Cal melhorar l'escritura d'aquel article. L’ortografia, la gramatica, lo vocabulari, la sintaxi o autres aspèctes lingüistics incorrèctes son de verificar. O podètz corregir o crear la discussion.
Lo 26 de junh de1581, amb l'Acte de L'Aia, aquelas províncias, alara jos l'autoritat del rei d'Espanha, prenguèron lor endenpendéncia e bastiguèron una federacion. Las causas de la secession èran una reaccion fàcia a la centralizacion en cors jols Absborg, e la confession religiosa, los abitants d'aquelas províncias avent majoritáriament causit lo calvinisme en contra de las politicas ultracatolicas de Felip II d'Espanha. Dempuèi 1586, los Estats generals de las Províncias Unidas bastiguèrin l'union confederala en forma de republica.
Groninga, ancianas senhorias de la vila e dels Ommelanden oficialment nomenada los « Estats de la vila e dels Ommelanden » (Stadt en land en neerlandés)
la província de Guèldres, partida de l'ancian ducat de Guèldres
la província d'Utrecht, anciana senhoria (evescat secularizat en 1528 pel tractat de Schoonhoven).
Dependéncias
Las dependéncias de las Províncias Unidas comprenavan:
lo país de Drenta ;
los païses de la Generalitat;
colonias e establiments d'otramar.
País de Drenta
Lo País de Drentae (Landschap Drenthe) èra administrat per una assemblada d'estats mas èra pas representada als Estats generals.
Païses de la Generalitat
Los Païses de la Generalitat avián cap d'assemblada d'Estats e èran administrats pels Estats generals.
Colonias e establiments d'otramar
La creacion e l'expleitacion d'establiments e colonias foguèt confiada pels Regents a doas societats per accions, la GWC e la VOC, vesrtadièrs Estats dins l'Estat.
Per mariadatge, guèrra o venta, totes aqueles Estats acabèron dins las mans dels Absborg, l'emperaire Carles Quint e son filh, Felip II d'Espanha. En 1568, qualques províncias, menadas per Guilhem lo Taciturn, se revoltèron contra lo governaire del Rei à Brusselas, Ferand Alvare de Toledo, duc d'Albe, contra sass tentativas de modernizacion e de centralizacion de las estructuras, de sa politica absolutista, de las execucions capitalas dels oposants e dels impòstes elevats, e tanben de la persecucion dels protestants. Foguèt lo començament de la Guèrra d'Ochanta Ans.
En 1579, de províncias septentrionalas signèron l'Union d'Utrecht, que s'engatjèron a se sostenir mutualament contra l'armada espanhòla. L'Union d'Utrecht foguèt seguida, en 1581, per l'Acte de L'Aia, proclamant de facto l'indedendéncia de las Províncias Unidas, e doncas l'abjuracion formala del rei.
Lo conflicte amb lo rei ee son governaire abans 1581
Es lo periòde mai tormentat de la Guèrra d'Ochanta Ans entre 1568 e 1648. Una mediacion del rei de França permetèt la conclusion de la trèva de Dotze Ans del 9 d'abril 1609 entre Espanha e las Províncias Unidas.
Lo sègle XVII es considerat coma le sègle d'aur de las Províncias Unidas: lo país èra alara al cap d'un poderós empèire colonial e comercial. Las vilas atirèron los entreprenaires e obrièrs de tota Euròpa. La reputacion de tolerança e de libertat fasiá de las Províncias Unidas un fogal intelectual e cultural al vam.
Politica
L'independéncia de las sèt Províncias Unidas es definitivament reconeguda per la monarquia espanhòla pel Tractats de Vestfàlia en 1648. La poténcia de la Republica de las Províncias Unidas durèt pendant dos sègles. Al sègle XVII, las Províncias Unidas faguèron de gèrras contre Angletèrra, que se disputavan la superioritat navala e comerciala dins la Mar del Nòrd. Las Províncias Unidas èran, coma enemic, de totas las guèrra de Loís XIV; aquel los menaçava per sas pretencions d'annexar los Païses Basses espanhòls (Belgica actuala). Es lo cas a Noordpeene, pendent la batalha de la Peene, l'11 d'avril de 1677: le rei de França envièt son fraire, Philippe d'Orleans, assetjar Saint-Omer, sola vila d'Artés encara en Païses Basses espanhòls; la coalicion antifrancesa dirigida per las Províncias Unidas (amb lo quita Guilhèm III d'Aurenja al cap) foguèt desfacha; Saint-Omer casèt en seguida (tractat de Nimèga).
