Stor-Iran

Kart over den geografiske, politiske (delvis) og kulturelle rekkjevidda til Persia (Iran) og iranarar som svarar til dagens Stor-Iran[1]

Stor-Iran (farsi ایران بزرگ, Irān-e Bozorg), òg kalla Stor-Persia (farsi سرزمین پارس, Sarzamin-e Pārs) er eit omgrep nytta om regionar i Kaukasus, Vest-Asia, Sentral-Asia og delar av Sør-Asia som har påverknad av iransk kultur fordi området anten gjennom lange tider har vore styrt av ymse iranske og persiske rike gjennom historia (som Media, Akamenide-dynastiet, Partia, sassanidane, samanidane, safavidane og Afsharid-dynastiet, qajarane),[2][3][4] har fleire aspekt av persisk kultur på grunn av omfattande kontakt med dei forskjellige imperia basert i Persia (til dømes regionane og folket i Nord-Kaukasus som ikkje var under direkte iransk styre), eller er rett og slett framleis i dag er busett av mange iranske folk som framleis vernar om sine respektive kulturar (slik det gjeld for dei vestlege delane av Sør-Asia, Bahrain og Kina). Det tilsvarar omtrent territoriet på det iranske platået og dei tilstøytande slettene.[1][5] The Encyclopædia Iranica uses the term Iranian Cultural Continent for this region.[6]

Omgrepet Iran er ikkje avgrensa til den moderne staten Iran (Persia), men omfattar alle territoria styrt av iranarar, inkludert Mesopotamia, Eastern Anatolia, all of the Kaukasus og Sentral-Asia.[7][8] Konseptet Stor-Iran har opphavet sitt i historia om Akamenide-dynastiet i Persis (Pars), og overlappa til ein viss grad med iransk historie.

I nyare hundreår mista Iran mange av territoria som vart erobra under safavidane og qajarane, inkludert Irak til osmanarane (via Amasya-avtalen i 1555 og Zuhab-traktaten i 1639), Vest-Afghanistan til britane (via Parisavtalen i 1857[9] og MacMahon-meklinga i 1905[10]), og alle territoria i Kaukasus til Russland under dei russisk-persiske krigane på 1800-talet.[11] Gulistanavtalen i 1813 førte til at Iran avstod Dagestan, Georgia og det meste av Aserbajdsjan til Russland.[12][13][14] Turkmancheyavtalen frå 1828 enda for godt dei mange hundreåra med iransk kontroll over dei kaukasiske provinsane[15], og Iran måtte avstå dagens Armenia, resten av Aserbajdsjan og Igdir (austlege Tyrkia), og sette den moderne grensa langs elva Aras.[16]

I 1935 vart namnet Iran gjort til det offisielle namnet på Persia av regenten Reza Shah.[17] I 1959 avgjorde derimot regjeringa til Shah Mohammad Reza Pahlavi, sonen til Reza Shah Pahlavis at både «Persia» og «Iran» kunne brukast om ein annan.[18]

Kjelder

  1. ↑ 1,0 1,1 «IRAN i. LANDS OF IRAN». Encyclopædia Iranica. 
  2. ↑ Marcinkowski, Christoph (2010). Shiite Identities: Community and Culture in Changing Social Contexts. LIT Verlag Münster. s. 83. ISBN 978-3-643-80049-7. 
  3. ↑ «Interview with Richard N. Frye (CNN)». Arkivert frå originalen 23. april 2016. Henta 2007. 
  4. ↑ Richard Nelson Frye, The Harvard Theological Review, Vol. 55, No. 4 (Oct., 1962), s. 261-268 https://www.jstor.org/pss/1508723.
  5. ↑ Dialect, Culture, and Society in Eastern Arabia: Glossary. Clive Holes. 2001. Page XXX. ISBN 90-04-10763-0
  6. ↑ «Columbia College Today». columbia.edu. Arkivert frå originalen 25. desember 2018. Henta 9. desember 2015. 
  7. ↑ Reitzenstein and Qumrân Revisited by an Iranian, Richard Nelson Frye, The Harvard Theological Review, Vol. 55, No. 4 (Oct., 1962), s. 261-268 https://www.jstor.org/pss/1508723
  8. ↑ International Journal of Middle East Studies (2007), 39: pp 307-309 Copyright © 2007 Cambridge University Press http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=1009412
  9. ↑ Erik Goldstein (1992). Wars and peace treaties, 1816-1991. Psychology Press. s. 72–73. ISBN 9780203976821. 
  10. ↑ Sir Percy Molesworth Sykes (1915). A history av Persia, Volume 2. Macmillan and co. s. 469. 
  11. ↑ Roxane Farmanfarmaian (2008). War and peace in Qajar Persia: implications past and present. Psychology Press. s. 4. ISBN 9780203938300. 
  12. ↑ India. Foreign and Political Dept. (1892). A Collection of Treaties, Engagements, and Sunnuds, Relating to India and Neighbouring Countries: Persia and the Persiabukta. G. A. Savielle and P. M. Cranenburgh, Bengal Print. Co. s. x (10). 
  13. ↑ Mikaberidze, Alexander (2015). Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield. s. 348–349. ISBN 9781442241466. «Persia lost all its territories i nord of the Aras River, which included all of Georgia, and parts of Armenia and Aserbajdsjan.» 
  14. ↑ Olsen, James Stuart; Shadle, Robert (1991). Historical Dictionary of European Imperialism. Greenwood Publishing Group. s. 314. ISBN 9780313262579. «In 1813 Iran signed the Treaty of Gulistan, ceding Georgia to Russia.» 
  15. ↑ Fisher et al. 1991, s. 329.
  16. ↑ Abbas Amanat (1997). Pivot of the universe: Nasir al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896. I.B.Tauris. s. 16. ISBN 9781860640971. 
  17. ↑ Kenneth M. Pollack (2005). The persisk puzzle: the conflict between Iran and America. Random House, Inc. s. 38. ISBN 9780812973365. 
  18. ↑ Yarshater, Ehsan Persia or Iran, persisk or Farsi Arkivert 2010-10-24 ved Wayback Machine., Iranian Studies, vol. XXII no. 1 (1989)

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!