Од лево: Централната улица во Дубровник, Страдун, уништена во текот на Опсадата на Дубровник; оштетената Вуковарска водена зграда, симбол на раниот конфликт, со трибојното знаме на Хрватска; војниците на Хрватската Армија се подготвуваат да уништат тенк на Република Српска Краина; Вуковарските меморијални гробишта; Српски T-55 тенк уништен на патот до Дрниш
Хрватска стигна до БиХ коешто резултираше со евентуелен крај на Босанската војна.
Територијални промени
Хрватската влада презема контрола на голем дел од Хрватската територија претходно држена од вооружените Срби, со останатиот дел кој беше под контрола на силите на Обединетите Нации UNTAES.[A 3]
Хрватската војна за независност се водеше од 17 августa1990 до 12 ноември1995 година меѓу силите лојални на владата на Хрватска—којашто прогласи независност одСФРЈ (СФР Југославија)—и Српската-контролирана Југословенска Народна Армија (ЈНА) и локалните српски сили, со операциите која ЈНА ги заврши во Хрватска во 1992. Во Хрватска, војната се нарекува како Татковинска Војна (Domovinski rat) исто како и големо-српската агресија (Velikosrpska agresija).[33] Во српските медиуми, Војната во Хрватска (Rat u Hrvatskoj) е најкористениот термин, исто како и Војната во Краина или Рат у Крајини.[34]
Првенствено, војната беше водена меѓу хрватските полициски сили и српските локални вооружени групи кои живееја во СР Хрватска. Како што ЈНА сè повеќе беше под контрола на српската власт во Белград, повеќе сили од ЈНА почнаа со помагање на Србите кои се бореа во Хрватска.[35] Хрватската страна имаше со цел да воспостави суверена држава независна од Југославија, и од Србите, поддржани од Србија,[36][37] беа против независноста и сакаа Хрватска да биде дел од Југославија. Србите пополека воспоставија нови граници на територијата на Хрватска која имаше српско мнозинство или српско малцинство,[38][39] и се обидоа да освојат што повеќе делови од Хрватска колку што е можно.[40][41] Целта првенствено беше да се остане во истата држава со остатокот од српската нација, кое беше сфатено како обид за да се формира "Голема Србија" од Хрватите (иБошњаците).[42] Во 2007, Меѓународниот суд за војни злосторства (ICTY) го прогласи водачот на вооружените Срби од Хрватска, Милан Мартиќ за виновен, наговестувајќи дека тој комуницираше со Слободан Милошевиќ и останатите за да формираат "унитарна Српска држава".[43] Во 2011 Судот во Хаг наговести дека хрватските генерали Готовина и Маркач беа дел од здружена криминална организација од воено и политичко водство на Хрватска чијашто цел беше етничко да ги исчисти Краинските Срби надвор од Хрватска во август 1995 и да ги населат тие територии со Хрватски бегалци.[44]
При почетокот на војната, ЈНА се обиде насила да ја задржи Хрватска во Југославија окупирајќи ја цела Хрватска.[45][46] Одкога не им успеа овој обид, Српските сили ја воспоставија само-прогласената Република Српска Краина (РСК) во Хрватска. При крајот на 1991, поголемиот дел на Хрватска беше опфатена со војна, со многу градови и села тешко оштетениво војните операции,[47] и останатите стотици илјади бегалци.[48] По прекинот на огнор во јануари 1992 и меѓународното признавање на Република Хрватска како независна држава,[49][50] борбените линии беа јаки, United Nations Protection Force (УНПРОФОР) беше во акција,[51] останувајќи неколку години. Во тоа време, РСК опфаќаше13,913 square kilometers (5,372 квадратна милјаs), повеќе од четвртина од Хрватска.[52] Во 1995, Хрватска спроведе две големи офанзиви познати како Операција блесок и Операција Луња,[3][53] коишто делотворно ќе ја заврши војната. Остатокот од зоната воспоставена од Обединетите Нации за Источна Славонија, Барања и западен Срем (UNTAES) беше мирно реинтегрирана во Хрватска во 1998.[4][8]
Во првата етапа, до јануари 1992, беше извршена војна агресија на Хрватска, која беше присилена на одбрана. Оружените борби почнаа да избивнуваат во април 1991 со постепено распоредување на ЈНА во просторот на локалните Хрватски Срби, од август 1991, прераснале во воена агресија од територијата на Србија.[54][55] Во втората етапа, од јануари 1992. до мај 1995., дојде до прекин во агресијата и до разместување на мировни сили на ООНдо тие подрачја кои не беа контролирани од Хрватска каде имаше прекин на огнот. За Хрватска тоа беше етапа со дипломатски преговори сè до стрпливо појачување на силите и подготвување за постепено ослободување на окупираните територии. Во третата етапа, во мај i август 1995., беа изведени воени операции во кои беше ослободен најголемиот дел на окупираното подрачје во Посавина и западна Славонија како и во Бановина, Кордун, воЛика и во северна Далмација. Преостанатото окупирано подрачје во хрватското Подунавје е реинтегрирано со помош на преодната меѓународна управа (1996.-1998.).
Војната заврши со целокупна Хрватска победа, каде Хрватска успеа да ги оствари плановите кои ги имаше кон почетокот на војната: независност и чување на нејзините граници.[3][4] Сепак, поголем дел од Хрватска беше уништен, и се смета дека 21–25% од хрватската економија беше уништена и вкупно УСД $37 билиони во уништена инфраструктура и тотално изгубена економија.[56] Вкупниот број на мртви од двете страни беше околу 20,000,[29] и имаше бегалци од страна на двете страни ве некој период: Хрватите претежно при почетокот на војната, и Србите претежно при крајот. Додека повеќе луѓе се вратија, и Хрватска и Србија успешно соработуваа повеќе во сите аспекти, и двете држави до ден денес очекуваат повеќе од Меѓународниот суд за виновниците да се изнесат пред правдата и тужбите кои овие две држави ги поднесоа.[57][58]
За српската страна во Хрватска војната беше предизвикана со независноста на Хрватске кое било спротивно со тогашниот Устав на СФР Југославија, со изгласувањето на новиот Устав на Република Хрватска каде Хрватска станува држава на хрватскиот народ и останатите национални малцинства, каде што Србите од Хрватска остануваат без право како уставен народ од СФРЈ и стануваат национално малцинство во новата држава.