Institucions
Las institucions de las Províncias Unidas son eritadas del periòde dels trebolums; la ficcion politica n'es la reünion de sèt provícias que s'èran separadas del lor sobeiran e decident de daissar vacanta l'emplec. Bastiguèron doncas un sistèma de republicafederala pro flac. Al contrari de las republicas italianas coma Venècia o Gènoa, las Províncias Unidas coneguèron en efècte pas de poder central fòrt amb un cap formal de l'Estat o un territòri unificat.
Al nivèl central
Es al nivèl central qu'aquela ficcion es mai netament sensibla: tot ensag de centralizacion foguèt percebut coma una ingeréncia dins las prarogativas de las Províncias, un otratge contra los lor privilègis e un recòrd de la monarquia.
De fach, la sola institucion atal centrala coneguda es l'assemblada dels Estats generals de las Províncias Unidas (Staten generaal). Foguèt gaire pas una institucion autonòma per que se compausava pas que de delegats de las assembladas dels Estats provincials. Pasmens aguèron un ròtle de deliberacion important dins los afars tocant l'ensems de las Províncias (comerci, religion, eca.) e administravan los païses de la generalitat e los territòris non constituits en Província. La máger partida de la fiscalité repausa suls impòstes indirèctes.
De bais informal, pr'amor, los magistrats de la Província d'Olanda aguèron de foncions que se poirian calificar de centralas. Lo pés economic e politic d'aquela Província es tal que res se pòt pas decidir sens lo seu acòrdi. E mai èra sul seu territòri que se reünián las institusions centralas.
Dins las Províncias
Lo poder efefectiu, dins la republica de las Províncias Unidas, demorava de fach al nivèp provincial. Cada Província dispausa d'un govèrn gaireben simple de tres pilars:
Los Estats provincials, l'assemblada deliberativa, qu'administrava lo país de la mèna d'un conselh de regéncia en l'abséncia del sobeiran descasut.
Lo pensionari, secretari e president del comitat permanent dels Estats. Èra lo cap civil de la província. Aquel d'Olanda aviá preeminéncia de fach e las poténcias estrangièras o consideravan coma l'unic interlocutor valable d'entre los seus collègas. La diplomacia li donèt doncas la títol informal de Grand pensionari.
L' Stathouder, esretièr del governaire e capitan general del periòde monarquic. Es lo cap militar de la província, e dirigiá la diplomacia. Coma pel pensionari, aquel d'Olanda es lo máger; es tanben stathouder de Zelanda e d'Utrecht. Los Stathouders èran causits sonque dins l'ostal d'Aurenja Nassau e brancas cabdetas.
Equilibris e evolucions
Lo grand debat institucional al sen de las Províncias unidas fogèt l'equilibri entre las foncions civilas, representadas pels Estats e los pensionaris, e lo poder militar dels Stathouders. Lors foncions remembravan pro en efècte aquelas d'un monarca, subretot un cap de guèrra.
De partits se formèron, los partits Aurengistas, calvinistas e liberal coabitavan mai o mens. Se balançan entre una monarque de tipe britanica (alternative sostenguda pels aurengistas e calvinistas) e una republica (alternativa sostenguda pels liberals). Un statu quo demorèt fins a 1650, an de l'eleccion de Johan de Witt. Sostengut per Cromwell, prononcièt lo faidiment dels Aurenja Nassau, suspectats per l'Angletèrra republicana de sostener los Stuarts en exili e per l'olanda de voler restablir la monarquia dins los Païses Basses. L'stathouderat foguèt doncas suspendut en Olanda e en Zalanda; de províncias, al contrari, mantenguèron lor d'el. Se profeitèt pendent un vintenat d'ans d'una libertai gaireben complèta, que gausissiá entre autres lo filosofe Spinoza.
Las catastròfa militaras de la guèrra d'Olanda, en 1672 menèron Witt a la disgracia: foguèt rendut responsable de las victòria francesa. Le sentiment d'une punicion divina dels ans de licéncia èra poderós. De Witt fin finala foguèt reprovat puèi linchat, alara que los Aurenja Nassau tornèron èsser nomenat al poder. Aprèp una segonda oligarquia, l'Stathouderat foguèt fin finala reformat en 1747. Venguè una foncion unica e ereditária, comuna a l'ensems de las províncias. Aquele segonda institucio del stathouderat demorèt fins a l'invasion francesa de 1795 e l'instauracion d'une republica batava.
