Ар деко

Ар деко

Зградата Крајслер во Њујорк (1930)

Плакат за светскиот саем во Чикаго, Веимер Пурсел (1933)

Орнамент на автомобилот Виктоар (Victoire), Рене Лаликуе (1928)

Раздобје околу 1910-1939
Земји Глобално

Ар деко или арт деко (француски: Art déco) — стил на визуелни уметности што потекнува од Франција непосредно пред Првата светска војна, од каде што се проширил во САД^[1] и Европа во 20-тите и 30-тите години на 20 век во индустријата и занаетчиството. Во Англија, овој стил станал застапен дури во 1940-тите, а Јапонија, своите извозни производи ги изработувала во стилот на ар деко^[2], додека во Кина се јавува неговата мешавина со модерниот стил од почетокот на 20 век во т.н. стил Amoy Deco (градовите Шангај и Кулансу)^[3]). Носи особености на многу трендови, првенствено на кубизам, футуризам и сецесија. Во текот на 1930-тите, за време на Големата депресија, ар деко во поголема мера бил ублажен. Биле воведени нови материјали, вклучувајќи хромирање, нерѓосувачки челик и пластика. Поубава форма на стилот, наречена, се појави во 1930-тите, која имаше заоблени форми и мазни полирани површини.^[4] Ар деко бил еден од првите вистински меѓународни стилови, но неговото преовладување завршило на почетокот на Втората светска војна, а следел подемот на строго функционалните и неукрасени стилови на модерната архитектура и меѓународниот стил на архитектура.^[5]

Име

Поимот ар деко го добил своето име, скратено од arts décoratifs, од Меѓународната изложба на современа декоративна и индустриска уметност одржана во Париз во 1925 година,^[5] иако различните стилови кои го одликуваат ар деко веќе се појавиле во Париз и Брисел пред Првата светска војна.

Според податоците објавени во билтенот на Француското фотографско друштво, поимот првпат бил употребен во Франција во 1858 година.^[6] Весникот Фигаро, основан во 1868 година, го употребил поимот во контекст на предмет за сценографија на сцената создадена за Театарот на операта.^[7][8][9] Во 1875 година, на дизајнерите на мебел, на дизајнерите на текстил, накит и стакло, како и други занаетчии, француската влада официјално им дала статус на уметник. Како последица на тоа, École royale gratuite de dessin (Кралска дипломска школа за дизајн), основана во 1766 година за време на кралот Луј XVI за обука на уметници и занаетчии во занаети поврзани со ликовната уметност, била преименувана во École nationale des arts décoratifs (Национално училиште за декоративни уметности). Денешното име ENSAD (École nationale supérieure des arts décoratifs) школата го добила во 1927 година.

Потекло

Потеклото на овој стил досега до почетокот на 20 век., кога стилот на ар нуво — со едноставни линии и светли бои — бил широко распространет во Франција. Покрај ар нуво, се појавиле модерни тенденции, особено кубизмот.

Овие трендови и занесот на општеството по сè што е модерно, општество под влијание на новите пронајдоци и развојот на индустријата, влијаеле на појавата на нов стил кој прв пат бил претставен во 1925 година во Париз на изложбата на декоративни уметности (Exposition Internationale des Arts Décoratifs et industriels Modernes). На оваа изложба биле претставени предмети од применетата уметност на кои влијаела појавата на модернизмот.

Развој и распространетост

Иако новиот стил првично бил одреден првенствено за богати луѓе и се сметал за луксуз, добил голема популарност меѓу широката публика и неговите облици биле репродуцирани во масовното производство во многу области.

Области на раширеност на стилот

Во оваа статија ќе бидат спомнати главните области во кои ар деко оставил свој белег.

Предмети за секојдневна употреба

Предметите кои беа наменети за секојдневна употреба се одликувале со голем сјај, едноставност на линиите и чисти бои. Во производството на предмети како што се огледала, рачни часовници или светлечки тела почнале да се користат материјали како стакло, керамика, модерен бакелит или полиран хром.

Графика

Плакатите и кориците на книгите се одликувале со силна контура, јасни бои и изразни букви. Добар пример е шпицата во филмското студио Универзал (Universal Pictures) - планета што се врти со Сончевиот Систем и натписот Универзал, што се користи и денес.

Автомобилизам

Автомобил чиј стил ги одразувал влијанијата на ар деко

Ар деко значително влијаел на раѓањето на автомобилизмот. Типични се едноставните облици на автомобилите со луксузен ентериер со удобна опирка или дрвени облоги во внатрешноста.

Архитектура

Најдобар претставник на овој стил во архитектурата е познатата зграда во центарот на Њујорк, Емпајер стејт билдинг, каде што се гледаат главните одлики на стилот, цврсти линии за разлика од заоблените линии на ар нуво и декоративен ентериер.

