Марија Конопницка

Марија Конопницка

Марија Станислава Конопницка (моминско Василовска), родена на 23 мај, 1842 ^[1] во Сувалки, починала на 8 октомври 1910 година во Лавов ) - полска поетеса и романописец од периодот на позитивизмот, литературен критичар, публицист и преведувач; една од најголемите писатели во историјата на полската литература ^[2][3] .

Биографија

Родната куќа на Марија Конопницка во Сувалки, сега музеј

Марија Конопницка е родена во Сувалки на 23 мај 1842 година. Нејзиниот татко, Јозеф Василовски, бил адвокат. НЕзјиното образование главо било домашно школување, како и една година (1855–56) во манастирот со сестрите на Евхаристиското поклонение во Варшава (Zespół klasztorny sakramentek w Warszawie).^[4]

За прв пат како писателка се појавува со поемата „Во зимско утро“^[5] Подоцна стекнува голема популарност по објавувањето на нејзината песна Во планините (1876 година), која била пофалена од идниот нобеловец Хенрик Сиенкиевич^[5]. Во 1862 година се омажила за Јарослав Конопницки. Заедно имале шест деца.^[4][6] Но сепак ракот не бил среќен, бидејќи нејзиниот сопруг не ја одобрувал нејзината писателска кариера ^[7]. Во писмо до нејзината пријателка, таа се опишувала себеси како „птица затворена во кафез“ и дека „нема семејство“^[7]. На крајот во 1878 година, во неофицијална разделба, таа го напуштила својот сопруг, ги земала своите деца со себе и се преселила во Варшава, каде можела да се посвети на пишување.^[7][8]. Често патувала низ Европа, а нејзиното прво големо патување било во Италија во 1883 година. Периодот помеѓу 1890–1903 година ги поминала живеејќи во странство низ Европа^[9]

Нејзиниот живот е опишуван како „бурен“, вклучувајќи вонбрачни романси, смртни случаи и ментални болести во семејството. Била блиска пријателка со полската поетеса од позитивистичкиот период Елиза Оржескова,^[10] и сликарката и активистка Марија Дулебијанка (со која најверојатно биле во романтична врска)^[11]. Се шпекулирало дека била бисексуалка или лезбејка (особено за однос со Дулебијанка^[12]), иако ова не е соодветно истражено и оваа тема обично не се споменува во биографиите на Конопницка. Сепак последната желбата на Конопницка била да биде погребана заедно со Дулебијанка и двете жени се погребани заедно на гробиштата во Лавов, Украина.^[13][14]

Покрај тоа што била активен писател, била и социјален активист, организирајќи и учествувајќи во протести против репресијата на етничките (пред се полските) и верските малцинства во Прусија.^[15] Таа била вклучена и во активизмот за правата на жените^[16].

Нејзиното книжевно дело во 1880-тите добило големо признание во Полска.[6] Во 1884 година почнала да пишува литература за деца, а во 1888 година дебитирала како прозаист за возрасни со Четири раскази Поради зголемената популарност на нејзините дела, во 1902 година, голем број полски активисти решиле да и оддадат почит. Со средства собрани од голем број организации и активисти и купиле куќа.^[9] Со оглед на тоа дека Полска не била независна земја во тој период, и бидејќи нејзините дела биле политички непријатни за пруските и руските власти, локацијата на нејзиниот имот била избрана во потолерантниот австриски дел, на Полска.[11] Во 1903 година добила имот во Жарновиец, каде што пристигнала на 8 септември ^[9] Таму најчесто престојувала на лето, но сепак често патувала низ Европа во есен и зима.^[17]

Починала во Лавов, Украина на 8 октомври 1910 година. Таму била погребана таму на гробиштата Личакив.

Марија Конопничка, портрет фотографија од 1980-тите. 19ти век

Куќата во Жарновиец, подарок од народот за Марија Конопничка

Литературен живот

Како почеток на нејзината кариера се смета нејзиното излагање во дневниот весник „ Кализанин “ во 1870 година во Калиш со поемата Во зимско утро објавена под псевдонимот „Марко“ ^[18][19] Ова нејзино дебитантско дело било одлично прифатено. Таа му посветила три песни на градот Калиш: две насловени Калиш (1888, 1907) и Мојот град (1897).

