Benzine

Voor het gelijknamige ballet, zie Benzine (ballet).

Een tankstation in München

Reportage uit 1974 over de invoering van de benzinebonnen.

Benzine is een mengsel van koolwaterstoffen dat wordt gebruikt als brandstof voor benzinemotoren en als oplos- en schoonmaakmiddel. Het bestaat uit lichtere destillatiefracties van aardolie met een lage viscositeit en betrekkelijk laag kooktraject. Informeel (vooral in België) wordt benzine ook wel aangeduid als naft, en soms ook met het Engelse woord petrol.

Etymologie

Het woord benzine heeft niets te maken met de Duitse uitvinder van de automobiel, Carl Benz. Het woord is uiteindelijk op nogal gecompliceerde wijze afkomstig van benzoë, de hars van de benzoëboom. De Engelse scheikundige Michael Faraday (1791–1867) identificeerde in 1825 als eerste de stof benzeen, in gebruikte lichtgasflessen, maar noemde de stof bicarburet of hydrogen. Het was de Duitse scheikundige Eilhard Mitscherlich die de stof bereidde uit benzoëzuur en een sterke base, en de resulterende stof Benzin noemde.^[1] Zijn invloedrijke vakgenoot Justus von Liebig hernoemde dit echter naar Benzol omdat hij de uitgang -in te veel vond doen denken aan stoffen als strychnine en kinine, waarmee het niets te maken had. De naam Benzin werd in de Duitse taal vanaf die tijd gebruikt voor een niet exact omschreven mengsel van lichte koolwaterstoffen, uit koolteer of aardolie bereid, terwijl met Benzol (ook wel: reines Benzin) de stof benzeen werd aangeduid.^[2]

Samenstelling en toevoegingen

Een tankstation in de jaren zeventig waar kon worden gekozen tussen "Normaal" en "Super"

Benzine is een kleurloze vloeistof die bestaat uit een mengsel van verzadigde en onverzadigde koolwaterstoffen, en wel:

• Lineaire alkanen, typisch met vier tot twaalf koolstofatomen (vandaar ook wel aangeduid als de C4-C12-fractie).
• Vertakte alkanen, waarbij 2,2,4-trimethylpentaan (iso-octaan) de grootste fractie vormt.
• Alkenen.
• Cycloalkanen (naftenen).
• Aromatische verbindingen, waaronder tolueen, xyleen en derivaten ervan (zoals 3-ethyltolueen).

Ondanks wat de naam suggereert, bevat moderne benzine weinig tot geen benzeen. Deze component is verwijderd omdat hij kankerverwekkend is. Ook zwavelverbindingen zijn verwijderd om luchtverontreiniging tegen te gaan.

Aan benzine die als brandstof gebruikt wordt, worden additieven (ook wel dopes genoemd) toegevoegd, onder andere om te voorkomen dat de motor gaat kloppen (ook wel pingelen genoemd). De klopvastheid wordt uitgedrukt in het octaangetal (niet: octaangehalte) van de benzine.

De meeste merken verkopen eveneens zgn. "premium" benzines, waaraan additieven zijn toegevoegd die het vermogen van de motor zouden verhogen of die een reinigende werking zouden hebben.

Benaming benzine in Europese landen

In de onderstaande tabel staan de benamingen van de benzine per land. Door de invoering van E10 in Nederland vanaf 1 oktober 2019, wordt met Euro 95 de benzine met 5% ethanol bedoeld.

Voor E10 is officieel nog geen benaming. In deze tabel wordt er voor het gemak uitgegaan dat er E10 aan de huidige benamingen wordt toegevoegd.*

Land	Octaangetal 95 (E5 en E10)	Octaangetal 98+ (E5)
België	E10: Super 95 / Eurosuper 95 / Essence Sans Plomb	Superplus / Eurosuper 98 / Essence Super Sans Plomb / Super 98
Denemarken	E5: 95 oktan blyfri (benzin)	Shell V-Power 99
Duitsland	E5: Super E5 / Super 95 / Super bleifrei E10: Super 95 E10 / Super E10	Super Plus 98
Finland	E5: 95 E5 E10: 95 E10 / SP95 E10	98 E5
Frankrijk	E5: Sans Plomb 95 / SP95 / Eurosuper E10: Sans Plomb 95-E10 / SP95-E10	Super Sans Plomb 98 / SP98
Hongarije	E5: Szuper Benzin/Olomentes 95/Super 95	Szuper Plusz 98 Oktan
Ierland	E5: Regular unleaded / Premium unleaded / Petrol	Super plus unleaded / Super unleaded
Italië	E5: Senza Pb / Benzina Senza Piombo / Benzina Verde / SP	Super / Benzina Super Senza Piombo Plus / Benzina Verde Plus
Kroatië	E5: Eurosuper 95 / Bez Dovni Benzin	Eurosuper 98 / Eurosuper Plus 98 / Eurosuper 100
Luxemburg	E5: Super 95 / Essence Sans Plomb 95	Super 98 / Super Plus / 98 Oktan / Sans Plomb 98
Nederland	E5: Euro 95 E10*: Euro 95 E10	E5: Superplus 98 / Super / Super ongelood E10*: Superplus 98 E10 / Super E10 / Super ongelood E10
Noorwegen	E5: Blyfri 95	Blyfri 98
Oostenrijk	E5: Super / Bleifrei	Super Plus
Polen	E5: Benzyna bezołowiowa 95	Benzyna bezołowiowa 98
Portugal	E5: Gasolina Sem Chumbo 95	Gasolina Sem Chumbo 98 / Super com aditivo
Roemenië	E5: Benzina Super 95 / Benzina fara plumb 95	Benzina Super Plus 98 / Benzina fara plumb 98
Servië	E5: Super 95 / Eurosuper 95 / BMB 95 / Bezolovni 95 / Europremium 95	Super 98 / BMB 98 / Bezolovni 98
Slovenië	E5: Eurosuper 95	Eurosuper 98
Slowakije	E5: Natural 95 / Eurosuper 95	Natural 98 / Eurosuperplus 98
Spanje	E5: Gasolina Sin Plomo 95 / Eurosuper plus 95	Gasolina Sin Plomo 98 / Super plus 98
Tsjechië	E5: Natural 95 / Benzin / Super	Natural 98 / Natural 100 / Natural plus 100 / Super plus 100
Verenigd Koninkrijk	E5: Premium unleaded 95	Super unleaded 98
Zweden	E5: Blyfri 95 / Bensin 95	Blyfri 98 / Bensin 98
Zwitserland	E5: Super 95 / Bleifrei 95	Super plus 98

