Tijdens de Russische inval in Polen, zorgde von der Schulenburg -als deken van het corps diplomatique- ervoor dat Poolse diplomaten de Sovjet-Unie konden verlaten. Dit ondanks het feit dat Duitsland ook in oorlog was met Polen.
Hij was zeer verbolgen over Hitlers voornemen om de Sovjet-Unie binnen te vallen. Daags voor de inval gaf de rijksminister van Buitenlandse Zaken Joachim von Ribbentrop gezant von der Schulenburg de opdracht om het Kremlin een lijst van Duitse grieven te overhandigen. Toen von der Schulenburg de lijst aan Vjatsjeslav Molotov, de minister van Buitenlandse Zaken van de USSR, overhandigde verbaasde hij zich erover dat de regering van de Sovjet-Unie de ernst van de situatie niet inzag[1]. Persoonlijk vond hij Hitlers beslissing om de Sovjet-Unie aan te vallen "gestoord"[1].
Op 22 juni1941 viel nazi-Duitsland de Sovjet-Unie binnen. Direct nadat von der Schulenburg twee uur na de Duitse inval de oorlogsverklaring van nazi-Duitsland aan de Sovjet-Russische regering had overhandigd werd hij geïnterneerd. Na enige weken werd hij de grens met Turkije overgezet. Het rijksministerie van Buitenlandse Zaken benoemde hem hierop tot voorzitter van het Rusland Comité. Deze functie was echter zonder invloed.
Verzetsstrijder
In de zomer van 1943 nam von der Schulenburg contact op met Carl Friedrich Goerdeler, een van de kopstukken van het Duitse verzet tegen het nationaalsocialisme. Beiden bespraken de mogelijk voor een afzonderlijke vrede met de Sovjet-Unie na de val van Hitler. Generaal-MajoorHenning von Tresckow, een van de leiders van het militaireverzet tegen Hitler, wist te bereiken dat von der Schulenburg na een geslaagde staatsgreep tegen de Führer over vrede zou gaan onderhandelen met de Sovjet-Unie. Von der Schulenburg was zelfs bereid om persoonlijk met Stalin te gaan praten over een einde aan de oorlog. De samenzweerders hadden von der Schulenburg in gedachte als rijksminister van Buitenlandse Zaken.
Na de mislukte aanslag op Hitler van 20 juli1944 werd von der Schulenburg gearresteerd. Tijdens zijn proces voor het Volksgerichtshof (Volksgerechtshof) verklaarde Von der Schulenburg niet op de hoogte te zijn van een aanslag op Hitler. Op 23 oktober1944 werd von der Schulenburg ter dood veroordeeld.
Friedrich-Werner von der Schulenburg werd begraven op het Hoofdkerkhof van Brunswijk. Zijn graf maakt deel uit van een gedenkplaats voor hen die deelhadden aan het Complot van 20 juli 1944.
Privé
Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg was van 1908 tot 1910 getrouwd geweest met Elisabeth von Sobbe (1875-1955) bij wie hij één dochter, Christa-Wernfriedis Gräfin von der Schulenburg, kreeg.
In de jaren 30 kocht von der Schulenburg het kasteel Falkenberg[2] dat hij liet opknappen en waar hij na zijn pensionering zijn oude dag wilde slijten.
Literatuur
Erich F. Sommer: Botschafter Graf Schulenburg: Der letzte Vertreter des deutschen Reiches in Moskau. Uitgeverij Mut, Asendorf 1989, ISBN 3-89182-025-9