Портрет на Марија Конопницка, дрворез од Александар Регулски по цртеж од Јозеф Бухбиндер (1883)

Циклусот лирски песни Во планините бил објавен една година подоцна во „ Тигодник Илустровани “. Многу брзо нејзиното поетско творештво, исполнето со патриотизам и искрена лиричност, добило универзално признание. Првата книга поезија ја објавила во 1881 година, а следните биле објавени во 1883 година ^[20], 1887 ^[21], 1896 година.

Во периодот помеѓу 1884–1886 година била уредник на списанието за жени „ Зора “ ^[22] Обидувајќи се да ја радикализира неговата програма, таа наидува на критика и цензура, од конзервативното мислење. Соработувала со женскиот неделник Бршлен. Била исто и почесен член на Народното училишно друштво ^[23] .

Пишувала новели од раните 1880-ти до нејзината смрт. Се започнало со новинарското искуство на Конопницка кога го уредувала „Зора“. Првично инспирацијата ја црпела од делата на Прус и Оржескова, но потоа развила и свои идеи во областа на малите форми. Новелата Чад била објавена во 1893 година.

Марија Конопницка се занимавала и со книжевна критика. На почетокот во списанијата на „ Класје “, „Зора“, „ Полски Весник “, „ Варшавски Курир “, потоа и во многу други списанија. До 1890 година, преовладувале прегледи на текстови од современи полски и странски автори. Конопницка е позната по дел од нејзиниот опус во проза пишувана за деца. Детските дела на Конопницка објавени од 1884 година, предизвикувале сентименталност кај публиката и биле новост во оваа област на пишување.

Веќе како познат писател, Конопницка се навраќа на сеќавањата од детството поминати во Сувалки. Таа им посветила две дела: На гробишта и Анушиа. Околу 1890 година се појавуваат нови тематски интереси во поезијата на Конопницка, особено во делата од европската култура и новите начини на поврзување со традицијата.

Во 1908 година, во списанието „ Ѕвездата од Шчеќин “ (бр. 90 од 7 ноември) ^[24] Конопницка ја објавила Рота, песна која била кулминација на новинарската кампања на поетот против политиката на германизација за време на прускато ропство ^[25] . Во средината на ноември, делото било препечатено во краковскиот месечник „ Пржодовница “.

Делата на Конопницка содржеле протест против социјалната неправда и системот кој носи угнетување и штета. Нив ги карактеризира патриотизам, лиричност и сентименталност.

Конопницка соработувала со издавачки куќи, општествени организации, националниот печат , а исто така учествувала и на меѓународниот протест против прогонот на полските деца во Вржешнија (1901–1902). Учествувала во борбата за правата на жените, во акции за осуда на репресиите на пруските власти, помагајќи им на политичките и криминалните затвореници.

Поради својата работа била напаѓана од свештенството и свештеничките кругови. Бискупот Карол Ниџијалковски дури ја нарекувал паганка . Како плод на обвиненијата за незјиното богохулење напишала куплет:

Но, црниот крст
Стоеше неподвижен и мрачен на масата
како тивок олтар наспорти солзи ^[26] .

Марија Конопницка била напаѓана и од уредникот на конзервативниот неделник Улога, целосно несвесно придонесувајќи за популарноста на авторката, поради што била многу свечено пречекана во Краков и Лавов ^[27] .

За време на германската окупација, сите нејзини дела биле ставени на германскиот список на проскрипција, третирани како штетни и непожелни, кои подоцна требало да бидат уништени ^[28] .

Смртта

Гробот на Марија Конопничка на гробиштата Личакив во Лавов

Марија Конопничка починала од пневмонија на 8 октомври 1910 година во санаториумот „Киселки“ во Лавов. Таа била погребана на 11 октомври 1910 година на гробиштата Личакив во Лавов, во Пантеонот на великаните на Лавов (втор кружен тек, 5-та авенија). Погребот го организирала Марија Дулебијанка, а бил проследен голем патриотска настан на која присуствувале речиси 50 000 луѓе. Поради забраната издадена од архиепископот Јозеф Билчевски, погребната церемонија се одржала без учество на свештенството и без планираниот говор на епископот Владислав Бандурски ^[29] . Гробната биста ја направела Луна Дрекслероуна ^[30], каде бил изгравиран фрагмент од песната на Конопницка На гробишта

. . . Побарајте од Бога такви гробови,
Каде нема солзи, нема поплаки, нема жалење,
Каде на срцата даваат моќ за дела, извор на сила
За ден на иднината. . . ^[31]

Бистата на Конопницка била уништена за време на Втората светска војна, а подоцна реконструирана во повоениот период од украинскиот скулптор Володимир Сколоздра ^[32] .