Gebruik stickers octaangetal en biodieselgehaltes

Binnen de Europese Unie worden sinds 12 oktober 2018 ethanol- en biodieselgehaltes aangegeven met kleine witte stickers die in de gehele Europese Unie gelijk aan elkaar zijn en die geplaatst zijn op de pompen en tankdoppen. De benamingen blijven in alle landen in de vorm van voor 2018 bestaan.

Voor benzine worden ronde stickers met de aanduidingen E5 en E10 gebruikt. De E staat hierbij voor ethanol en het cijfer geeft het gehalte van ethanol aan. E5 bevat maximaal 5% ethanol.^[3] Voor diesel worden er vierkante stickers gebruikt met de aanduiding B7. Dit geeft aan dat er 7% biodiesel in verwerkt is. Gas blijft zoals het is, echter worden er witte stickers gebruikt met de benamingen, zodat dat in alle landen gelijk wordt getrokken.

Loodvrije benzine

De Nederlandse minister Winsemius opent op 15 april 1985 symbolisch 30 pompen voor loodvrije benzine

De toevoeging tetra-ethyllood, die sinds de jaren 1920^[4] werd gebruikt als antiklopmiddel, is vervangen door het minder milieu-onvriendelijke methyl-tert-butylether. Daarnaast is het lood dat vrijkomt in de straten vanuit de benzine met tetra-ethylllood als antiklopmiddel giftig op de lange termijn voor met name kinderen. Lood als metaal vertraagt en verlaagt de intelligentie alsook het geheugen en concentratie van kinderen. De benzine is hiermee loodvrij geworden. In Europa wordt sinds midden jaren negentig van de 20ste eeuw vrijwel uitsluitend loodvrije benzine (Euro 95 en Super ongelood 98) verkocht. Sinds 30 augustus 2021 is gelode benzine wereldwijd nergens meer verkrijgbaar. Benzines met loodvervanger is slechts beperkt verkrijgbaar, het apart toevoegen van loodvervanger aan de benzine is een optie. Auto's met een katalysator kunnen uitsluitend op loodvrije benzine rijden, omdat lood de katalysator beschadigt.

Energetische waarde

Bij de verbranding van 1 liter benzine komt circa 35 megajoule (MJ) (= 9,7 kWh) energie vrij.^[5]

CO₂-uitstoot

Bij de verbranding van 1 liter benzine komt ca. 2,4 kg CO₂ vrij.^[5]

Dit is echter maar een gedeelte van de totale hoeveelheid CO₂ die benzine als product veroorzaakt. Volgens de zgn. well-to-wheel-methodiek wordt alle CO₂ die ontstaat bij het opsporen, produceren, raffineren, transporteren en opslaan van benzine, toegerekend aan de CO₂-uitstoot van benzine. Dat kan wel zo'n 30% bedragen en daarmee komt de uitstoot op 3,1 kg CO₂ per liter benzine. Biobrandstoffen worden op een vergelijkbare wijze beoordeeld.

Zie ook

• Benzineaccijns
• Benzine en diesel

Noten

1. E. Mitscherlich, "Über Benzin und Benzinschwefelsäure";, Chemisches Zentralblatt, vol. 2, pp. 505-506
2. G. Weidinger, Waarenlexikon der chemischen Industrie und der Pharmacie, Leipzig: H. Haessel, 1868-1869, pp. 62-63
3. Alles over E10- en E5-benzine. ANWB. Gearchiveerd op 7 september 2020. Geraadpleegd op 4 juli 2020.
4. Loodhoudende benzine (zeer giftig) is eindelijk helemaal de wereld uit, Trouw, 31 augustus 2021. Gearchiveerd op 8 april 2022.
5. Jo Hermans - Energie Survival Gids ISBN 978-90-75541-11-3

Mediabestanden

Zie de categorie Gasoline van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.