Johannes Jacobus van Loghem sr.

J.J. van Loghem in 1923

Johannes Jacobus van Loghem (Amsterdam, 10 april 1878^[1] — Amsterdam, 31 oktober 1968)^[2] was een Nederlands arts, microbioloog, immunoloog en epidemioloog. Tevens was hij hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam.

Jeugd

Johannes Jacobus van Loghem was de zoon van Sara Geertruida de Bruijn en letterkundige Martinus Gesinus Lambert van Loghem. Hij groeide op in Amsterdam.

Loopbaan

Een jaar na het behalen van zijn artsexamen aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) promoveerde Van Loghem daar in 1903 bij Louis Bolk op de dissertatie Over het colon en mesocolon der primaten.^[2] Hij specialiseerde zich in immunologie aan het Pasteur-instituut bij Ilja Iljitsj Metsjnikov en in pathologie aan de Karelsuniversiteit Praag bij Hans Chiari. Van Loghem werkte vervolgens in het lab van de UvA bij Rudolph Hendrik Saltet.^[3]

Hij ging in 1908 naar Medan in Nederlands-Indië om daar als directeur van het pathologie-lab te gaan fungeren. Zijn benadering van de bestrijding van de pestepidemie in 1911 op Java — onder het motto ‘het pestvraagstuk is een woningvraagstuk’, doelend op de vector die de rattenvlo in deze is — betekende voor hem een internationale doorbraak. Een jaar nadien begon hij in Amsterdam bij het Koloniaal Instituut.^[3]

Van Loghem werd in 1916 tot hoogleraar benoemd aan de UvA. Hij bekleedde als bijzonder hoogleraar de leerstoel Tropische hygiëne (1916–1923),^[a] vervolgens als gewoon hoogleraar de leerstoel Gezondheidsleer en medische politie (1923–1941) en na de Tweede Wereldoorlog nogmaals als gewoon hoogleraar de leerstoel Gezondheidsleer en medische politie (1947–1948).^[2] Tot zijn studenten behoorde Anna Charlotte Ruys, de latere hoogleraar bacteriologie, immuniteitsleer en epidemiologie aan de UvA. Naast academisch docent was Van Loghem vanaf 1919 45 jaar redacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.^[3][4]

In 1922 nomineerde Van Loghem Willem Einthoven voor de Nobelprijs voor fysiologie en in 1926 deed hij dit eveneens voor Christiaan Eijkman en Gerrit Grijns.^[5]

Bij het uitbreken van de oorlog was hij rector magnificus en na de capitulatie besloot hij in overleg de universiteit open te houden. Enkele maanden later gaf hij dit ambt op en hield een memorabele afscheidsrede waarin hij Spinoza citeerde.^[b] Door zijn anti-nazi-houding tijdens de eerste bezettingsjaren werd Van Loghem in augustus 1941 uit zijn hoogleraarsambt ontheven. Hij intensiveerde zijn bijdragen aan het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.^[3] En in 1944 beschreef hij het geslacht Yersinia uit de familie Enterobacteriaceae.^[7][8][9] Na de oorlog nam hij zijn ambten weer op.

Eerbetoon

• Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Privé

Op 19 december 1907 huwde Van Loghem notarisdochter Johanna Christina Wilhelmina Pouw.^[10] Het echtpaar kreeg kinderen. Hun zoon Joghem van Loghem trad in zijn vaders voetsporen; hij specialiseerde zich als immunoloog in resusfactoren en werd hoogleraar aan de UvA.

Bronnen

• Hof, S.E. van ’t (8 december 2007). Johannes Jacobus van Loghem, ‘redacteur-gérant’ van het Tijdschrift 1947-1949 en 1954. Gearchiveerd op 14 juli 2022. Ned Tijdschr Geneeskd. 151 (49): 2729-2731
• Album Academicum Universiteit van Amsterdam, Prof. dr. J.J. van Loghem, 1878 - 1968. Album Academicum Universiteit van Amsterdam. Gearchiveerd op 14 juli 2022. Geraadpleegd op 14 juli 2022.

Noten

1. Vanaf 1919 was hij tevens hoogleraar Tropische hygiëne aan de Landbouwhogeschool te Wageningen.^[3][4]
2. ‘Die hoogste vrijheid wordt nimmer geroofd en ook nimmer geschonken, doch slechts uit eigen geestelijke en zedelijke kracht gewonnen en behouden.’^[3][6]

Referenties

1. Registratie op 10 april 1878. Openarch.nl Stadsarchief Amsterdam, Militieregisters Deel: 4358, Periode: 1827-1940, Amsterdam, archief 5182, inventaris­num­mer 4358, 10 april 1878, Militieregisters (17 februari 2020). Gearchiveerd op 14 juli 2022. Geraadpleegd op 14 juli 2022.
2. Album Academicum Universiteit van Amsterdam, Prof. dr. J.J. van Loghem, 1878 - 1968. Album Academicum Universiteit van Amsterdam. Gearchiveerd op 14 juli 2022. Geraadpleegd op 14 juli 2022.
3. Hof, S.E. van ’t (8 december 2007). Johannes Jacobus van Loghem, ‘redacteur-gérant’ van het Tijdschrift 1947-1949 en 1954. Gearchiveerd op 14 juli 2022. Ned Tijdschr Geneeskd. 151 (49): 2729-2731
4. Prakken, J. R. (13 april 1968). Prof. Dr. J. J. van Loghem negentig jaar. Gearchiveerd op 16 juli 2022. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 112 (15): 711-712
5. (en) J J van Loghem. The Nobel Prize Nomination Archive (2022). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
6. Ruys, A. Ch. (13 april 1968). Prof.dr.J.J.van Loghem negentig jaar. Ned. Tijdschr. Geneesk. 112 (15): 712-713
7. Loghem, Johannes Jacobus van (1-12-1944). The classification of plague-bacillus. Antonie van Leeuwenhoek Journal of Microbiology and Serology 10 (1): 15–16. DOI:10.1007/BF02272779.
8. Taxonauteurspagina op WikiSpecies Geraadpleegd op 16 juli 2022. Gearchiveerd op 19 augustus 2023.
9. Geslachtsbeschrijving op WikiSpecies Geraadpleegd op 16 juli 2022. Gearchiveerd op 16 augustus 2022.
10. Huwelijk op 19 december 1907 te Amsterdam. Openarch.nl Noord-Hollands Archief, Haarlem, BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Amsterdam, Archiefdeel van (dubbele) registers van huwelijken v..., Amsterdam, archief 358.6, inventaris­num­mer 1632, 19-12-1907, Huwelijksakten van de gemeente Amsterdam, 1907, aktenummer Reg. 3I fol. 9 (8 april 2022). Gearchiveerd op 19 augustus 2023. Geraadpleegd op 14 juli 2022.