Lijst van termen in het Domesday Book

Dit is een verklarende lijst van termen die gebezigd worden in het Domesday Book van 1086. De meeste begrippen zijn langere tijd (in de Middeleeuwen) in gebruik geweest, vóór en na dat jaar.

Latijn of Angelsaksisch	(Oud)engels	Nederlands	Verklaring
Acra	acre	verwant aan 'akker'	De hoeveelheid land die met een ploeg met 1 os in 1 werkdag geploegd kon worden: 4840 vierkante yard, of 0,4 hectare.
Bordarium*	bordar**	kleine boer	Lid van de middenklasse van de boeren, bezat of pachtte doorgaans 4-8 ha en verrichtte herendiensten
Burus	boor		Landarbeider, soms een vrijgemaakte slaaf, pachtte soms wat land van de heer in ruil voor werk
Caruca, carruca	plough, plough team	ploeg	Een ploeg met 8 ossen. In de context van land geeft het de afmeting aan. Lord 1 plough, bordars 3 ploughs betekent dat het land van het demesne door een ploeg met 8 ossen in 1 dag geploegd kon worden, het land van de boeren in 3
Carucata	carucate		Oppervlaktemaat in het gebied Danelaw, ruwweg hetzelfde als een hide. De hoeveelheid land die door 1 ploegspan in 1 dag geploegd kon worden
Colibertus, quolibertus*	freedman	vrijgemaakte man	Lage klasse van boeren/landarbeiders, met name in het gebied Danelaw, vergelijkbaar met boor
Comitatu	county, shire	graafschap	Engeland was in die tijd verdeeld in graafschappen
Cotarius*	cottar, cottager**	keuterboer	Laagste klasse van boeren. Pachtte slechts een klein stukje land, verrichtte herendiensten en werkte als landarbeider. Het onderscheid met de bordar kan soms onduidelijk zijn
Denarius	penny	penning	1/12 van een shilling, 1/240 van een pond
Dominio	demesne	domein	Het deel van de manor dat de heer voor eigen gebruik liet bewerken
Foras	forest		Niet altijd een bos, maar meer ongecultiveerd land. Voor de jacht, een populair tijdverdrijf van de Normandische adel[1]
Geldum	geld	belasting (rekeneenheid)	Oorspronkelijk van Danegeld, in Engeland geheven belasting om de Vikingen te bestrijden of af te kopen. Gerekend in een x-aantal pennies per hide of carucate
Hida, mansus, mansa	hide		Rekeneenheid van inkomen of bezit, meestal in hoeveelheid land. In dat geval 40 tot 120 acres, afhankelijk van de productiviteit van de grond.[2][3] Van origine voldoende om een gezin te onderhouden, later in gebruik als basis voor het vaststellen van belasting
Hundredum	hundred	district	Onderverdeling van een graafschap, met voldoende inkomen om 100 gewapende mannen te onderhouden (boeren en horigen niet meegeteld), ofwel 100 gezinshoofden met hun gezinnen.[4] Verwant aan Herred. In Danelaw heette dit wapentake
Manerium, mansio	manor	landgoed (niet: landhuis)	Het gehele bezit (leen) van de heer, inclusief eigen grond, verhuurd akkerland en gemeenschappelijke common
Molendinum	mill	watermolen	De windmolen zou in Engeland pas 100 jaar later voorkomen
Pastura	pasture	weiland	Voor begrazing door vee. Lager in waarde dan meadow. In Essex werd het gemeten in het aantal schapen dat ervan kon leven[5]
Pratum	meadow	weiland	Grasland voor begrazing door vee en voor de productie van hooi
Presbyter	priest	priester	Van de priester (in dienst van de kerk) wordt soms vermeld hoeveel land hij bezat of pachtte
Servus*	serf	slaaf	Ontving voedsel, kleding en onderdak van de heer, maar mocht het landgoed niet verlaten
Silva	woodland	ruigte	Ongecultiveerd land, vaak gemeten in het aantal varkens die ervan konden leven, maar ook bedoeld voor het sprokkelen van hout
Solidus	shilling	shilling	Rekeneenheid (niet feitelijk een munt): 12 pennies, ofwel 1/20 van een pond
Tenens in capite	tenant-in-chief	kroonvazal	Leenman die zijn landgoederen direct van de koning in leen had gekregen en op zijn beurt leenheer was van lagere vazallen
TRE - tempore regis Edwardii		In de tijd van koning Eduard	Afkorting die werd gebruikt bij het duiden van status en bezit vóór de Normandische verovering van Engeland
þegn	thegn, thane	Kroonvazal	Leenman die zijn landgoed direct van de koning in leen had gekregen, in ruil voor bewezen (militaire) diensten. Ten tijde van het Domesday Book waren de meeste thegns Angelsaksen die na de Normandische verovering hun bezittingen konden houden
Villanus*	villein, villager	boer	Lid van de hoogste boerenklasse (met het meeste land), bezat doorgaans 8-16 ha, maar verrichtte ook nog herendiensten
Virgata	virgate		Een kwart van een hide

*Het Domesday Book vermeldt geen inwonertallen, maar slechts de gezinshoofden. Waar bijvoorbeeld "3 villeins, 4 bordars" staat, moeten hun gezinnen er in gedachten bijgeteld worden om een schatting te kunnen maken van het aantal inwoners.
**Sommige Engelstalige bronnen vermelden een aantal "smallholders". Dit zijn de kleine pachters, ofwel de cottars en bordars samen.

Bronnen, noten en/of referenties

• (en) Bosbury in the ‘Domesday’ Book, 1086., met voor deze 'entry' de tekst in het Latijn, Oud-Engels, modern Engels en verklarende tekst. Geraadpleegd 18 augustus 2014.
• (en) Huscroft, R. (2013); The Norman Conquest: A New Introduction, geraadpleegd via Google Books, 17 augustus 2014.
• (en) Domesday Book Glossary, website National Archives, geraadpleegd 17 augustus 2014.
• (en) Roffe, D. (2007); Decoding Domesday, geraadpleegd via Google Books, 17 augustus 2014.

---

1. (en) Landscape, website National Archives, geraadpleegd 18 augustus 2014.
2. Onder historici wordt reeds geruime tijd een discussie gevoerd of de feitelijke grootte wel te benoemen is en zo ja, hoe. Zie bijvoorbeeld (en) het lemma in de Britannica van 1911, geraadpleegd 14 augustus 2014
3. (en) hide, sizes.com, geraadpleegd 17 augustus 2014.
4. De precieze betekenis is onduidelijk daar ze in beide betekenissen gebruikt werden. Zie: (en) The Wirral Hundred, lokale geschiedenissite, geraadpleegd 17 augustus 2014. Gearchiveerd op 19 augustus 2014.
5. (en) Life in the 11th Century, domesdaybook.co.uk, geraadpleegd 18 augustus 2014.