Aanhef

De aanhef of aanspreking is een (meestal vriendelijke) introducerende zin van een brief of e-mail. Het gaat doorgaans om standaardformuleringen waarmee de schrijver zich tot de geadresseerde richt. Er bestaan verschillende formules, van formeel tot zeer intiem. De gekozen aanhef drukt de sociale afstand tot de ontvanger uit en is dus belangrijk bij het zetten van de juiste toon. Verschillende talen hebben vaak gelijkaardige formules, maar door culturele verschillen kan de toepassing ervan toch anders zijn.

Sociale afstand	Nederlands	Duits[1]	Engels[2]	Frans[3]
Formeel	Geachte mevrouw Geachte heer	Sehr geehrte Frau Sehr geehrter Herr	Dear Ms./Mrs. Dear Mr.	Madame Monsieur
Informeel	Beste	Liebe(r)	Dear	Cher / Chère
Zeer informeel	Hallo / Dag / Hoi	Hallo	Hello / Hey / Hi[4][5]	Salut / Coucou
Intiem	Lieve	Mein(e) Liebe(r)	My Dear	Mon cher / Ma chère
Zeer intiem	(Mijn) Liefste	Mein(e) Liebste(r)	My Dearest	Mon très cher / Ma très chère

Richtlijnen

België heeft een norm 'Indelen en typen van documenten' (NBN Z 01-002:2003)^[6] die beschrijft hoe een formele aanhef moet zijn geformuleerd. Deze norm is niet vrij beschikbaar. Een vergelijkbare norm in Nederland (NEN 3162:1986) werd ingetrokken in 2013. Taalorganisaties zoals de Nederlandse Taalunie en het Genootschap Onze Taal en adviesinstellingen zoals de Taaltelefoon^[7] (Vlaamse Overheid) en VRT Taalnet^[8] geven richtlijnen voor het gebruik van de juiste aanhef, in België gebaseerd op de genoemde norm. De richtlijnen zijn gelijklopend.

Formele aanhef

Als de naam van de ontvanger bekend is, wordt die opgenomen in de aanhef:

• Geachte mevrouw Janssens
• Geachte heer Van den Berg

Is de naam onbekend, dan schrijft men:

• Geachte mevrouw
• Geachte heer
• Geachte heer of mevrouw (als ook het geslacht onbekend is)

Bij het aanschrijven van meerdere personen kan ook de naam van de groep worden gebruikt:

• Geachte dames en heren
• Geacht college
• Geachte leden van de raad van bestuur

In een niet-gepersonaliseerde brief kan ook de hoedanigheid van de geadresseerde worden gebruikt:

• Geachte heer, geachte mevrouw
• Geachte abonnee
• Geacht verenigingslid

Afgeraden aansprekingen

Een aantal aansprekingen wordt door alle stijlgidsen afgeraden in een formele context:

• De formule Mijne heren was lange tijd zeer gangbaar bij het aanschrijven van een groep maar wordt nu beschouwd als archaïsch. Mijne heren heeft bovendien een seksistische ondertoon.^[9][10][11]
• Het gebruik van L.S. (lectori salutem) bij het aanschrijven van onbekende personen wordt als tegenwoordig als onpersoonlijk en ouderwets ervaren.^[12][13]
• In België worden Geachte en Beste ook wel gebruikt als zelfstandige formele aanhef, zonder dat er iets op volgt. Dat wordt door sommigen als onrespectvol ervaren, zeker als men de naam van de correspondent kent en dus kan opnemen in de aanhef.^{[14][15][16][17]}

Formele aanhef met titulatuur

Zie ook Aanspreekvorm.

Er bestaan specifieke beleefdheidsvormen die gericht zijn op mensen met een adellijke, religieuze, academische, militaire of ambtelijke titel. Er bestaan verschillen tussen de titulatuur in België^[18] en Nederland.^[19] Zo is de aanhef voor een minister in België Mevrouw/Mijnheer de minister en in Nederland Hooggeachte heer/mevrouw, gevolgd door de achternaam.

De officiële titulatuur wordt in correspondentie nog maar weinig gebruikt. Uitzonderingen vinden we bij erg hiërarchische organisaties of bij rituele gebeurtenissen zoals academische promoties.^[19] Titulatuur wordt verder alleen nog gebruikt als de ontvanger dat (waarschijnlijk) op prijs stelt. In België worden titulatuur nog minder gebruikt dan in Nederland.^[18] Zo worden universitaire mastergraden zoals drs. (doctorandus) er nauwelijks gevoerd.

