Gabriël Grupello (Geraardsbergen, 1644 - Kerkrade, 1730) was een Vlaamse beeldhouwer die vooral actief was in Brussel en Düsseldorf. Hij stond ook wel bekend als Gabriël de Grupello, Gabriël von Grupello, Gabriël Rupelli of Gabriël Reppeli. Zijn stijl vormt de overgang van de zware Vlaamse barok naar een meer elegante vormentaal, waarin zich vooral een Franse invloed manifesteert. Hij gaf blijk van een virtuoze materiaalbeheersing.
Leven
Grupello werd geboren als zoon van een Vlaamse moeder en een Italiaanse vader, die als officier in dienst van de Spaanse Nederlanden was. In 1658 schreef hij zich in als leerling in de St.-Lucasschool te Antwerpen. In Antwerpen en Amsterdam bekwaamde hij zich in de beeldhouwkunst als leerling van Artus Quellinus. Onder diens vleugels werkte hij mogelijk aan het stadhuis op de Dam.
In zijn bewaard gebleven autobiografische schets vermeldde Grupello dat Rubens zijn grote voorbeeld was. Hij onderging echter ook de invloed van Gianlorenzo Bernini toen hij in 1668 naar Parijs trok, waar de invloed van de Italiaan alomtegenwoordig was.
Omstreeks 1670 vestigde hij zich te Brussel, waar hij lid werd van de gilde De vier gecroonden. Hij voerde er opdrachten uit voor de visverkopersgilde en de graaf van Thurn und Taxis.
Rond 1695 vestigde hij zich te Düsseldorf. Hij huwde 4 jaar later, op 29 augustus1698, Anna Maria Dautzenberg. Uit dit huwelijk kwamen 4 kinderen:
Aldegonda Jacobine de Grupello (die later trouwt met Petrus Caspar Poyck)
Acht jaar later, in 1725, trok hij in bij zijn dochter Aldegonda en schoonzoon Petrus Caspar Poyck in kasteel Erenstein in Kerkrade. In 1730 overleed hij en werd hij begraven in de nabijgelegen St. Lambertuskerk. De exacte ligging van het graf is niet bekend.
Werk
Uit Grupello's Brusselse periode dateert een marmeren groep met Neptunus en Tethys met zeepaard en genius, in 1675 besteld door het gilde van de zeevisverkopers voor hun feestzaal.
Nog in opdracht van Thurn und Taxis maakte hij de beelden Geloof en Verwachting (of: Hoop) voor hun grafkapel in de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk. Enkel het tweede beeld is er bewaard.
In zijn Duitse periode vervaardigde Grupello het ruiterstandbeeld op de markt te Düsseldorf, dat keurvorst Johan Willem van de Palts voorstelt. De standbeelden op de Paradeplatz in Mannheim en in de kasteeltuin van Schwetzingen komen oorspronkelijk uit Düsseldorf: ze werden door de keurvorst meegenomen toen hij zijn zetel verplaatste.
Tussen 1725 en 1730 maakte Grupello het crucifix van die St.-Lambertuskerk in Kerkrade. Van dit crucifix is alleen het corpus van buksboomhout nog origineel. Van zijn hand zijn ook een lindehouten beeld van Maria met kind en een beeld van Sint Willibrord in de St.-Willibrorduskerk in Merkstein (nu een deel van Herzogenrath), en een houten kruisbeeld in de kruisgang van de dom van Aken. Een ivoren kruis dat hij maakte voor de slaapkamer van zijn dochter, bevindt zich nu in de collectie van de Hermitage.
In de tuinen van Paleis het Loo staat een kopie van een fontein van Grupello.
Narcis
Grupello's Verwachting in de Zavelkerk, rechts van Duquesnoy's Heilige Ursula
Grupello leverde samen met Jan van Delen de verfijnde sculpturen voor het grafmonument van graaf Lamoraal van Thurn en Taxis in de Ursulakapel van de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk. Een deel van zijn bijdrage, een beeldengroep die het Geloof voorstelt, werd rond 1795 door de Franse bezetter als oorlogsbuit meegenomen en bleek bij de algemene teruggave in 1815 verdwenen. Van Delens Barmhartigheid had hetzelfde lot ondergaan maar is na bijna twee eeuwen geïdentificeerd in de hal van een appartement in Parijs. Mogelijk zal deze vondst toelaten om ook het Geloof te recupereren.
Nagedachtenis
De Grupellostraat in Kerkrade is naar hem vernoemd. Op zijn geboortehuis in de Penitentenstraat in Geraardsbergen hangt een gedenkplaat. Ook het stadspark van Geraardsbergen is naar hem genoemd: het Grupellopark. Op het Stationsplein vindt men er ook hotel-brasserie Grupello.
Verder lezen
(de) Udo Kultermann (1968), Gabriel Grupello
(nl) C. J. A. Genders (1964), "Gabriël Grupello", in: Nationaal Biografisch Woordenboek (Brussel: Paleis der Akademiën), Volume 6, blz. 392–404
(nl) F. De Vleeschouwer (1976), "Een vermaarde Geraardsbergse kunstenaar. Gabriel de Grupello", Het Land van Aalst, 1976, nr. 28, blz. 49-60
