Magnetfelt

Elektrisitet Magnetisme

Elektrostatikk Elektrisk lading Statisk elektrisitet Elektrisk felt Leiar Isolator Triboelektrisitet Elektrostatisk utlading Induksjon Coulomb-lova Elektrisk fluks Gauss-lova Elektrisk potensial energi Elektrisk dipolmoment Polarisasjonstettleik

Magnetostatikk Ampère-lova Magnetfelt Magnetisering Magnetisk fluks Biot–Savart-lova Magnetisk moment Gauss' magnetismelov

Elektrodynamikk Lorentz-kraft Elektromagnetisk induksjon Faradays lov Lenzs lov Forskyvingsstraum Maxwells likningar Elektromagnetisk felt Elektromagnetisk stråling Maxwell-tensor Poynting-vektor Liénard–Wiechert-potensial Jefimenkos likningar Virvelstraum

Elektrisk krins Straum Potensial Spenning Motstand Ohms lov Seriekrins Parallellkrins Likestraum Vekselstraum Elektromotorisk spenning Kapasitans Induktans Impedans Resonanskammer Bølgjeleiar

Kovariant formulering Elektromagnetisk felttensor Elektromagnetisk stressenergitensor Firestraum Elektromagnetisk firepotensial

Vitskapsmenn Ampère Coulomb Faraday Gauss Heaviside Henry Hertz Lorentz Maxwell Tesla Volta Weber Ørsted

v d e

Magnetiske feltlinjer vist med jarnspon

Magnetfelt (også magnetisk feltstyrke, magnetisk flukstettleik) er i fysikken eit omgrep for kraftfelta rundt ein magnet, magnetisert gjenstand eller ein straumførande leiar. Det er til dømes eit magnetfelt som gjer at to magnetar vert dregne mot einannan eller støytte frå einannan, og at elektriske partiklar frå sola vert fanga rundt polane på jorda og skapar nordlys. Kraftlinene til ein magnet kan ein sjå ved å strø jarnspon på eit papirark e.l. over ein magnet, som på biletet til høgre.

Magnetfelt vert i klassisk fysikk skildra med Maxwells likningar, og i kvantemekanikken vert dei forklarte av kvanteelektrodynamikken. Magnetfelt er vektorfelt, det vil seia at dei har ein retningsverdi i tillegg til styrken på feltet.

Symbol og einingar

B-H magnetisk hysterese i blekk, (B_R er remanens og H_C er koersivitet).

To ulike einingar og symbol vert brukte om magnetfelt:

• Magnetfeltet (den magnetiske flukstettleiken) B vert målt i Tesla (T = Wb/m²). Frå definisjonen i Maxwells likningar er feltlinene frå B lukka.
• H-feltet, den magnetiske feltstyrken, vart tidlegare òg kalla magnetfelt. Det har eininga ampere per meter, A/m. Feltlinene til H er ikkje lukka.

I lineært magnetiserbare materiale, som i luft eller tomt rom, har B og H forholdet:

${\displaystyle \mathbf {B} =\mu \mathbf {H} \ }$

Der

${\displaystyle \ \mu }$ er den magnetiske permeabiliteten i mediet, målt i henry per meter (H/m).

I ikkje-lineære magnetiske materiale opptrer typisk hysteresekurver slik figuren viser for B og H i felta for magnetisk blekk ved ulik maksimal magnetisering. Når H-feltet aukar vil B-feltet følgja den nedre kurva, når H-feltet fell vil B-feltet følgja den øvre kurva med same farge. Remanens er det B-feltet som er igjen når H-feltet har gått til null (også kalla restmagnetisme). Koersivitet er eit uttrykk for kva nivå H-feltet må vera på for å få B til å gå til null etter å ha vore magnetisert. Låg koersivitet vil seia at materialet er lett å avmagnetisera.

Praktisk nytte

I dynamiske mikrofonar og i elektrodynamiske høgtalarar er det ein spole som rører seg i eit kraftig magnetfelt. Høyreapparat har ein spole som kan ta opp magnetfelt som vert induserte av ei teleslynga.

Elektromagnetisme har eit stort bruksområde. Dersom eit magnetfelt påverkar ein leiar, vert det indusert ei spenning i leiaren, slik at det går straum i han, som t.d. i ein generator. Motsett kan straum gjennom ein leiar skapa kraftige magnetfelt som påverkar store eller små lekamar.

Påverknad på helsa?

Høgspentliner i Suffolk i England

I visse miljø har det lenge vore hevda at det å verta påverka av magnetfelt t.d. frå elektriske apparat i heimen eller frå høgspentliner har ein negativ effekt på folk si helsa.

Personar som kjenner seg uvel ved elektromagnetisk stråling, kallar seg el-overkjenslege. Dette gjeld stråling med høg frekvens frå vanlegge elektriske apparat, og må ikkje forvekslast med dei kraftigare magnetfelta frå høgspentliner, som har mykje lågare frekvens.

Nyare forsking har vist at det kan vera ein samanheng mellom kreft og ekponering for magnetfelt. Ein rapport frå 2000 viste ein dobla risiko for leukemi hjå born som var eksponerte for magnetfelt som i gjennomsnitt var større enn 4 mikrotesla. Resultata er likevel ikkje klåre nok til å trekkja ein endeleg konklusjon. Studiar av andre sjukdommar og andre aldersgrupper har ikkje vist resultat som tyder på samanhengar mellom sjukdom og slik stråling.

Sjølv om det ikkje klårt har vore påvist samanhengar mellom magnetfelt og sjukdommar og plager, har styresmaktene i Noreg lagt inn krav om at nye høgspentanlegg skal plasserast slik at det vert minst mogleg stråling på bustader, og at anlegg som kan utsetja folk for meir enn 4μT skal greiast ut og kartleggjast nøye.

Kjelder

• Delar av denne artikkelen bygger på «Magnetfelt» frå Wikipedia på bokmål, den 10. oktober 2009.

• Statens strålevern:
  • 50 Hz magnetfelt og helse^{[daud lenkje]}
  • Fakta om elektromagnetiske felt Arkivert 2007-05-19 ved Wayback Machine.
  • Høyspentledninger^{[daud lenkje]}