Светопоглед

И покрај нејзината вера во Бог и честото повикување на него, Конопничка во исто време била противник на институцијата Католичка црква и немала најдобро мислење за Лав XIII ^[33] . Во писмото до ќерка си напишала: Ах, гнилост на овие свештеници! (12 февруари 1897 година) ^[33] . Ја изнервирала и религиозноста за шоу ^[33] .

Дела

Збирки на новели

• Четири новели ( 1888 )
• Моите пријатели ( 1890 )
• На патот ( 1893 ) - ги содржи, меѓу другото, расказите Чад, Мендел Гдањски, Нашиот жад
• Новели ( 1897 )
• Луѓето и нештата ( 1898 ) - каде меѓудругите е и новелата Милоста на заедницата
• На брегот на Нормандија

За деца

• Како децата во Бронов си играа со Розалија (1885)
• Песна за деца
• За Јанек Ведроничек ( 1893 ) ^[34]
• За џуџињата и сирачката Мерисија ( 1896 ) ^[34]
• За бобинки ( 1903 )
• Училишните авантури на Пимпуш Саделко (1905)
• Што видело сонцето
• Чад
• Нашето гадење

Збирки песни

• Од мојата Библија (1896)
• Линии и звуци (1897)
• Италија (1901)
• Ситници од патувачко портфолио (1903)
• Историска песнарка (1904)
• На луѓето и моментите (1905)
• Нови песни (1905)
• Гласови на тишината (1906)

Песни (избор)

• На едно зимско утро ( 1870 )
• Калиш ( 1888 и 1907 г. )
• За мене до градот ( 1897 )
• Рота ( 1908 )
• Стефан Бурчимуча
• Бесплатно изнајмување
• Наутро
• Копнеж
• Ноќ
• Кригла
• Не чекаше
• Песна за домот ^[35]
• Таму, во мојата земја, во далечната страна
• Што видело сонцето

Поеми

Насловната страница на г-дин Балсер во Бразил (објавена 1910 година)

• Г-дин Балсер во Бразил ( 1910 )
• замисли

Преводи

• Поезијата на Хајнрих Хајне
• Едмондо Де Амичис, Срце
• Едмонд Ростан, Сирано де Бержерак (ко-превод)
• Ада Негри, Мизерија и бури ^[36]

Комеморација

Жителите на Сувалки организирале вечер посветена на нејзината работа каде започнале со собирање на средства за спомен плоча. Царските власти се во тој период се спротивставувале на оваа иницијатива. Допрва на 25-годишнината од нејзината смрт, на 8 октомври 1935 година, на ѕидот од куќата во која е родена поетесата била поставена спомен плочата. Во 2010 година, уште еден нејзин споменик бил подигнат во центарот на Сувалки ^[37] .

Музејот на Марија Конопницка во Жарновиец

Во февруари 1957 година започнало создавањето на Музејот на Марија Конопницка во Жарновиец. По извршените конзерваторски работи, на 15 септември 1960 година следело отворањето на музејот.

Нејзини споменици биле поставени во Варшава (во 1966 година), Калиш (1969), Бидгошч и Гдањск (1977).