Voor leden van de koninklijke familie is titulatuur in de aanhef nog altijd de regel. Hierbij zijn trouwens ook verschillen tussen Nederland en België:

TItel	Aanhef[20][21]
Koning der Belgen	Sire
Koningin der Belgen	Majesteit of Mevrouw
Koning(in) der Nederlanden	Majesteit
Prins(es) [in België]	Koninklijke Hoogheid of Monseigneur / Mevrouw
Prins(es) [in Nederland]	(Koninklijke) Hoogheid

Informele aanhef

Als informele aanhef wordt standaard Beste gebruikt, gevolgd door de voornaam of de hoedanigheid van de ontvanger(s):

• Beste Ann en Theo
• Beste vrienden
• Beste collega's

De formele aanhef wordt soms minder formeel gemaakt door een combinatie met de informele aanhef:^[22]

• Beste mevrouw Janssens
• Beste Ann Janssens

In België en Nederland wordt weleens een dubbele aanhef gebruikt:

• Geachte mevrouw Janssens,
  Beste Ann

Dat laat zien dat de schrijver de ontvanger in een formele situatie aanspreekt, maar in het vervolg graag op een informelere basis zou communiceren. Deze mengvorm kan voor ergernis zorgen bij een ontvanger die zich normaal gezien niet zou laten tutoyeren door de schrijver.^[16]

Een nog informelere aanspreking in de vorm van een begroeting kan worden gebruikt onder vrienden, familie en naaste collega's:^[15]

• Dag Ann
• Hallo Theo
• Hoi Leen

In direct marketing wordt ook wel zo'n aanhef gebruikt, omdat dit de indruk wekt dat de schrijver met zijn correspondent in gesprek gaat.^[23]

Intieme aanhef

Goede vrienden, naaste familie en geliefden kunnen gebruik maken van de aanhef Lieve:

• Lieve Ann
• Lieve pa en ma

Als het gaat om heel liefdevolle relaties kan ook de overtreffende trap Liefste gebruikt worden.

Kommagebruik

De Belgische NBN-briefnorm geeft als richtlijn om na de aanspreking geen komma te plaatsen, maar laat toe dat toch een komma wordt gebruikt.^[6] In Nederland is het gebruikelijk om een komma te schrijven na de aanhef.^[16]

Externe links

• Brief en e-mail op Taaladvies.net
• Brief- en e-mailconventies op Onzetaal.nl
• Brief en e-mail op Taaltelefoon.be
• Aanhef op VRT-Taalnet

Noten

1. Duits | Uitdrukkingen - Persoonlijke correspondentie | Brief. nl.bab.la. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 27 februari 2018.
2. Engels | Uitdrukkingen - Persoonlijke correspondentie | Brief. nl.bab.la. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 27 februari 2018.
3. Frans | Uitdrukkingen - Persoonlijke correspondentie | Brief. nl.bab.la. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 27 februari 2018.
4. (en) Susan Adams, Hi? Dear? The State Of The E-Mail Salutation. Forbes. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
5. (en) James Morgan, The death of 'Dear...'. BBC News (2011). Gearchiveerd op 14 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
6. NBN Z 01-002:2003 'Indelen en typen van documenten', Bureau voor Normalisatie. Gearchiveerd op 28 februari 2018.
7. Taaltelefoon, www.taaltelefoon.be. Gearchiveerd op 22 oktober 2020.
8. VRT Taalnet, taal.vrt.be. Gearchiveerd op 21 september 2018.
9. Mijne heren: verouderd?. taaladvies.net. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
10. Briefaanhef: Mijne heren. Genootschap Onze Taal. Gearchiveerd op 2 juli 2019. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
11. Van de Vooren, Aleid, Beste mevrouw? | De juiste aanhef in een zakelijke brief of e-mail. Language Partners. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
12. Aanhef brief of e-mail aan groep mensen. Genootschap Onze Taal. Gearchiveerd op 30 mei 2019. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
13. L.S., Lectori salutem. Taaltelefoon. Vlaamse Overheid. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
14. Martina Temmerman. Geachte komma. Gearchiveerd op 17 april 2016.
15. Geachte / Beste (als aanhef). Taaladvies.net. Nederlandse Taalunie. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
16. Beste / geachte. Taaltelefoon. Vlaamse Overheid. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
17. Aanhef. VRT Taalnet. VRT. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
18. Titulatuur in België (algemeen). Taaladvies.net. Nederlandse Taalunie. Gearchiveerd op 1 maart 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
19. Titulatuur in Nederland (algemeen). Taaladvies.net. Nederlandse Taalunie. Gearchiveerd op 24 februari 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
20. Protocol. De Belgische Monarchie. Gearchiveerd op 1 maart 2018. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
21. Aanspreektitels. Het Koninklijk Huis. Ministerie van Algemene Zaken. Gearchiveerd op 4 september 2017. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
22. Frank den Hond, De juiste aanhef in een brief of een e-mail. Correct Nederlands (1 september 2016). Gearchiveerd op 2 juli 2019. Geraadpleegd op 28 februari 2018.
23. Briefaanhef - Geachte, beste?. Schrijf.be. Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 27 februari 2018.