Afonso IV (Alfons IV), zwany Dzielnym (ur. 8 lutego 1291, zm. 28 maja 1357) – siódmy król Portugalii od 7 stycznia 1325 r.
Alfons był legalnym synem króla Portugalii, Dinisa i jego żony – Izabeli Aragońskiej, ale miał rywala w swoich pretensjach do tronu: był nim Afonso Sanches, jego przyrodni, nieślubny brat.
Afonso Sanches od początku przebywał na dworze i spiskował przeciw bratu.
W 1325 r., gdy Alfons został królem, pozbył się kłopotliwego brata wysyłając go na wygnanie do Kastylii. Ten jednak nie ustępował i próbował obalić legalnego króla. Wreszcie obaj bracia dogadali się.
Małżeństwo i krótki pokój
W 1309 r. Alfons poślubił Beatrice (1293–1359), córkę króla Kastylii – Sancho IV Odważnego i królowej-regentki Marii de Molina. Tym samym zawarł unię z tym krajem. Z tego związku miał zaś:
Jednak Afonso IV niechętnie patrzył na swojego zięcia publicznie zdradzającego żonę i wypowiedział mu wojnę. Po czterech latach (1339) podpisano pokój w Sewilli, a rok później wojska portugalskie odegrały ważną rolę w kolejnej kampanii przeciw Maurom.
Dalsze rządy
Pod koniec życia Alfonsa IV w Kastylii wybuchła wojna domowa, przez co wiele zagranicznej szlachty trafiło na dwór portugalski, prowadząc na nim własne gry. Jedna z kastylijskich szlachcianek, Inês de Castro, została kochanką jego syna, Piotra, co nie podobało się ojcu. Sytuacja stawała się coraz bardziej napięta, a stary król nie umiał uzyskać nad nią kontroli. Zlecił zamordowanie Inês (1355), co doprowadziło praktycznie do wojny domowej między nim a synem, która zakończyła się w 1357 r. Wkrótce potem Alfons umarł, władzę po nim przejął Piotr, mszcząc się na dawnych stronnikach ojca.
Król był znany ze swoich sukcesów militarnych, stąd przydomek "Dzielny". Istotne są jednak również jego zasługi w administracji: rozbudowa floty handlowej, marynarki, rozpoczęcie pierwszych odkryć - w tym najważniejsze odkrycie Wysp Kanaryjskich.
Przodkowie
.svg)
.svg)
