За ремек дело на Вордсворт се смета Прелудиум, полуавтобиографска поема, напишана во неговите млади години, која поетот ја менувал и проширувал неколкупати. Поемата е посмртно насловена и објавена, откако била општо позната како поема „за Колриџ“. Ворсдворт бил анлиски поет лауреат од 1843 година сè до неговата смрт во 1850 година.
Животопис
Ран живот
Второто од петте деца на Џон Вордсворт и Ен Коксон, Вилијам Вордсворт, е роден на 7 април1770 во куќата Вордсворт во Кокермаут, Камберленд,[1], дел од живописниот регион во северозападна Англија, Лејк Дистрикт. Неговата сестра, поетеса и пишувач на дневник, Дороти Вордсворт, со која тој бил многу близок целиот свој живот, е родена следната година и двајцата биле крстени заедно. Тие имале и други браќа и сестри: Ричард, најстариот, кој бил адвокат; Џон, роден по Дороти, можел да стане поет и да ужива во природата заедно со Вилијам и Дороти, но загинал во 1805 во бродолом; и Кристофер, најмладиот, кој станал црковен авторитет и предавач на Тринити колеџот во Кембриџ.[2] Нивниот татко бил правен застапник на Џејмс Лутер, првиотот ерл од Лонсдејл и преку неговите врски живеел во голема куќа во мал град. Вордсворт како и неговите браќа и сестри не биле многу приврзани со нивниот татко и тие биле далечни со него сè до неговата смрт во 1783 година.[3]
Таткото на Ворсдворт, иако ретко присутен, го учел поезија, вклучувајќи ја онаа на Милтон, Шекспир и Спенсер, дозволувајќи му на својот син да се користи со библиотеката на својот татко. Освен што го поминувал времето читајќи во Кокермаут, Вордсворт исто така престојувал и во куќата на родителите на неговата мајка во Пенрит, Камберленд. Вордсворт не можел да се справи со неговите баба и дедо и неговиот вујко, па неговите непријателски односи со нив го потресле до таа мера што помислувал на самоубиство.[4]
По смртта на нивната мајка во 1778, Џон Вордсворт го испратил Вилијам во Хоксхедското основно училиште во Ленкшир, а Дороти да живее со роднини во Јоркшир; таа и Вилијам не се виделе следните девет години. Иако првпат посериозно почнал да учи во Хоксхед, Вордсворт научил да чита од својата мајка, а посетувал и мало училиште од слаб квалитет во Кокермаут. Потоа бил испратен во училиште во Пенрит за деца од семејства од повисока класа, подучувани од Ен Биркет, жена која инсистирала да им ги всади на учениците традициите, кои вклучувале извршување иучилишни и месни активности, особено за фестивалите за Велигден, 1 мај и Чист вторник. Вордсворт бил подучуван за Библијата, како и од Спектејтор, но не и други работи. Токму на ова училиште тој се запознал со Хачинсонови вклучувајќи ја Мери, која во иднина ќе биде неговата сопруга.[5]
Вордсворт го направил своето деби во 1787 година, кога објавил сонет во Европското списание. Истата година се запишал на Колеџот Сент Џон, Кембриџ и дипломирал во 1791 година.[6] Се вратил во Хоксхед за време на неговите први два летни одмори и честопати ги користел празниците за прошетки и посетување места познати по својата убавина. Во 1790 тргнал на тура низ Европа, за време на која потемелно ги прошетал Алпите, а и ги посетил околните области од Франција, Швајцарија и Италија.[7]
Врската со Анета Валон
Во ноември 1791 година ја посетил револуционерна Франција и се воодоошевил од републиканското движење. Се заљубил во французинката Анета Валон, која во 1792 го родила нивното дете Каролина. Поради недостигот од пари и нетрпеливоста меѓу Британија и Франција, наредната година тој се вратил сам во Англија.[8] Околностите од неговото враќање и неговото последователно однесување поттикнале сомневања за неговата желба да се ожени со Анета, но тој се грижел за нејзината и неговата ќерка најдобро што можел во подоцнежниот живот.
