Soldatenkeizers

Decius liet zich meestal afbeelden in soldatenuitrusting

De soldatenkeizers (235-285) waren de keizers die als commandant door hun veelal opstandige legioenen tot keizer waren uitgeroepen tijdens de Romeinse crisis van de 3e eeuw. Deze keizers volgden elkaar snel op; velen werden al kort na hun verkiezing door handlangers van rivalen vermoord. Vaak waren ze ook druk bezig de grenzen van het Imperium Romanum te verdedigen, waardoor ze zelden in Rome waren gedurende hun (meestal korte) regering. Een aantal van hen stierf op het slagveld (in het harnas), maar in veel gevallen werd de macht geüsurpeerd door andere legeraanvoerders, die meenden het rijk beter te kunnen verdedigen dan de zittende soldatenkeizer.

Het was pas onder Aurelianus dat het rijk zich kon herstellen.

Lijst van soldatenkeizers

Keizer	Volledige naam	Regering	Bijzonderheden
vroege soldatenkeizers
Maximinus Thrax	Gaius Iulius Verus Maximinus Thrax	235–238	eerste soldatenkeizer, door zijn eigen troepen vermoord
Magnus	(? Gaius Petronius) Magnus	235	tegenkeizer, omgebracht
Quartinus	onbekend	235	tegenkeizer, vermoord
Gordianus I	Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus	238 (het zeskeizerjaar)	regeert slechts 20 dagen lang, pleegt zelfmoord
Gordianus II	Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus	238	regeert slechts 20 dagen lang, gesneuveld
Pupienus	Marcus Clodius Pupienus Maximus	238	regeert met Balbinus, door de pretorianen vermoord
Balbinus	Decimus Caelius Calvinus Balbinus	238	regeert met Pupienus, door de pretorianen vermoord
Gordianus III	Marcus Antonius Gordianus	238–244	sterft op onduidelijke wijze tijdens een veldtocht tegen de Perzen
Sabinianus	(? Marcus Asinius) Sabinianus	240	tegenkeizer in Africa, vermoedelijk omgebracht
Philippus Arabs	Marcus Iulius Philippus	244–249	begint de Duizendjaarfeesten van Rome, gesneuveld
Philippus Caesar	Marcus Iulius Severus Philippus	247–249	zoon en medekeizer van Philippus Arabs, vermoord
Iotapianus	Marcus F(ulvius?) Ru(fus?) Iotapianus	248	tegenkeizer in het oosten, door zijn eigen troepen gedood
Pacatianus	Tiberius Claudius Marinus Pacatianus	249	tegenkeizer aan de Donau, door zijn eigen troepen vermoord
Silbannacus	Mar. Silbannacus	onduidelijk	tegenkeizer in Germanië, door Decius belegerd
Sponsianus	onbekend	onduidelijk	tegenkeizer, enkel van waarschijnlijk vervalste munten gekend. Indien hij bestaan heeft kan hij mogelijk ook tegenkeizer van Galienus zijn geweest.[1][2]
Decius	Gaius Messius Quintus Traianus Decius	249–251	gesneuveld in de strijd tegen de Goten
Priscus	Gaius Iulius Priscus	249–252	tegenkeizer in het oosten, broer van Philippus Arabs
Licinianus	Iulius Valens Licinianus	250	door de senaat gesteunde tegenkeizer
Herennius Etruscus	Quintus Herennius Etruscus Messius Decius	251	zoon en medekeizer van Decius, gesneuveld
Hostilianus	Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus	251	zoon van Decius, medekeizer van Trebonianus Gallus; sterft aan de pokken
Trebonianus Gallus	Gaius Vibius Trebonianus Gallus	251–253	door zijn eigen troepen vermoord
Volusianus	Gaius Vibius Afinius Gallus Veldumnianus Volusianus	251–253	medekeizer van zijn vader Trebonianus Gallus, vermoord
Aemilianus	Marcus Aemilius Aemilianus	253	door zijn eigen troepen vermoord
Valerianus	Publius Licinius Valerianus	253–260	wordt door de Sassaniden gevangengenomen
Uranius Antoninus	Lucius Iulius Aurelius Sulpicius Uranius Antoninus	253/254	tegenkeizer in Syrië
Cyriades of Mareades	onbekend	onduidelijk	tegenkeizer in het oosten, omgebracht
Gallienus	Publius Licinius Egnatius Gallienus	253–268	zoon van Valerianus; door officieren vermoord
