अरुणा रॉय (२६ मे, इ.स. १९४६, चेन्नई - हयात) ह्या भारतातील सामाजिक कार्यकर्त्या आहेत.अरुणा रॉय,शंकर सिंग,निखिल डे आणि इतर अनेकांसह मजदूर किसान शक्ती संघटनेनी "मजदूर किसान शक्ती संघ" याची स्थापना केली.[१] त्या त्यांच्या समाजातील दुर्बल घटकांसाठी केलेल्या कामाबद्दल ही ओळखले जात असे.तसेच त्या एनएसीचा सदस्य देखील होत्या.
राष्ट्रीय सल्लागार समिती ज्याची स्थापना युपीए -१ च्या सरकारने केली होती, ज्याची अध्यक्षता सोनिया गांधी यांच्या नेतृत्वाखाली झाली होती.[२]
सुरुवातीचे जीवन
अरुणा रॉय यांचा जन्म चेन्नईत झाला.पण त्या दिल्लीत वाढल्या. जेथे त्यांचे वडील सरकारीकर्मचारी होते.[३] त्यांनी इंद्रप्रस्थ महाविद्यालय,दिल्ली विद्यापीठात इंग्रजी साहित्याचा अभ्यास केला.
१९६८ आणि १९७४ दरम्यान त्यांनी भारतीय प्रशासकीय सेवेमध्ये एक नागरी सेवक म्हणून काम केले.[४]
मजदूर किसान शक्ती संघ
रॉय यांनी राजकीय सेनेतून राजीनामा दिला आणि गरीब आणि दुर्लक्षित असलेल्या विषयांवर काम करायला सुरुवात केली.[५] त्यांनी राजस्थानच्या तिलोनिया येथील सोशल वर्क अँड रिसर्च सेंटर (एसडब्ल्यूआरसी) मध्ये प्रवेश घेतला. १९८७ मध्ये त्यांच्या सोबत निखिल डे, शंकरसिंह आणि इतरांनी मजदूर किसान शक्ती संघटनेची स्थापना केली.[६]
भारताच्या माहितीचा अधिकार कायद्याच्या अंमलबजावणीसाठी संघर्ष करणाऱ्या कामगारांसाठी योग्य आणि समान वेतन देण्याकरिता एमकेएसएसने सुरुवात केली.[७] अरुणा रॉय एमकेएसएस आणि पीपल्स माहिती अधिकार (एनसीपीआरआय) च्या माध्यमातून भारत सरकारच्या माहीती आंदोलनाच्या एक नेता बनल्या.जे २००५ मध्ये माहिती अधिकार कायद्याच्या अंतरावर यशस्वी ठरले.[८][९]
मोहिमा
अरुणा रॉय गरिबांच्या हक्कांसाठी दुर्लक्षित मोहिमेत आघाडीवर आहे.[१०] यामध्ये महत्त्वाचे म्हणजे माहितीचा अधिकार, काम करण्याचा अधिकार (एनआरईजीए),आणि आहार अधिकार असे आहे.[११] अधिक अलीकडे, पेन्शन परिषदेचे सदस्य म्हणून असंघटित क्षेत्रातील कर्मचा-यांसाठी सार्वत्रिक,गैर-अंशदायी निवृत्तीवेतनासाठी आणि एनसीपीआरआय आणि व्हिस्लेब्लॉअर प्रोटेक्शन लॉ अँड तक्रार निवारण या कायद्याची अंमलबजावणी करण्यासाठी त्या सहभागी झाल्या आहेत.[१२]
पुरस्कार आणि इतर कार्य
त्यांनी राजीनामा दिला तेव्हा २००६ पर्यंत त्यांनी राष्ट्रीय सल्लागार परिषदेचे सदस्य म्हणून सेवा केली.२००० साली, त्यांना कम्युनिटी लीडरशिपसाठी रमन मॅगसेसे पुरस्कार मिळाला.[१]
२०१० साली त्यांनी लालबहादूर शास्त्रीराष्ट्रीय पुरस्कार, लोक प्रशासन, एककिकिया आणि व्यवस्थापन क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी केली.
२०११ मध्ये,टाईम मासिकाने जगभरातील १०० सर्वात प्रभावी लोकांपैकी एक अरुणा रॉय यांचे नाव घेतले.
सप्टेंबर २०१७ मध्ये भारत टाइम्सने ११ मानवाधिकार कार्यकर्त्यांपैकी एक आहेत.[१३]
.jpg)
