołłowicza, marszałka wielkiego litewskiego w latach 1704-1712[2].
W roku 1718 jako bezdzietna, bogata wdowa poślubiła ordynata zamojskiego i starostę knyszyńskiego Tomasza Józefa Zamoyskiego, wnosząc mu w posagu znaczne sumy pieniężne oraz odziedziczone po Wołłowiczu majątki ziemskie na Litwie[3]. Drugie małżeństwo również było bezdzietne. Po śmierci Zamoyskiego, któremu wyprawiła wspaniały pogrzeb (uroczystości trwały trzy dni)[4], Antonina Zahorowska nie wyszła po raz trzeci za mąż.
Zmarła bezdzietnie w Warszawie 31 maja 1747 r. Jej ciało przewieziono w czerwcu do Lublina, gdzie odbyły się uroczystości pogrzebowe, w których brała udział siostra Rozalia Pociejowa wraz z rodziną[5].
W Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie przechowywana jest korespondencja Antoniny z Zahorowskich Zamoyskiej z Józefem Mniszkiem, marszałkiem wielkim koronnym i jego żoną Konstancją z Tarłów z lat 1721-1731[6].
Portret Antoniny Zamoyskiej nieznanego malarza znajduje się w Muzeum Ziemi Wschowskiej[7].
Fundacje
W 1727 Antonina Zamoyska ufundowała modrzewiowy kościół pw. Narodzenia NMP w Krzeszowie, który - pomimo wojen i niefachowo przeprowadzonego w 1938 roku remontu, grożącego całkowitą degradacją drewnianej konstrukcji - przetrwał do dziś, wyremontowany ponownie w 2006[8].
Znana jest przede wszystkim jako fundatorka (1744) Zakonu Kanoniczek Świeckich w Warszawie[9]. Fundacja została zatwierdzona przez Sejm 17 lat po śmierci Antoniny Zamoyskiej[10].
Przypisy
- ↑ Testament Hipacego Pocieja i Genealogia imienia Pociejów, Przegląd Poznański, t. 30, 1860, s. 207-228. K. Niesiecki, Herbarz Polski, Lipsk 1830, Zahorowscy
- ↑ K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. 9, s. 414-423 Wołowicz herbu Bogoria. Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. XI, Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku, Kórnik 1994.
- ↑ W.J. Wcisłowski, Hymen hastis armatvs Thomae Iosephi Zamoyski, Zamość 1718. R. Orłowski, Ordynacja Zamojska [w:] K. Myśliński, Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, Zamość 1969, str. 111—112. Iwona Kulesza-Woroniecka, Magnates marriage strategies in Poland in the 16th-18th centuries
- ↑ P. Giżycki, Relacya Pogrzebowey Apparencyi у samego aktu pogrzebowego Ordynata Zamoyskiego (...), Zamość 1726. Złota łez Powodz Nad Przedświetne Erydanów Brzegi Jasnie Wielmozney J.M.P. Antoniny z Zahorowskich Zamoyskiey Przy martwym Oceanie Jasnie Wielmoznego J.M.P. Tomasza Józefa Zamoyskiego (...), Lublin 1726.
- ↑ Kuryer Polski 1747 nr 547, nr 548, nr 568 Teki Dworzaczka
- ↑ Zbiór Aleksandra Czołowskiego. Inwentarz zespołu 1/388
- ↑ Jako Antonina Zamoyska z domu Czachorowska (sic!), zm. w 1747 r. - XVIII w., nieokreślony malarz polski. Muzeum Ziemi Wschowskiej, IV. Portrety magnackie (ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie). Pomyłki w nazwisku Antoniny Zahorowskiej są bardzo częste. Jej nazwisko panieńskie przytacza się w formach: Zahorska, Zachorowska, Zacharowska, a nawet Zaborowska czy Czachorowska.
- ↑ M. Czuba, Architektura drewnianego kościoła fundacji Antoniny z Zacharowskich (sic!) Zamoyskiej w Krzeszowie, referat wygłoszony podczas sesji naukowej pt. Kościół parafialny w Krzeszowie na Podkarpaciu skarbnicą sztuki sakralnej dnia 20 września 2010 r. J. Myjak, Krzeszów nad Sanem : informator krajoznawczy z rysunkami Heleny Pisuli, Sandomierz 1994.
- ↑ Akt założenia kolegium świeckiego z dnia 18 września 1744 r. [w:] Dzwonek Częstochowski 1904, R. 4, t. 6(36), s. 25-26. Ł. Gołębiowski, Opisanie historyczno-statystyczne miasta Warszawy, Warszawa 1827, s. 252. A. Moszyński, Wiadomość o rękopisach [w] Rozprawy Filologiczne Akademii Umiejętności, 1874, I, str. 253. F. Kurowski, Pamiętniki Miasta Warszawy, Warszawa 1949, str. 166—168.
- ↑ Excerpt Intencyi y ustaw niektorych przez S.P.J.W. Jmć Panią Ordynatową Zamoyską, dla Kanoniczek Warszawskich w Xiędze Oryginalney Fundacyą całą zawieraiącey wyrażonych z obiaśnieniem wiadomości Nayiaśnieyszey Rzeczy-Pospolitey Polskiey na Seym podaney w Roku 1764 Bibliografia Estreichera, nr 21969