Библиографија

1. Akt urodzenia nr 296/1842 Архивирано на 6 јули 2022 г., parafia rzymskokatolicka w Suwałkach.
2. Maria Konopnicka w serwisie Culture.pl.
3. Maria Konopnicka. libernovus.pl.
4. Albińska, Karolina (2013). Nie taki diabeł straszny jak go malują? Literatura audialna w kontekście szans i zagrożeń dla rozwoju czytelnictwa współczesnej młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. стр. 183–219.
5. Sobieraj, Tomasz (2012). „Konopnicka rediviva. Rec.: Lena Magnone, "Maria Konopnicka. Lustra i symptomy", Gdańsk 2011“. Pamiętnik Literacki (4). doi:10.18318/pl.2012.4.16. ISSN 0031-0514.
6. Szypowska, Maria (1990). Konopnicka jakiej nie znamy (Wyd. 7. изд.). Warszawa: Wydawn. Spółdzielcze. ISBN 83-209-0761-6. OCLC 30753526.
7. „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ZNIO“. Lexikon des gesamten Buchwesens Online. Посетено на 2022-12-19.
8. „Konopnicka, Maria; Ps. Jan Sawa, Jan Waręż“. dx.doi.org. Посетено на 2022-12-19.
9. Krajewska, Maria (2017). „Listy Marii Konopnickiej do rodziny Majewskich w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie“. Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej. 1 (1): 118–131. doi:10.18318/napis.2017.1.7. ISSN 1507-4153.
10. Stauter-Halsted, Keely (2001). The nation in the village : the genesis of peasant national identity in Austrian Poland, 1848-1914. Ithaca [N.Y.] ISBN 978-1-5017-0224-2. OCLC 992798076.
11. Ersoy, Ahmet; Górny, Maciej; Kechriotis, Vangelis (2010). Modernism : the creation of nation-states. Budapest: Central European University Press. ISBN 978-1-4416-8411-0. OCLC 699519530.
12. Jagielski, Sebastian (2017). „Queerowy czas, queerowa przestrzeń“. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej (18). doi:10.36854/widok/2017.18.608. ISSN 2300-200X.
13. Sobieraj, Tomasz (2012). „Konopnicka rediviva. Rec.: Lena Magnone, "Maria Konopnicka. Lustra i symptomy", Gdańsk 2011“. Pamiętnik Literacki (4). doi:10.18318/pl.2012.4.16. ISSN 0031-0514.
14. Szwed, Anna (2013-07-01). „Prywatność w mediach – obraz polityka w tygodniku opinii „Wprost"“. Politeja. 10 (3(25)): 569–584. doi:10.12797/politeja.10.2013.25.33. ISSN 2391-6737.
15. Sobieraj, Tomasz (2012). „Konopnicka rediviva. Rec.: Lena Magnone, "Maria Konopnicka. Lustra i symptomy", Gdańsk 2011“. Pamiętnik Literacki (4). doi:10.18318/pl.2012.4.16. ISSN 0031-0514.
16. Pietrow-Ennker, Bianka (2004). Women's Emancipation Movements in the Nineteenth Century : a European Perspective. Palo Alto: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-6707-1. OCLC 923699729.
17. Sobieraj, Tomasz (2012). „Konopnicka rediviva. Rec.: Lena Magnone, "Maria Konopnicka. Lustra i symptomy", Gdańsk 2011“. Pamiętnik Literacki (4). doi:10.18318/pl.2012.4.16. ISSN 0031-0514.
18. „Debiut Konopnickiej“ (PDF) (полски) (63/2). 1972: 199–206.
19. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. стр. 412. ISBN 83-01-05368-2.
20. Poezye. Serya druga, Warszawa
21. Poezye. Serya trzecia, Warszawa
22. „Świt” Marii Konopnickiej. Zarys monograficzny tygodnika dla kobiet, Wrocław, 1978
23. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków. 1913. стр. LXXIII.
24. Gwiazdka Cieszyńska, nr 90 (7 listopada 1908 r.)
25. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. стр. 310. ISBN 83-01-05369-0.
26. Roman Warecki, Ołtarz i tron. Warszawa 1966, s. 88–90.
27. Iwona Kienzler, Maria Konopnicka rozwydrzona bezbożnica. Bellona Warszawa 2015, s. 226.
28. Praca zbiorowa, Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, Żarnowiec 2010, s. 291–292.
29. Iwona Kienzler, Maria Konopnicka rozwydrzona bezbożnica. Warszawa 2015, s. 239.
30. „Kronika“. nr 300 z 8 listopada 1933: 7.
31. Ilustrowany przewodnik po cmentarzu Łyczakowskim. Lwów. 1937. стр. 64.
32. Magia Lwowa (полски)
33. Homobiografie, Warszawa: Krytyka Polityczna, 2014
34. „Maria Konopnicka“ (полски).
35. Poezye w nowym układzie. 3, Pieśni i piosenki, wyd. 1903
36. „„Fatalità" i „Tempeste" Ady Negri w przekładzie Marii Konopnickiej“. 24: 111–127. doi:10.4467/16891864PC.11.006.0205. ISSN 1425-6851.
37. https://web.archive.org/web/20130413151003/http://m.onet.pl/wiadomosci/kraj,2chpc.