De Romeinen bouwden in de oudheid honderden theaters verspreid over het grondgebied van het Romeinse Rijk. Het Romeinse theater was een geëvolueerde versie van het oude Griekse theater en werd vanaf de tijd van keizer Augustus (27 v.Chr. - 14 n.Chr) overal in het rijk gebouwd.
Het Romeinse theater ten opzichte van andere theaters
Het Romeinse theater verschilt op een aantal punten van zijn Griekse voorganger;
Een Romeins theater is gebouwd uit beton en baksteen, waar de Grieken natuursteen gebruikten.
De cavea is niet geheel of zelfs helemaal niet tegen een natuurlijke heuvel gebouwd en wordt ondersteund door een kunstmatige constructie.
Het Romeinse theater vormt een afgesloten geheel doordat het podiumgebouw tegen de cavea aan is gebouwd. De Grieken hadden ook een podiummuur, maar deze stond los achter het podium.
Een aantal oude Griekse theaters is door de Romeinen verbouwd en vergroot, waardoor ook deze bouwwerken gedeeltelijk tot de Romeinse theaters worden gerekend. Een voorbeeld hiervan is het theater van Efeze.
Het Romeinse theater mag niet worden verward met het Romeinse amfitheater. Het theater is halfrond en heeft een podiumgebouw, een amfitheater heeft een ovale vorm met tribunes rondom de arena. Daarnaast is er nog onderscheid te maken tussen het theater en het odeion (of odeum), dat dezelfde vorm heeft, maar kleiner is en meer gebruikt werd voor zang- en muziekvoorstellingen. Grondplan van een standaard theater en een amfitheater
Lijst van plaatsen met een Romeins theater
Een aantal van de Romeinse theaters is nog grotendeels intact en wordt weer gebruikt voor diverse voorstellingen. Bekende voorbeelden zijn deze theaters staan in Aspendos, Orange en Bosra. Van andere theaters staan nog delen overeind, of zijn alleen de fundamenten teruggevonden. Een aantal theaters zijn alleen bekend uit bronnen uit de oudheid, maar restanten zijn nooit teruggevonden.
Dit is een lijst van bekende Romeinse theaters, ingedeeld per land. De lijst is nog niet compleet.