Во 1802 година, тој заминал во Калаис со неговата сестра Дороти и се сретнал со Анета и неговата ќерка Каролина. Причината за посетата била да создаде услови за неговиот претстоен брак со Мери Хачинсон.[8] Во текот на овој период, тој ги напишал своите познати стихови „тоа е прекрасна вечер, мирна и слободна“, мислејќи на прошетките со својата ќерка, која ја немал видено десет години. При раѓањето на оваа песна, тој всушност ја немал претходно видено својата ќерка. Во стиховите тој ја открил својата голема љубов и кон детето и кон мајката. Власта на теророт го оддалечил од републиканското движење, а војната меѓу Франција и Британија го спречило да се види повторно со Анета и Каролина неколку години. Постојат силни мислења дека Вордсворт можеби бил депресивен и емоционално нестабилен во 1790-те.
Со мировниот Амјенски договор патувањето кон Франција повторно било дозволено и во 1802 година Вордсворт и неговата сестра Дороти ги посетиле Анета и Каролина во Франција, при што дошле до заемна согласност во врска со обврските на Вордсворт.[9][10]
Во својот предговор кон Лирски балади, кој е наречен манифест на англиската романтичарска критика, Вордсворт ги нарекува своите песни експериментални. Во 1793 година ги објавил првите збирки поезија Вечерна прошетка и Дескриптивни белешки. Тој добил наследство од 900 фунти од Рејсли Калверт во 1795 за да може да продолжи да пишува поезија. Истата година се запознал со Семјуел Тејлор Колриџ во Самерсет. Двајцата бргу развиле блиско пријателство. Во 1797 година Вилијам со неговата сестра Дороти се преселиле во Алфокстон Хаус, Самерсет, на неколку милји од домот на Колриџ во Недер Стови.
Заедно Вордсворт и Колриџ (со забелешки од Дороти) ја создале Лирски балади (1798), значајно дело на англискиот романтизам.[12] На изданието ги немало имињата на Вордсворт и Колриџ како автори. Една од најпознатите поеми на Вордсворт „Тинтерн Аби“ била објавена во изданието заедно со поемата на Колриџ „Римата на стариот морнар“. Второто издание во 1800 година како автор го има единствено името на Вордсворт и вклучува предговор кон поемите, кој значително се зголемил во изданието од 1802 година[13]. Тоа било значително зголемено во следното издание, објавено во 1802 година.[14] Овој предговор кон Лирски балади се смета за централно дело во романтичарската литературна теорија. Во него Вордсворт зборува за она што тој го смета за елементи на нов вид поезија, кој се заснова на „реалниот човечки јазик“, а ги избегнува поетските стилови од поезијата од 18 век. Овде Вордсворт ја дава неговата позната дефиниција за поезијата како „спонтано излевање на моќни чувства, кое потекнува од емоции приспомнати во спокојство“. Четвртото и последно издание на Лирски балади било издадено во 1805 година.[15]
Германија и преселба во Лејк Дистрикт
Во есента 1798 година, Вордсворт, Дороти и Колриџ заминале во Германија. Додека Колриџ бил интелектуално стимулиран од патувањето, Вордсворт станал носталгичен. За време на острата зима во 1798-99, Вордсворт живеел со Дороти во Гослар, каде и покрај големиот стрес и осаменост, тој започнал да работи на автобиографското дело подоцна насловено како Прелудиум. Напишал неколку познати песни вклучувајќи ги „Песни за Луси“. Тој и неговата сестра се вратиле во Англија во Лејк Дистрикт, каде што живеел неговиот колега, поетот Роберт Саути. Вордсворт, Колриџ и Саути станале познати како поетите од Лејк. Низ овој период многу од неговите поеми обработуваат теми како што се смртта, истрајноста, разделбата и тагата.