Saloninus	Publius Licinius Cornelius Saloninus	260	zoon van Gallienus; vermoord door Postumus
Ingenuus	Titus Fulvius Iunius Ingenuus	260	tegenkeizer in Pannonia, doodsoorzaak is onduidelijk
Regalianus	Publius C(assius?) Regalianus	260	tegenkeizer aan de Donau, door zijn eigen troepen gedood
Macrianus Minor	Titus Fulvius Iunius Macrianus	260/261	tegenkeizer in het oosten, vermoord
Quietus	Titus Fulvius Iunius Quietus	260/261	tegenkeizer in het oosten, door de bevolking gedood
Balista	Callistus	261	Ondersteuner van de Macriani, door Odaenathus vermoord
Piso (usurpator)	onbekend	261	tegenkeizer, door de troepen van Valens Thessalonicus gedood
Valens Thessalonicus	Valens Thessalonicus	261	tegenkeizer in Griekenland, door zijn eigen troepen gedood
Memor (usurpator)	onbekend	261/262	Ondersteuner van de Macriani, omgebracht
Mussius Aemilianus	Lucius Mussius Aemilianus	261/262	Ondersteuner van de Macriani, omgebracht
Aureolus	onbekend	268	tegenkeizer in Milaan, door de pretorianen gedood
Celsus	onbekend	onduidelijk	tegenkeizer in Africa, mogelijk fictief
Trebellianus	onbekend	onduidelijk	tegenkeizer in Klein-Azië, mogelijk fictief
keizer van het Gallische keizerrijk
Postumus	Marcus Cassianus Latinius Postumus	260–269	door zijn eigen troepen vermoord
Laelianus	Ulpius Cornelius Laelianus	269	tegenkeizer, door zijn eigen troepen gedood
Marius	Marcus Aurelius Marius	269	door zijn eigen soldaten vermoord
Victorinus	Marcus Piav(v)onius Victorinus	269–271	verloor Spanje, door een officier vermoord
Domitianus	onbekend	271	is slechts enkele dagen tegenkeizer
Tetricus I	Gaius Pius Esuvius Tetricus	271–274	door Aurelianus belegerd en afgezet
Tetricus II	Gaius Pius Esuvius Tetricus	273–274	medekeizer van zijn vader Tetricus I
Late soldatenkeizers
Claudius Gothicus	Marcus Aurelius Claudius Gothicus	268–270	verslaat de Goten, sterft aan de pest
Censorinus	onbekend	269/270	tegenkeizer, mogelijkerwijze fictief
Quintillus	Marcus Aurelius Claudius Quintillus	270	pleegt na 77 dagen zelfmoord
Aurelianus	Lucius Domitius Aurelianus	270–275	herstelt de rijkseenheid (Restitutor Orbis), vermoord
Vabalathus	Lucius Iulius Aurelius Septimius Vaballathus Athenodorus	270–272	tegenkeizer in het oosten, zoon van Zenobia
Felicissimus	onbekend	271	tegenkeizer in Rome, in de strijd gevallen
Septimius	onbekend	271	tegenkeizer in Dalmatië, door zijn eigen troepen gedood
Urbanus	onbekend	271/272	tegenkeizer, door de troepen van Aurelianus gedood
Firmus	onbekend	272	ondersteuner van Zenobia, omgebracht
Florianus	Marcus Annius Florianus	276	broer van Tacitus, door zijn eigen troepen vermoord
Probus	Marcus Aurelius Probus	276–282	door ontevreden soldaten vermoord
Saturninus	Iulius Saturninus	280	tegenkeizer in Egypte, door zijn eigen troepen vermoord
Bonosus	onbekend	281	tegenkeizer aan de Rijn, pleegt zelfmoord
Proculus	onbekend	281	tegenkeizer in Gallië, omgebracht
Carus	Marcus Aurelius Carus	282/283	op veldtocht in Perzië door de bliksem getroffen
Carinus	Marcus Aurelius Carinus	283–285	door een officier vermoord
Numerianus	Marcus Aurelius Numerius Numerianus	283/284	medekeizer, door de praefecti praetorio vermoord
Julianus I	Marcus Aurelius Sabinus Iulianus	284/285	tegenkeizer in Italië, ten val gebracht
Keizer	Volledige naam	Regering	Bijzonderheden

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Pearson, Paul N., Botticelli, Michela, Ericsson, Jesper, Olender, Jacek, Spruženiece, Liene (23 november 2022). Authenticating coins of the ‘Roman emperor’ Sponsian. PLOS ONE 17 (11): e0274285. ISSN:1932-6203. DOI:10.1371/journal.pone.0274285.
2. Verboven, Koen, Ik heb hier gisteren al op gereageerd... (26 november 2022). Geraadpleegd op 27 november 2022.