Achajowie

Achajowie (stgr. Ἀχαιοί Achaioí) – ogólne określenie Greków walczących pod Troją, używane przez Homera (rzadziej stosowane: Argiwi/Argiwowie i Danajowie) w jego eposach Iliada i Odyseja^[1][2].

Według tradycyjnych poglądów historyków było to pierwsze plemię greckie, które przybyło na obszary kontynentalnej Grecji około 2000 lat p.n.e., podbijając Tesalię i miejscowych Pelazgów, jednak teza ta została odrzucona wraz z teorią o trzech inwazjach ludów greckich (achajskiej, jońskiej, doryckiej)^[3].

Obecnie uważa się, że do formowania się „Greków”, ich kultury, religii, języka doszło już na obszarze Grecji, gdzie pod koniec III tysiąclecia p.n.e. lub w ciągu II tysiąclecia p.n.e. stopniowo, w następstwie wielu migracji, przybywały ludy mówiące językami indoeuropejskimi i mieszały się z miejscową ludnością^[3].

Achajowie utożsamiani są z przedstawicielami cywilizacji mykeńskiej, której najważniejszym ośrodkiem były Mykeny, położone w Argolidzie na Peloponezie^[4]. Około 1450 r. p.n.e. Achajowie podbili Kretę, którą niepodzielnie władali z pałacu w Knossos^[5][6].

Władca państwa achajskiego (mykeńskiego) nosił miano anaks/wanaks (w piśmie linearnym B – wa-na-ka). Pomagał mu w rządzeniu lawagetas (ra-wa-qe-ta) – prawdopodobnie dowódca wojskowy. Achajowie podejmowali dalekie wyprawy wojenne, z których największa, skierowana przeciwko Troi, doczekała się epickiego opisu w postaci Iliady Homera. Zakładali też kolonie na Cyprze, w Pamfilii i Rodos. Najprawdopodobniej o nich wspominają hetyckie tabliczki odnalezione w Boğazkale, które opisują silne królestwo Akhkhijawa utrzymujące stosunki z władcami Hetytów – Mursilisem II i Tudhaliją IV. W XI wieku p.n.e. cywilizacja mykeńska upadła, a na Peloponezie pojawiły się ludy mówiące doryckim dialektem języka greckiego. Dialekt achajski zachował się jedynie w północnej części Peloponezu, zwanej Achają.

Za eponimicznego ojca plemion achajskich uważano mitycznego Achajosa, syna Zeusa i Pytii, w innej wersji – syna królewny ateńskiej Kreuzy i Ksutosa. Od innych plemion greckich Achajowie odróżniali się noszeniem brody oraz strojem złożonym z przepaski i chitonu z krótkimi rękawami. Mieszkali w prostokątnych domach zawierających wspólne pomieszczenie z paleniskiem pośrodku, tzw. megaron.

Według Homera największymi księstwami achajskimi były Mykeny, w których władali Pelopidzi oraz Argos, Tyryns, Pylos, Lacedemon (Sparta), Kreta i Arkadia. W Iliadzie te niewielkie państwa wystawiły w wyprawie na Troję od 60 do 100 okrętów.

W czasach późniejszych (od okresu archaicznego) Achajami nazywano mieszkańców krainy Achaja, położonej na północy Peloponezu. W III wieku p.n.e. powstało państwo związkowe o nazwie Związek Achajski, skupiające część polis z Peloponezu, które w 146 r. p.n.e. zostało pokonane przez Rzymian.

Przypisy

1. Homer: Iliada. Przekład: Kazimiera Jeżewska, Wstęp i przypisy: Jerzy Łanowski. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005, s. 486–487, seria: Biblioteka antyczna. ISBN 83-7337-970-3.
2. Ziółkowski 2009 ↓, s. 377.
3. Bravo i Wipszycka 1988 ↓, s. 39.
4. Ziółkowski 2009 ↓, s. 264.
5. Ziółkowski 2009 ↓, s. 265.
6. Bravo i Wipszycka 1988 ↓, s. 49–51.

Bibliografia

• Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1988.
• Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15810-1.
• Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2004 ISBN 83-7132-919-9.

Kontrola autorytatywna (lud):

• NKC: ph922295
• BNE: XX5366317

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3865461
• Britannica: topic/Achaean-people
• Treccani: achei
• Universalis: acheens
• БРЭ: 1842295
• SNL: akhaier
• DSDE: achaier
• Hrvatska enciklopedija: 918