PROFILBARU.COM

**Oude Schouw**
Buurtschap in Nederland
	;
Situering
Provincie	Friesland
Gemeente	Heerenveen/ Leeuwarden
Coördinaten	53° 4′ NB, 5° 49′ OL
Overig
Postcode	8491
Netnummer	0566
Woonplaats (BAG)	Akkrum/Irnsum
Belangrijke verkeersaders
Portaal	Nederland ; Friesland

Oude Schouw (Fries: Aldskou) is een buurtschap en brug in de gemeenten Heerenveen en Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland. Het is gelegen ten noorden van Akkrum en ten zuiden van Irnsum.

Het zuidelijke deel van de buurtschap ligt in de gemeente Heerenveen, binnen het dorpsgebied van Akkrum. De weg Meskenwier loopt via de boerderij en buurtschap Meskenwier naar het dorp Akkrum. Het noordelijke deel, dat binnen de gemeente Leeuwarden valt, is onderdeel van het industriegebied van het dorp Irnsum.

Tot 2014 lag de hele buurtschap in de gemeente Boornsterhem, maar bij de opsplitsing van die gemeente raakte de buurtschap verdeeld over twee verschillende gemeenten. Vaak wordt Oude Schouw aangeduid als een buurtschap van Akkrum, hoewel volgens de voormalige website plaatsengids.nl het merendeel van de huizen aan de kant van Irnsum liggen.

De buurtschap lag op de driesprong van de Nieuwe Wetering (kanaal richting Sneekermeer) en de rivier de Boorne dat van oudsher water van de hoge gronden in de buurt van Bakkeveen via Irnsum naar de Middelzee afvoerde. Dit is eeuwenlang een belangrijk punt geweest. Rond 1950 werd de driesprong een kruising toen het gedeelte van het Prinses Margrietkanaal richting Grouw gereed kwam. Het hotel-restaurant De Oude Schouw in deze buurtschap is al sinds de 16e eeuw in gebruik. Lang was Oude Schouw een belangrijke ontmoetings- en pleisterplaats aan de rijksstraatweg van Leeuwarden naar Heerenveen.

Geschiedenis

De buurtschap ontwikkelde zich mogelijk nadat in 1550 op de plek waar de landweg Leppedijk de Nieuwe Wetering zou over moeten steken een veer werd ingezet, op de voormalige doorwaadbare plaats Stenendam. De veer kreeg de naam De Schouw, wat overzet, of veer betekent. In het Fries werd dit De Skou. In 1662 komt de spelling De Schou voor.

Volgens dorpshistoricus Symen Schoustra uit Irnsum gaat de ontstaansgeschiedenis van Oude Schouw echter terug tot minstens de 12e eeuw. Dit is wanneer de Boorne niet meer uitmondt in de Middelzee en in verbinding staat met het Sneekermeer. Dit nadat de kleinere zijrivier/tak de Lits of de Oude Wetering was ontstaan. In de 14e eeuw werd de Nieuwe Wetering uitgegraven. In die tijd werd er al gesproken dat er brug zou moeten komen 'bij de Winkel' in de Lits. Ondanks dat de stad Leeuwarden een groot voorstander was van de komst kon men de financiën niet rond krijgen. Dit had mede te maken dat het Aalsummer klooster het Nesser Convent, die grondbezitter was, niet over de financiële middelen beschikte.

Het Hof van Friesland besloot in 1549 dat er een veer moest komen. De kosten voor de oversteek per veer was een stuiver een paard en wagen en 'een duijtcken' per persoon. Bij de overzetplaats kwam ook een herberg te staan, deze zou de basis vormen voor het latere hotel-restaurant De Oude Schouw. De oudste vermelding van deze herberg dateert uit 1571 wanneer in een document wordt aangegeven dat de stad Leeuwarden voor de 'stadshuizinge' (andere benaming voor herberg) 18 stuivers grondpacht moest betalen aan de kloosters van Nes en Aalsum. Tijdens het Rampjaar van 1672, toen de Hollandse Oorlog startte werd er verschansing aangelegd bij Oude Schouw, in opdracht van de Staten van Friesland. Oude Schouw, of toen nog Schouw werd gezien als een strategische punt in de waterlinie.

Tussen Joure en Akkrum werd in de tweede helft van de 18e eeuw een nieuwe veerpont in gebruik genomen. Deze werd de Nieuwe Schouw genoemd. En de oudere schouw werd vervolgens Oude Schouw genoemd, zo verkreeg ook de bijbehorende buurtschap en herberg deze naam. De herberg brandde in 1753 af. De stad Leeuwarden bekostigde datzelfde jaar nog de herbouw van de herberg.

De gehele 'Overijsselsche straatweg', zoals de rijksstraatweg toen werd genoemd werd tussen de jaren 1827 en 1830 verhard. De duikers en de verouderen bruggen in deze rijksstraatweg werden door het rijk overgenomen met als doel te vervangen. In 1830 werd ook het besluit genomen om het veer van Oude Schouw te vangen voor een houten brug, deze zou dan twee doorvaartopeningen krijgen zodat de scheepvaart door kon varen. De Belgische Opstand in den Nederlanden zorgt er echter voor dat de brug pas in 1939 gebouwd kon worden. In 1880 werd die brug vervangen door een lage draaibrug. Daarbij werd een brugwachterswoning geplaatst en de parkeerruimte voor de herberg werd vergroot om de piekdagen van drukte beter aan te kunnen.

De lage draaibrug werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers vernield en door de Canadezen provisorisch hersteld. Het Prinses Margrietkanaal werd gegraven in de periode tussen de jaren 30 en 50. Tijdens Tweede Wereldoorlog werd er in de nabijheid van Oude Schouw gegraven waardoor er al minder waterverkeer was. Jirnsum lag daarna niet meer aan een belangrijke scheepvaartroute.

Met de aanleg van een hoge verkeersbrug in 1951 en vervolgens de aanleg van de Rijksweg 32 in 1963 werd Oude Schouw voortaan ook veelal door het andere verkeer gepasseerd en nam het belang van de buurtschap en het hotel aanzienlijk af. In de loop van de twintigste eeuw ontwikkelde vanuit Irnsum langs de Boorne zich een bedrijventerrein en een jachthaven. Anno 2024 is aan de Jirnsumse kant een dierenpension gelegen die de Friese naam draagt van de buurtschap en aan de Akrumse kant wordt voorbij het hotel-Restaurant "De Oude Schouw" de bewoningskern van de buurtschap geduid door middel van twee plaatsnaamborden.

Bronnen, noten en/of referenties