De Publieksprijs voor het Nederlandse boek, ook Boek van het jaar [1] genoemd, is een literatuurprijs die in 1987 werd ingesteld door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) en sindsdien jaarlijks in november wordt uitgereikt.
Tot 1991 was het een oeuvreprijs, vanaf 1992 worden afzonderlijke boeken bekroond. Van 1992 tot en met 2000 heette de prijs de Trouw Publieksprijs (voor het Nederlandse Boek). Sinds 2001 zijn de Nederlandse Spoorwegen sponsor van de prijs en is de naam NS Publieksprijs (voor het Nederlandse Boek). De prijs bestaat uit een geldbedrag van 7500 euro, een sculptuur van Jeroen Henneman en een jaar lang gratis reizen met de trein.[2]
Achtergrond
Anders dan bij veel andere literatuurprijzen, wordt voor deze prijs geen speciale jury ingesteld. Iedere lezer kan vanaf half oktober tot half november zijn stem uitbrengen en hoewel er door boekverkopers en bibliothecarissen een lijst van zes boeken wordt genomineerd, hoeven de kiezers zich niet tot deze keuze te beperken. Daarnaast wordt er ook een Kernjury samengesteld, die jaarlijks uit 275 leden bestaat. Deze is later vervangen door een Leesclub van slechts twintig leden. Zij ontvangen de zes genomineerde boeken en dienen deze gedurende de stemperiode te lezen en net als de lezers hun stem uit te brengen. Het totaal van de publieksstemmen en de stemmen van de Kernjury/Leesclub bepaalt dan uiteindelijk het winnende boek. Voor de prijs komt alleen oorspronkelijk Nederlands werk in aanmerking, in de genres fictie of factie (een verhalend boek met een groot non-fictie karakter).[3]
Zes auteurs hebben de prijs tweemaal gewonnen (in chronologische volgorde): Annie M.G. Schmidt, Hella Haasse, Geert Mak, Joris Luyendijk, Hendrik Groen en Adriaan van Dis. De enige auteur die de prijs driemaal wist te winnen (en bovendien tweemaal achter elkaar) is Michel van Egmond: in 2013, 2014 en 2017.
In 2022 besloot de CPNB de NS Publieksprijs niet uit te reiken, nadat geconstateerd was dat het stemproces op grote schaal was gemanipuleerd. Mailadressen van Tweede Kamerleden bleken te zijn gebruikt om te stemmen op het boek Het Coronabedrog van FvD-leider Thierry Baudet, dat niet tot de zes genomineerde boeken behoorde.[4][5][6] CPNB legde de stemmodule tijdelijk stil, maar het bleek daarna onmogelijk om een eerlijk verloop van de stemming veilig te stellen. Als alternatief werd het prijzengeld verdeeld onder de zes genomineerde schrijvers en kregen zij allemaal een jaarkaart. Om dergelijke fraude in de toekomst tegen te gaan ontvangt elke lezer voortaan na het uitbrengen van de stem een bevestigingsmail om deze te activeren.
Winnaars
- Publieksprijs voor het Nederlandse boek / Boek van het jaar
- Trouw Publieksprijs (voor het Nederlandse Boek)
- NS Publieksprijs (voor het Nederlandse Boek)
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ Boek van het Jaar, Website NS Publieksprijs, via Internet Archive, geraadpleegd op 9 oktober 2018
- ↑ Literatuurplein, via Internet Archive, geraadpleegd op 9 oktober 2018
- ↑ Stemreglement NS Publieksprijs 2019, geraadpleegd op 4 november 2019, zie Artikel III lid 1.
- ↑ NS Publieksprijs niet uitgereikt vanwege manipulatie. nos.nl (26 oktober 2022). Geraadpleegd op 26 oktober 2022.
- ↑ Stemmodule NS Publieksprijs tijdelijk stilgelegd na meldingen van fraude. nos.nl (22 oktober 2022). Geraadpleegd op 26 oktober 2022.
- ↑ Verantwoordelijkheid manipulatie NS Publieksprijs niet snel te achterhalen. nos.nl (26 oktober 2022). Geraadpleegd op 26 oktober 2022.
- ↑ NS Publieksprijs, Dit was de NS Publieksprijs 2019 - Rinkeldekink, Martine Bijl (Internet Archive)
- ↑ NS Publieksprijs wordt niet uitgereikt omdat stemmers e-mailadressen misbruikten nu.nl, 26 oktober 2022
- ↑ De Lange, Pepijn, NS Publieksprijs 2023 gaat naar literaire thriller De Camino van Anya Niewierra. De Volkskrant (8 november 2023). Geraadpleegd op 8 november 2023.