Белешки
↑Немаше официјална декларација за војна. Првиот вооружен воен инцидент беше битката во Пакрав на 1 март 1991,[1] следувајќи со инцидентот на Плитвичките езера на 31 март 1991, кога загинаа првите жртви.[2] Последната голема воена офанзива беше Операцијата Луња, во 5–8 август 1995.[3] Официјално, борбите беа завршени со потпишувањето на Ердутскиот договор кој беше потпишан на 12 ноември 1995.[4]
↑Имаше и некои конфликти во соседната Босна и Херцеговина, посебно меѓу 1994 и почетокот на 1995. Меѓу нив, најзначајниотпри почетокот на војната беше Цинчар,[5] и Операцијата Зима '94.[6][7]
↑Три месеци по воената победа врз Република Српска Краина во операцијата Луња,[3] Ердутскиот договор, спонзориран од ООН, беше потпишан меѓу Хрварските власти и локалните Срби на 12 ноември 1995.[4] Договорот предвидување двегодишен транзиционален период, подоцна продолжен за година, каде што остатокот од окупираната територија на Хрватска беше префрлена на силите од Хрватската влада. Договорот беше имплементиран од ООН UNTAES и комплетиран до 1998.[8]
↑Откако сите поранешни југословенски републики освен Србија и Црна Гора прогласија независност, двете републики прогласија формирање на нова држава—Сојузна Република Југославија—на 27 април 1992, последователно распуштајќи ја ЈНА.[10] Српските-контролирани војни единици на ЈНА учествуваа во воените операции од 1991 сè до Мај 1992 поддржувајќи ја РСК.[11]
↑Во 1992–94, Република Српска беше повремено поврзана во воени операции во Хрватска поддржувајќи ги Краинските Срби, претежно преку набавка на воена и друга помош, и авионски операции од Маховљанската база во близина на Бања Лука, и најзначително преку артилериски напади против многу Хрватски градови, посебно Славонски Брод, Жупања, и Дубровник.[12][13]
↑Како што беше потенцирано од Бадинтеровиот Арбитражен Комитет, СФР Југославија беше растурена во текот на војната.[14] Ја 25 јуни 1991, Хрватскиот парламент прогласи независност на Хрватска, проследено со референдум одржан во мај.[15] Одлуката беше суспендирана три месеци;[16] декларацијата беше во сила на 8 октомври 1991, и Хрватска веќе не беше дел од Југославија.[17]
↑Босна и Херцеговина беше воглавно значајна за војната во 1994 и 1995. Потписник на Вашингтонскиот договор, муслиманско хрватската федерација беше формирана како поддел од Република Босна и Херцеговина (RBiH) претставувајќи ги двете етнички групи Босанските Хрвати и Бошњаци (Босански Муслимани). Најзначајно, Вашингтонскиот договор му дозволи на Хрватската армија да влезе во Босна и Херцеговина, овозможувајќи ги операциите Цинчар и Зима '94 против Армијата на Република Српска, палејќи го главниот град на РСК Книн и формирајќи нова стратегиска ситуација во борбите во војната.[18]
↑6,222 killed in the Krajina region according to Dražen Živić[19] and 1,279 Yugoslav Army soldies according to official Yugoslav documents
↑„Milan Martić verdict“(PDF). ICTY. June 26, 2009. Посетено на September 11, 2010. Судскиот совет пронајде докази кои покажаа дека Претседателот на Србија, Слободан Милошевиќ, отворено го поддржал зачувувањето на Југославија како федерација каде што САО Краина би формирала дел од Југославија. Сепак, доказите покажаа дека Слободан Милошевиќ тајно намеравал да се формира Српска држава. Оваа држава планирано беше да биде направена со помош на воспоставување на паравоени сили и провокација на инциденти со цел да се направи ситуација каде ЈНА би можела да интервенира. Првенствено, ЈНА би интервенирала да ги оддели страните но подоцна ЈНА би интервенирала за да ги обезбеди териториите кои беа зацртани да бидат дел од новата Српска држава.
↑„Milan Babić verdict“(PDF). ICTY. June 26, 2009. Посетено на September 11, 2010. Тој учествуваше во набавката на финансиска, материјална, логистичка, и политичка помош за военото заземање на териториите и бараше помош и поддржуваше да се преземе акција од страна на ЈНА за да се воспостави и задржи контрола на овие територии.
↑(српски)NIN, 23 Dec 1991 (referred in) (хрватски) Ivan Strižić: Bitka za Slunj—obrana i oslobađanje grada Slunja i općina Rakovice, Cetingrada, Saborsko i Plitvička Jezera od velikosrbske agresije, Naklada Hrvoje, Zagreb, 2007, p. 124, ISBN 978-953-95750-0-5
↑Veljko Kadijević: Moje viđenje raspada, Belgrade, 1993., p. 134-135
↑Ivan Strižić: Bitka za Slunj - obrana i oslobađanje grada Slunja i općina Rakovice, Cetingrada, Saborsko i Plitvička Jezera od velikosrbske agresije, Naklada Hrvoje, Zagreb, 2007., str. 124., ISBN 978-953-95750-0-5