Брак и деца
[[File:Dove Cottage - geograph.org.uk - 70618.jpg|thumb|Домот на Вилијам и Дороти Вордсворт, 1799–1808; дом на Томас Де Квинси, 1809–1820
Во 1802 година, по враќањето од неговото патување од Франција со Дороти, наследникот на Лутер, Вилијам Лутер, првиот ерл од Лонсдејл, го плаќа заостанатиот долг од 4000 фунти на таткото на Вордсворт кој се задолжил поради неможноста на Лутер да го плати неговиот помошник. Истата година, Вордсворт се оженил со Мери Хачинсон, пријателка од детството. Дороти продолжила да живее со нив и се зближила со Мери. Наредната година Мери го родила првото од петте деца:
Џон Вордсворт (18 јуни 1803 -1875). Се оженил четири пати[16]:
Изабела Карвен - имале шест деца: Џејн, Хенри, Вилијам, Џон, Чарлс и Едвард
Дора Вордсворт (16 август 1804 - 9 јули 1847). Се омажила со Едвард Квилинан
Томас Вордсворт (15 јуни 1806 - декември 1812)
Катерина Вордсворт (6 септември 1808 - 4 јуни 1812)
Вилијам Вили Вордсворт (12 мај 1810 - 1883)
Се оженил со Фани Греам и имале четири деца: Мери Луиза, Вилијам, Реџиналд и Гордон
Подоцнежна кариера
Автобиографско дело и „Песни во два тома“
Вордсворт со години правел планови да напише долга филозофска поема во три дела, која сакал да ја именува како Осаменикот.[19] Во 1798-99 започнал со пишувањето на автобиографска поема, на која не ù ставил наслов, но ја нарекувал Песна за Колриџ, која би послужила како прилог кон Осаменикот.[20] Во 1804 почнал да го проширува ова автобиографско дело откако одлучил тоа да претставува вовед наместо прилог. До 1805 година го завршил, но одбивал да го објави како лично дело сè додека не ја заврши целата поема Осаменикот. Смртта на неговиот брат, Џон, во 1805 година имала големо влијание врз него.[21]
Рајдал Маунт, – дом на Вордсворт 1813–1850 година. Стотици посетители доаѓале овде да го видат низ годините
Изворот на филозофската посветеност на Вордсворт прикажана во Предговор и во многу пократки дела како Стихови напишани на неколку милји над Тинтерн Аби бил извор на многу критички дебати. Иако долго време се претпоставувало дека Вордсворт главно се потпира на Колриџ за филозофски насоки, понови сознанија упатуваат на тоа дека идеите на Вордсворт биле формирани години пред тој и Колриџ да се запознаат во 1790-те. Додека бил во револуционерниот Париз во 1792, 22-годишниот Вордсворт се запознал со мистериозниот патник Џон „Вокер“ Стјуарт (1747-1822),[22] кој бил на крајот од неговото триесетгодишно патешествие од Мадрас, Индија низ Персија и Арабија, преку Африка и цела Европа, па сè до САД. Уште пред да се запознаат, Стјуарт имал издадено амбициозно дело за оригинална материјалистичка филозофија наречено „Апокалипсата на природата“ (Лондон, 1791), на кое се должат многу од филозофските размислувања на Вордсворт.
Во 1807 била издадена неговата Песни во два тома, вклучувајќи ја Ода: Претчувства на бесмртноста според сеќавања на раното детство. Дотогаш Вордсворт бил јавно познат по Лирски балади и се надевал дека оваа збирка ќе го зацврсти неговиот углед. Меѓутоа, таа наишла на слаб прием. Извесен период (почнувајќи од 1810) Вордсворт и Колриџ се отуѓиле поради зависноста од опиум на Колриџ. Две од неговите деца, Томас и Катерина, починале во 1812 година. Следната година бил назначен за доставувач на марки во Вестморленд, па 400-те фунти што ги добивал годишно го осигурале финансиски. Неговото семејство, вклучувајќи ја и Дороти, се преселило во Рајдал Маунт, Амблсајд во 1813 година, каде тој останал до крајот на својот живот.[8]
Предговор
Во 1814 ја објавил „Патувањето“ како втор од трите дела на Осаменикот. Никогаш не ги завршил првиот и третиот дел. Меѓутоа, напишал поетски Предговор кон Осаменикот во кој тој ги објаснува структурата и намерата на поемата. Предговорот содржи некои од најпознатите стихови на Вордсворт за врската помеѓу човечкиот ум и природата:
... гласот ме известува
Колку е извонреден индивидуалниот ум
(И прогресивните сили можеби не помалку
Од целиот вид) кон надворешниот свет
Опремен е:—и исто така извонредно—
Тема за оваа, но малку слушната меѓу мажите,
Надворешниот свет е прилагоден на умот;
И создавањето (без пониско име
Може ли да се нарече) што тие со измешана моќ
го постигнале ...[23]
Некои современи критичари[24] забележале пад во неговата работа кон средината на 1810-те. Но овој пад е можеби промена во неговиот животен стил и верувања, затоа што повеќето од елементите кои ја карактеризираат неговата поезија (загуба, смрт, издржливост, разделба и напуштање) се веќе претставени во неговите дела. Но веќе до 1820 година тој доживеал успех кој се должи на пресвртот на современото критичко размислување за неговите рани дела. По смртта на неговиот пријател, сликарот Вилијам Грин во 1823 година, Вордсворт ги возобновил односите со Колриџ. Тие двајцата целосно се смириле до 1828 година, кога заедно тргнале на патување во Рајнската област. Во 1829 година Дороти страдала од тешка болест која ја оставила инвалид до крајот на животот. Во 1835 година, Вордсворт на Анета и Каролина им дал пари кои им биле потребни за издржување.
