Отоманско освојување на Крим

Отоманското освојување на Крим — воено освојување на државите и колониите на Крим од страна на Отоманското Царство во 1475 година. Јужниот брег на Крим, како и стратешки важната територија Керч - Јеникал, станале дел од самата Отоманското Царство. Степските предели станале јадро на Кримското Ханство, кое било во вазална зависност од Портата. Ќучуккајнарџискиот договор (1774) ставил крај на отоманското владеење на полуостровот.

Заднина

По распадот на Златната Орда во 1441 година, остатоците од Монголите на Крим се турцизирале. Постои етногенеза на Кримските Татари.

Крим бил поделен помеѓу степското Кримско ханство, планинското кнежевство Теодоро и џеновските колонии на јужниот брег. Главниот град на Кнежевството Теодоро бил Мангуп, една од најголемите тврдини на средновековниот Крим (90 хектари).

Турски освојувања

Турција, под султанот Мехмед II, се ориентирал кон големи територијални проширувања.

Во летото 1475 година, Отоманските Турци, кои ги зазеле териториите на поранешната Византија, пристигнале со голема сила на чело со Гедик Ахмед-пПаша на Крим и Азовското Море во мај, ја опседнале и ја зазеле Кафа, биле погубени 300 благороднички Џеновци, а по ова, следувало и освојување на Солдаја и помалите џеновски тврдини (вклучувајќи го и Тану на Дон) и грчките градови. Поседот на фамилијата Гизолфи на Таман паднал во 1482 година.

Во јули Мангуп бил опколен. Теодоро бил освоен од османлиските трупи под команда на Гедик Ахмед-паша. Во исто време, за време на опсадата на Мангуп од страна на Теодоритите, која вклучувала воен одред од триста војници испратени од молдавскиот владетел Стефан III Велики, бил убиен целиот јаничарски корпус што постоел во тоа време во Отоманското Царство.

Во 1475 година, Турците војувале со кримскиот Кан Менгли Гирај и го принудиле да признае дека е зависен од султанот. Во 1478 година, Кримското ханство станало протекторат на Отоманското Царство. Во исто време, климатски поволниот Јужен брег на Крим, како и стратешки важната територија Керч-Јеникал, станале дел од самото Отоманското Царство.

Последици

На територијата на кнежевството Теодоро и освоените џеновски колонии на капетанијата Готија, Османлиите го создале Кефинскиот санџак (1475-1588) со центар во Кефе (Феодосија). Кефинскиот санџак бил поделен на кадалици Мангуп, Судак и Кафа ^[1] . Во 1588-1775 година го носел и името Кефински ејалет. Османлиите таму ги држеле своите гарнизони, бирократијата и строго наплаќале даноци.

Земјите од доменот на султанот, каде што живеело христијанско население, биле надвор од јурисдикцијата на кримските ханови. На Татарите дури им било забрането да се населат на нив. Долгата административна поделба на полуостровот на соодветните османлиски и автономни кримски делови довела до поинаква етногенеза и различна лингвистичка типологија на северните и јужните групи на Кримските Турци. Населението на јужниот брег главно се состоело од новодојдени муслимански Турци ^[2], како и Италијанци, Ерменци, Грци, Готи, кои на крајот биле турцизирани. И покрај лингвистичката туркизација, некои од овие народи ја задржале христијанската религија. Остатоците од монголско-татарските народи ги задржале своите полуавтономни поседи во подножјето и степскиот Крим (Кримско ханство), меѓутоа, Турците ги изградиле тврдините Ор ( Перекоп), Арабат, Јеникале, Гезлев, во кои тие чувале постојани гарнизони ^[3] .

Победите на Крим биле од големо воено значење за Турците, бидејќи Кримските Татари им доставувале помошни трупи, понекогаш 100 илјади луѓе, но потоа ја туркале Турција против Русија и Полска. Мировниот договор од Ќучук-Кајнарџи ставил крај на отоманското владеење на полуостровот: според него, Керчкиот Полуостров станал дел од Руското царство, а преостанатата територија била вклучена во независното Кримско ханство, кое исто така било припоено од Русија во 1783 година.

Наводи

1. „Тюркская этноойконимия Крыма c.11: От Кафы (Феодосия)“. Архивирано од изворникот на 2016-04-04. Посетено на 2016-04-11.
2. „Crimean Tatars and Noghais in Turkey“. Архивирано од изворникот на 2019-09-16. Посетено на 2014-10-22.
3. „История Крыма (до революции 1917 года)“. Архивирано од изворникот на 2014-08-06. Посетено на 2014-10-22.

Литература

• Руев В.Л. Турска инвазија на Крим во 1475 година. - Симферопол: Антиква, 2014. - 308 стр.