Quitament las municipalitats èran invitadas al debat, en concuréncia de las institucions provincialas se basant sus la poténcia de lors elitas marcandas e nobiliaras, e tanben sus totes los privilègis ereitat de l'Edat Mejana.
Populacion e economia
Vermeer, Vista de Delft
Lo succès economic de las Províncias Unidas s'explica gaires pels atots natuels: Lo territòri es pichon, gaireben pauc poblat al repècte de França. Lo territòri se bastiguèt progressivament per la conquèsta de tèrras novèlas sus la mar del Nòrd. Una grand partida del país es constituit de poldèrs d'altutud plan baissa. Las Províncias Unidas deguèron s'apara de las tempèstas per de levadas qu'empachèron pas totjorns las aigadas. Encara que lo país es plan situat entre la mar del Nòrd et la Marga. Profeitèt de la rota fluvenca e comerciala del Ren.
La populacion de las Províncias Unidas èra de prèp de 2 500 000 abitants al mitan del sègle XVII. Aculhèron una fòrta migracion venguda d'Alemanha e de Scandinavia. Los Jusieus iberics e los Huguenots ne faguèron un refugi al sègle XVII.
L'agricultura èra fòrça productitz per l’epòca: las culturas ortalencas se desvolopèron a l'entorn de las vilas utilizant fòrça engrais. Las culturas industrialas e de renda èran desvolopadas (cambe, colzat, aubelon, tintura, tabat, lin, eca). Las vilas faguèron butar de blat sus las ribas de la Baltica. La pèsca dels arencs, de la merluça e de la balena èra tanben un sector dinamic. Mas subretot, las Províncias Unidas s'enriquèron a l'epòca modèrne amb lo comerci maritim. Dominan lo comerci en mar Baltic e dintrant dins lo malhum mediterranèu. La prosperitat economica e financière del país es basat sul grand comerci maritim.
Lo comerci de las Províncias Unidas declinava pendent lo sègle XVIII. Se vei la casuda de las importacions de fusta balta (2/3 en 1720, 1/5 en 1740), de vin du Ren (96 % en 1710, 40 % en 1750), d'arenc de la Baltica (60 % en 1700, 15 % en 1740). La Companhiá neerlandesa de las Índias occidentalas perdèt las seunas posicions en Índia e en China. La produccion de papièr passèt de 150 000 ramas en 1730 a 80 000 en 1750. Lo nombre de manufacturas de tabat d’Amsterdam passèt de 30 en 1720 a 8 en 1751. Las construccions navalas s’esfondrèron pendent lo sègle. Leyde produgava 139 000 pèças de teissuts en 1671, 54 000 en 1750, 29 000 en 1795. La populacion estagnèt a l'entorn de 2 000 000 d’abitants e s'apauriguèt. Los còstes salarials trop naut, lo vam comercial e industrial de las poténcias europèas coma la Grand Bretanha e França son a l’origina d'aquel declin[1].
Cultura
Rembrandt, La ronda de nuèch
Las Províncias Unidas foguèron un fogal cultural al vam als sègles XVII e XVIII. Aquela republica toleranta aculhèt alara totas las religions e favorizèron las libertats individualas. Donèt a la filosofia un dels mai grand: Baruch Spinoza (1632-1677). Los filosofes francese Pierre Bayle e René Descartes i tabalhèron e publiquèron longtemps.Montesquieu admirava aquel modèl politic e faguèt publicat las Lettres persanes a Amsterdam en 1721.
Lo país dispausava de centres d'edicion e d'estampariá (Amsterdam), d'universitats renomadas (subretot l'universitat de Leyde, fondada en 1575). Al sègle XVII s'espandiguèt una pintura olandesa renomada e representada per Jan Vermeer (1632-1675), Rembrandt (1606-1669) e Frans Hals (1580-1666). La borgesia d'afars, les armadors e los escabin passavan des comandas a aqueles artistas e se faguèron bastir d'ostals de familha dins las vilas.
Bibliografia
(fr)Denis Diderot Voyage en Hollande ed:La Découverte, 1982
(nl) Denis Diderot Over Holland : een journalistieke reis 1773-1774, ed:Contact, introd. e nòtas: Yves Benot
Nòtas e referéncias
↑(en) Carlo M. Cipolla, The Economic Decline of Empires, ed: Taylor & Francis, 2011