Лауреат и други почести
Во 1838 година Вордсворт примил почесна диплома - Доктор по граѓанско право од Универзитетот Дарам и иста диплома од Универзитетот Оксфорд следната година. Во 1842 година владата го наградила со граѓанска пензија од 300 фунти годишно. Со смртта на Роберт Саути во 1843, Вордсворт станал поет лауреат. Кога неговата ќерка Дора починала во 1847, во неговото пишување поезија дошло до застој.
Смрт
Вилијам Вордсворт починал при повторното влошување на состојбата на неговиот плеврит на 23 април1850 година[25][26] и бил погребан во црквата Св. Освалд во Грасмир. Неговата вдовица, Мери, ја објавила неговата долга автобиографска „Поема за Колриџ“ како Предговор неколку месеци по неговата смрт. Иако ова не успеало да предизвика голем нтерес во 1850, сепак тоа се смета за негово ремек дело.
Дела
Лирски балади со неколку други песни (1798)
• Сајмон Ли
• Ние сме седум
• Стихови напишани во рана пролет
• Разубедување и одговор
• Превртени маси
• Трн
• Стихови напишани неколку милји над Тинтерн Аби
Лирски балади и други поеми (1800)
• Предговор кон Лирските балади
• Чудни напливи на страста сетив
• Живееше таа меѓу патишта неразгазени
• Три години таа растеше
• Сон го запечати мојот дух
• Патував меѓу непознати луѓе
• Луси Греј
• Две априлски утра
• Собирање кавтици
• Разрушената колиба
• Мајкл
• Мачето во игра
Песни во два тома (1807)
• Одлучност и независност
• Скитав осамен ко облак, позната како „Нарциси“
• Срцето ми потскокнува
• Ода: Претчувства на бесмртноста
• Ода на должноста
• Осамениот косач • Елегични строфи • Напишана над мостот Вестминстер, 3 септември 1802
• Лондон, 1802
• Светот е премногу со вас
↑Allport, Denison Howard; Friskney, Norman J. (1986). „Appendix A (Past Governors)“. A Short History of Wilson's School. Wilson's School Charitable Trust.
↑Wordsworth, William (1800). Lyrical Ballads with Other Poems. I (2. изд.). London: Printed for T.N. Longman and O. Rees. Посетено на 13 November 2014.; Wordsworth, William (1800). Lyrical Ballads with Other Poems. II (2. изд.). London: Printed for T.N. Longman and O. Rees. Посетено на 13 November 2014. via archive.org
↑Wordsworth, William (1805). Lyrical Ballads with Pastoral and other Poems. I (4. изд.). London: Printed for Longman, Hurst, Rees, and Orme, by R. Taylor. Посетено на 13 November 2014. via archive.org.
Mary Moorman, William Wordsworth, A Biography: The Early Years, 1770–1803 v. 1, Oxford University Press, 1957, ISBN978-0198115656
Mary Moorman, William Wordsworth: A Biography: The Later Years, 1803–1850 v. 2, Oxford University Press, 1965, ISBN978-0198116172
M. R. Tewari, One Interior Life—A Study of the Nature of Wordsworth's Poetic Experience (New Delhi: S. Chand & Company Ltd, 1983)
Report to Wordsworth, Written by Boey Kim Cheng, as a direct reference to his poems "Composed Upon Westminster Bridge" and "The World Is Too Much with Us"
Daniel Robinson, The Oxford Handbook of William Wordsworth, Oxford University Press, 2015, ISBN9780199662128
