Prefect (Latijn: praefectus, een participium perfectum van praeficere: vooruit maken, hier: aan het hoofd stellen van) was een leidinggevende titel in de Romeinse oudheid en de middeleeuwen in het Latijnse westen.
In ruimere zin
Prefect (eigenlijk hoofd', directeur(-generaal) of commandant) kon bij de Romeinen iedereen genoemd worden die belast was met de leiding over een bepaalde groep of instelling. Zelfs een slaaf die toezicht hield over medeslaven kon prefect worden genoemd. Het leger telde vele prefecten, zoals praefectus castrorum, praefectus cohortis of praefectus orae maritimae. Onder de Republiek werden ook gevolmachtigden van magistraten als praefectus aangeduid. In de Keizertijd werden onder de titel prefect diverse bijzondere hooggeplaatste keizerlijke functionarissen aangesteld die door de keizer persoonlijk, vooral uit de equites, werden benoemd.
Prefecten in de oudheid
De bevoegdheid en het ambtsgebied van een prefect werd in de Romeinse oudheid een praefectura (prefectuur) genoemd. De prefecten kunnen in drie grote groepen worden opgedeeld: de militaire prefect, de prefect uit de ordo senatus (senatorenstand) en de prefect uit de ordo equester (ruiterstand, soms ook ridderstand). Een prefect was meestal een door een andere ambtenaar aangewezen persoon die een deel van diens ambt op zich nam.
Militaire prefecten
- Praefectus alae, aanvoerder van een ala (cavalerieregiment);
- Praefectus castrorum, kampcommandant;
- Praefectus cohortis, aanvoerder van een cohors;
- Praefectus classis, vlootcommandant;
- Praefectus equitatus, cavaleriecommandant;
- Praefectus equitum, cavaleriecommandant;
- Praefectus fabrum, militair officier (cf. secondant);
- Praefectus legionis, aanvoerder van een legioen uit de ordo equester;
- Praefectus legionis agens vice legati, aanvoerder van een legioen uit de ordo equester handelend in de plaats van een legatus legionis;
- Praefectus sociorum, commandant in een ala sociorum (legereenheid gerekruteerd onder de socii ("bondgenoten", Italische volkeren met een min of meer geprivilegieerde status binnen het Imperium Romanum)
Prefecten uit de ordo senatorius
Prefecten uit de ordo equester
Andere prefecten
Praefecti na de oudheid
In de middeleeuwen, renaissance en zelfs later in het ancien régime werd de term praefectus voor vele verscheidene ambten gebruikt, waaronder burggraaf en bepaalde hofambten.