Adam z Będkowa (łac. de Bantkow, de Bandkow) herbu Prus II (ur. w XIV wieku, zm. 16 października 1451 w Krakowie) – duchowny krakowski, kanonik katedralny, oficjał, wikariusz in spiritualibus, wieloletni archiprezbiter kościoła Mariackiego w Krakowie[1], notariusz publiczny[2].
Życiorys
27 maja 1422 roku ukończył studia prawnicze w Bolonii z tytułem doktora dekretów[3]. Od 1423 roku był wykładowcą prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim[3].
W latach 1399–1412 był plebanem w Wolborzu[4]. Od 1413-1450 roku piastował urząd kanonika i oficjała krakowskiego oraz proboszcza kościoła Mariackiego w Krakowie. Wzmianki o nim pojawiają się wielokrotnie w aktach Kapituły Krakowskiej a jego nazwisko widnieje na dyplomach podpisanych przez biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca, którego Adam w latach 1413–1418 był wikariuszem generalnym i oficjałem. Z racji zajmowanych stanowisk, uczestniczył w zagranicznych misjach dyplomatycznych. W 1424 roku Adam przebywał w Rzymie, o czym zaświadcza dokument z 17 stycznia 1424 roku wystawiony przez kancelarię papieską Marcina V, związany ze sprawą odwołania przez dominikanina Jana Falkenberga paszkwilu na króla Polski Jagiełłę. W 1429 roku uczestniczył w sporze prawników wiedeńskich i krakowskich dotyczącym uprawnień niekoronowanego przez papieża cesarza Zygmunt Luksemburskiego do kreowania królów[a]. W 1450 roku zamienił stanowisko archiprezbitera kościoła Mariackiego[b] na kanonię i prebendę kościoła w Kielcach[6]. Ponadto Adam z Będkowa był kanonikiem gnieźnieńskim (1399–1447), krakowskim (1410), rudzkim (1410) poznańskim (1426), sandomierskim (1427) i dziekanem kieleckim w latach 1423–1427[4]. Zmarł w Krakowie; pochowany został w katedrze krakowskiej[7].
Działalność fundatorska
Był zamożnym człowiekiem. Wybudował dom przy ul. Kanonicznej 14 (wschodnia pierzeja)[c] na ówczesnym placu należącym do wyposażenia altarii św. Agnieszki w katedrze[d] oraz był fundatorem domu dla wikariuszy katedralnych tzw. „domu wspólnego” znajdującego się naprzeciw południowego wejścia do katedry (obecnie nieistniejący)[6]. Za kwotę 87 grzywien ufundował dwutomowy Antiphonarium de Sanctis antyfonarz dla katedry[9], znany obecnie również jako Antyfonarz Adama z Będkowa[6].
Jego fundacją pośmiertną był ołtarz śś. Heleny i Apolonii do kaplicy śś. Kosmy i Damiana znajdującej się przy zakrystii katedralnej, poświęcony w 1453 roku. Wykonawcą jego woli był biskup krakowski Tomasz Strzempiński[6].
Uwagi
- ↑ Nad opinią prawna pracował wraz z innymi doktorami prawa kanonicznego: Stanisławem ze Skarbimierza, Jakubem z Zaborowa, Tomaszem z Chrobrza i z Janem Elgotem[5]
- ↑ Stanowiskami zamienił się z Jerzym Szwarcem, bratem bogatego mieszczanina Adama Szwarca fundatorem w 1439 roku kaplicy Przemienienia Pańskiego (pierwotnie Bożego Ciała) w katedrze[6]
- ↑ Dom powstał w miejscu wcześniejszego należącego do biskupa Wojciecha Jastrzębca w początkach XV wieku[8]
- ↑ Po śmierci Adama kamienice przejął kanonik krakowski Stanisław Roy[6]
Przypisy
- ↑ Miodońska 1967 ↓, s. 98.
- ↑ Krzysztof Skupieński, Notariat publiczny w średniowiecznej Polsce, Lublin 1979, s. 124.
- ↑ a b „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, Tomy 42-43, Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, 1997.
- ↑ a b Rocznik łódzki.
- ↑ Inicjatywa Małopolska im Króla Władysława Łokietka.
- ↑ a b c d e f Miodońska 1967 ↓, s. 131.
- ↑ Miodońska 1993 ↓, s. 49.
- ↑ Właściciele w Krakowie.
- ↑ Miodońska 1967 ↓, s. 99.
Bibliografia
- Barbara Miodońska: Małopolskie malarstwo książkowe. Warszawa: PWN, 1993. ISBN 83-01-10963-7.
- Barbara Miodońska: Iluminacje krakowskich rękopisów na Wawelu. Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd muzeów i ochrony zabytków, 1967.
- Adam Labuda, Krystyna Secomska: Malarstwo Gotyckie w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2004. ISBN 83-7181-348-1.
