Матеј Бор било уметничкото име на Владимир Павшич (14 април 1913 – 29 септември 1993), словенечки поет, преведувач, драматург, новинар и партизан.
Матеј Бор бил роден како Владимир Павшич во селото Гргар близу Горица, кое тогаш било дел од Австриската грофовија Горица и Градишка, а денес е во Словенија. По италијанската анексија на Јулиска Краина во 1920 година, неговото семејство се преселило во Цеље, тогаш дел од Југославија. По завршувањето на гимназијата во Цеље, се запишал на Универзитетот во Љубљана, каде што студирал словенечки јазик и славистика. По дипломирањето во 1937 година, не добил соодветна работа поради неговата комунистичка активност, но кратко време работел како новинар во Марибор. Пишувал поезија, а од средината на 1940 година до германската окупација во 1941 година, бил вработен како професор во Кочевје.
Кога силите на Оската ја нападнале Југославија во април 1941 година, тој избегал од нацистички окупираниот Марибор во италијанската окупациона Покраина Љубљана. Во летото истата година се приклучил на партизанскиот отпор предводен од комунистите, каде што работел во областа на културата и пропагандата. За време на Народноослободителната војна се истакнал како еден од водечките поети на словенечкиот отпор. Неколку од неговите борбени песни станале многу популарни, а една од нив, „Хеј, бригади“, станала неофицијална химна на словенечките партизански сили за време на Втората светска војна. Во овој период почнал да го користи псевдонимот Матеј Бор, кој го задржал и по војната.
Во 1944 година се преселил во Белград, кој штотуку бил ослободен од југословенските партизани. Таму работел во словенечката редакција на Радио Слободна Југославија, под водство на Борис Зихерл. Негови соработници во Белград биле истакнатите писатели Иго Груден, Едвард Коцбек и Антон Инголич. По завршувањето на војната, во 1945 година, се вратил во Љубљана, каде што се посветил на литературата и преведувањето. За своите културни достигнувања ја добил Прешерновата награда во 1947 и повторно во 1952 година. Во 1965 година бил примен за член на Словенечката академија на науките и уметностите, а во текот на 1960-тите и 1970-тите години бил претседател на словенечката секција на Меѓународниот П.Е.Н.
За време на периодот на Југославија, често го користел својот углед за да помогне на дисиденти или да поддржи иницијативи кои ги оспорувале официјалните политики. Во 1960-тите јавно го критикувал затворањето на српскиот дисидент и писател Михајло Михајлов. Бил еден од основачите на еколошкото движење во Словенија во раните 1970-ти години. Исто така, гласно ја поддржувал иницијативата за заштита на културното наследство, која се борела против уривањето на историски згради во Љубљана, како што е Козлеровиот дворец. Кон крајот на 1970-тите и почетокот на 1980-тите бил на чело на платформата за рехабилитација на жртвите на сталинистичките монтирани судења во Словенија, познати како „Дахау процеси“ од 1947 година. Во 1984 година му помогнал на писателот Игор Торкар да ја објави својата книга за искуствата во концентрациониот логор Голи Оток.
Во 1980-тите, Бор се занимавал со истражување и обид за преведување на венетските натписи користејќи го словенечкиот јазик и неговите дијалекти. Заедно со Јожко Шавли и Иван Томажич ја застапувал теоријата за венетското потекло на Словенците, тврдејќи дека тие се потомци на предримски словенски народ наречен Венети. Иако ниту еден од тројцата не бил лингвист, теоријата предизвикала голема дебата. Академската заедница брзо ја отфрлила, но контроверзијата продолжила, а Бор останал една од нејзините најистакнати фигури.
Починал во Радовљица во 1993 година и бил погребан во Љубљана.[1]
Бор објавил голем број збирки поезија. Неговата прва збирка, наречена Да ги пребродиме бурите, била издадена во 1942 година за време на антифашистичката борба од тајна издавачка куќа. Во 1959 година ја објавил книгата „Патникот минува низ атомската ера“, апокалиптична поетска рефлексија за еколошките катастрофи во атомската доба. Книгата била препечатена во неколку изданија, преведена на главните европски јазици и значително придонела за популарноста на Бор надвор од Југославија.
Бор исто така напишал дванаесет драми и повеќе литературни дела за деца и млади. Редовно соработувал со детски и младински списанија како Цицибан, Пионир, Пионирски лист, Најдихојца (додаток на весникот Дело), Мали Род (Клагенфурт) и Гласот на Младите (Чикаго). Тој го напишал и сценариото за филмот Весна, кој бил објавен во 1954 година. Покрај тоа, превел голем број дела од Шекспир на словенечки јазик.
Бор е исто така запаметен по тоа што ги открил „буквените правила“ на венетската азбука и граматика. Неговите тврдења, сепак, биле отфрлени од научниците.
Извор:[2]