Antoni Czabański

Antoni Czabański

major żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	12 października 1897 Kołomyja
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1948 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1915–1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	SGO „Polesie”
Stanowiska	komendant Kwatery Głównej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Antoni Czabański^[a] (ur. 12 października 1897 w Kołomyi, zm. 12 stycznia 1948 w Krakowie) – major żandarmerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 12 października 1897 w Kołomyi, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa (1861–1899), profesora tamtejszego c. k. Wyższego Gimnazjum, i Anieli z Bohosiewiczów, córki dzierżawcy rolnego^{[2][3][4][5][6]}. Po śmierci ojca wyjechał z matką do jej rodziców w Krzywotułach, gdzie wychowywał się do szósego roku życia^[7]. W 1914 ukończył naukę w klasie VIIa c. k. Gimnazjum I z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie^[8][2]. W sierpniu 1914 wstąpił do Legionu Wschodniego^[9].

Od 8 kwietnia 1915 w Legionach Polskich^[2]. Służył w 4. kompanii I batalionu 4 Pułku Piechoty^[2]. Od 15 lipca 1915 do 6 października 1916 walczył na froncie lubelskim i wołyńskim^[2]. 4 kwietnia 1917 został wymieniony we wniosku o odznaczenie austriackim Krzyżem Wojskowym Karola^[2]. W tym samym roku ukończył pułkowy kurs oficerski^[2]. We wrześniu 1917, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do cesarskiej i królewskiej Armii^[2].

W listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego^[2]. W szeregach 4 Pułku Piechoty Legionów walczył z bolszewikami^[2]. 17 października 1919 jako podoficer byłych Legionów Polskich został mianowany z dniem 1 października 1919 podporucznikiem w żandarmerii^[10]. 19 listopada 1919 został przeniesiony z Dowództwa Żandarmerii Okręgu Generalnego Warszawa do Dowództwa Żandarmerii Okręgu Generalnego Kielce na stanowisko dowódcy plutonu żandarmerii w Miechowie^[11]. 26 stycznia 1920 wrócił do garnizonu Warszawa na stanowisko dowódcy 2 plutonu żandarmerii^[12]. 27 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu rotmistrza, w żandarmerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Pełnił wówczas służbę w Dywizjonie Żandarmerii Wojskowej Nr 1 w Warszawie^[13].

Po zakończeniu wojny z bolszewikami kontynuował służbę w 1 Dywizjonie Żandarmerii w Warszawie, w charakterze żołnierza zawodowego^[14]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 71. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[15]. W 1924 był dowódcą plutonu żand. Modlin^[16], w 1926 instruktorem oddziału szkolnego Kadry Szwadronu Zapasowego, a w 1928 dowódcą plutonu żandarmerii Warszawa V^[17]. W październiku 1930 został przeniesiony do 10 Dywizjonu Żandarmerii w Przemyślu na stanowisko pełniącego obowiązki kwatermistrza^[18]. 29 stycznia 1932 został mianowany majorem ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[19][20]. W grudniu 1934 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 10 dżand^[21]. W październiku 1935 został przeniesiony do 9 Dywizjonu Żandarmerii w Brześciu nad Bugiem na stanowisko zastępcy dowódcy dywizjonu. W 1938 zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „I zastępca dowódcy dywizjonu”^[22]. W czasie kampanii wrześniowej 1939 początkowo na stanowisku szefa żandarmerii Okręgu Korpusu Nr IX^[23], a od 18 września 1939 komendanta Kwatery Głównej Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”^[24][25]. Po kapitulacji wojsk generała Franciszka Kleeberga dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau^[26][23].

Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień^[3]. Zmarł 12 stycznia 1948 w Krakowie^[27]. Trzy dni później został pochowany na cmentarzu Rakowickim^[27][b]. Spoczywa w kwaterze XXI b, rząd 2, grób 25^[28].

Był żonaty, dzieci nie miał^[29].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6200 – 17 maja 1922^[30][31]
• Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[32][33][34]
• Złoty Krzyż Zasługi – 1938 „za zasługi na polu pracy społecznej”^[35]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 – 1928^[29]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości – 1928^[29]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę – 1938^[29]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę – 1938^[29]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii^[36]

Uwagi

1. W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Antoni I Czabański”, w celu odróżnienia od innego oficera noszącego to samo imię i nazwisko, a mianowicie Antoniego II Czabańskiego (ur. 14 września 1898 w Śremie, w rodzinie Kazimierza), porucznika rezerwy 14 pp we Włocławku^[1].
2. Na stronie internetowej „Żołnierze Niepodległości” podano, że w okresie okupacji mieszkał w Krakowie. Aresztowany przez Niemców, został wysłany do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Uwolniony w 1945, powrócił do Krakowa^[2]. Na wspomnianym cmentarzu pochowany jest także Emil Czabański (1896–1953), porucznik żandarmerii rezerwy Wojska Polskiego i komisarz Policji Państwowej, komendant powiatowy PP w Krakowie.

Przypisy

1. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 166, 576, 1053, 1064.
2. Czabański Antoni. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-02-21].
3. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-02-21]..
4. Kolekcja ↓, s. 1.
5. Kolekcja 2 ↓, s. 2, 5.
6. Sprawozdanie 1899 ↓, s. 107.
7. Kolekcja 2 ↓, s. 5.
8. Sprawozdanie 1914 ↓, s. 108.
9. Kolekcja ↓, s. 3.
10. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 95 z 26 listopada 1919, poz. 3678.
11. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 97 z 27 grudnia 1919, poz. 4076.
12. Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 6 z 26 stycznia 1920, pkt 5.
13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920, s. 799.
14. Spis oficerów 1921 ↓, s. 401, 587.
15. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 293.
16. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1053, 1064.
17. Suliński 2015 ↓, s. 41, 45.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931, s. 21.
19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 30 stycznia 1932, s. 98.
20. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 288, 796.
21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 255.
22. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 281, 837.
23. Otrzymał numer jeniecki „1606”. Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-02-21].
24. Głowacki 1986 ↓, s. 257, 374.
25. Wróblewski 1989 ↓, s. 27, 190.
26. Wierzbicki 1990 ↓, s. 66.
27. Nekrolog. Biblioteka Jagiellońska. [dostęp 2022-02-21].
28. informacja uzyskana z Biura Zarządu Cmentarzy Komunalnych w dn. 14.11.2023
29. Kolekcja 2 ↓, s. 2.
30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 16.
31. Lewicki 1929 ↓, s. 57.
32. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 365.
34. Wawrzyński 2001 ↓, s. 115.
35. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 25.
36. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 667.

Bibliografia

• Czabański Antoni. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.59-4943 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-17].
• Czabański Antoni. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.15055 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-04].
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Kołomyi za rok szkolny 1898/99. Kołomyja: Nakładem Funduszu Naukowego, 1899.
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1913/14. Stanisławów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1914.
• Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2022-02-21].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Adam Lewicki: Zarys historji wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Jan Suliński: Żandarmeria DOK I - Warszawa w latach 1919-1944. Mińsk Mazowiecki: Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej, 2015. ISBN 978-83-63700-08-18-8.
• Tadeusz Wawrzyński. Oficerowie żandarmerii kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości. „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”. 24, s. 104-116, 2001. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe. 
• Władysław Wierzbicki: Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego. Londyn: Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, 1990.
• Jan Wróblewski: Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07659-6.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 12161028931323742068
• PLWABN: 9811717265505606