Американски арт деко

Зградата Евкитабл, со својата големина, го поттикнала донесувањето на законите за зонирање кои влијаеле на архитектурата на арт деко во градот.

Американската арт деко ги има своите корени во европските уметности, особено модерниот стил популаризиран на Меѓународната изложба на модерни декоративни и индустриски уметности во 1925 година во Париз, од каде ар деко го добива своето име (Exposition internationale des arts déco ratifs et industrialels modernes). Иако Соединетите Држави официјално не учествувале, Американците - вклучително и њујоршкиот архитект Ирвин Чанин^[10]:55 - ја посетиле изложбата,^[11]:47, а американската влада исто така испратила делегација. Нивните извештаи помогнале да се шири стилот во Америка.^[12]:6 Други влијанија ги вклучуваат германскиот експресионизам, австрискиот арт нуво, ар нуво, кубизмот и орнаменти на африканските, средноамериканските и јужноамериканските култури.^{[10]:8–9[13]:4} Американската арт деко архитектура би попримила различни облици низ целата земја, под влијание на месната култура, закони и вкусови.^[11]:42

Арт деко влегол во мода токму кога Њујорк брзо се менувал. Наглиот раст на населението, успешните економски времиња, евтините кредити и лабавото зонирање биле правата комбинација за да поттикне градежен бум. Пазарот на недвижности бил толку бурен што зградите што изградени само пред неколку години биле редовно уривани за да се отвори простор за нова градба.^[14]:42 Новите, поголеми згради замениле многу од помалите градби на старите парцели. Количината на канцелариски простор во Њујорк се зголемил за 92% во доцните 1920-ти.^[14]:49–50

Прописите за зонирање имале големо влијание врз дизајнот на зградите. Градбата на сѐ поголеми облакодери како зградата на 40 ката Еквитабл го поттикнале Њујорк да го донесе првиот градски закон за зонирање во САД, Резолуцијата за зони од 1916 година.^[15] Прописите, наменети да ги спречат високите згради да ја блокираат светлината и воздухот на ниво на улицата, барале зградите да се „повлечат“ од нивото на улицата во зависност од ширината на улицата и зонираната област.^[16] Откако зградата се подигнала и се повлекла да покрие 25% од парцелата, вкупната висина не била ограничена.^[14]:48 Влијанието на новите прописи не се остварило до крајот на деценијата, бидејќи влегувањето на Америка во Првата светска војна ја успорило изградбата.^[16]

Илустрација на Хју Ферис, што го прикажува пристапот кон барањата за повлекување на Њујорк што ќе ги дефинираат градските арт деко згради.

Раните згради изградени според новите прописи го правеле тоа без фантазија - зградата Хекшер во Мидтаун (завршена во 1921 година) постојано се повлекувала како куп кутии додека се кревала - но следеле повеќе повдахновени толкувања на законот.^[16] Големо влијание врз облакодерите ималвторопласираниот дизајн на Елиел Саринен за чикашкиот Трибјун тауер, кој се сметал за нов стил различен од претходната готска или класична архитектура.^[11]:7–8 Исто така, влијателен бил архитектот и илустратор Хју Ферис со неговата серија шпекулативни архитектонски илустрации кои истражуваат како да се направат згради кои ги исполнуваат барања за зонирање.^{[13]:4[16][17]} Илустрациите на Ферис ги замислувале зградите како скулптурни облици наместо како едноставни кутии. Архитектот Талбот Хамлин ја опишал работата на Ферис како „волшебното стапче што ја ослободува архитектурата на американскиот град од неговиот кошмар [...] Високата зграда повеќе не изгледала како да била изградена со километри и исечена по нарачка, туку била составена од прелом по прелом, потпора по потпора. Можностите на поезијата влегле во игра“.^[14]:48–49

Претходници на облакодерите во арт деко кои набрзо изникнале низ градот биле згради како Рејмонд Худовата американска радијатор зграда (1924), која била во неоготски општ стил, но имала апстрактна орнаментика што ќе го одликува арт деко.^[18] Друга рана преодна зграда била зградата Медисон Белмонт на авенијата Медисон 181 (1924–1925), која имала традиционална орнаментика и организација на горните катови, во комбинација со арт деко мотиви на долните катови. Арт деко железаријата го обезбедил Едгар Брант, кој придонел за влезните порти на Париската изложба во 1925 година.^[12]:1,5–6 Еден од првите облакодери во арт деко стил била зградата на Њујоршката телефонска компанија, изградена помеѓу 1923-1927 година и проектирана од Ралф Томас Вокер. Нејзината придушена боја и орнаментика не го демонстрирале целосно стилот што набрзо процветал низ градот, но неговата масивност и вертикалност биле целосно модерни и ги прекинале воспоставените архитектонски стилови.^{[19][20][13]:34–5}

Во Финансискиот округ и центарот на Менхетен, хоризонтот на градот брзо се трансформирал со ширењето на висококатниците во арт деко стил.^[13]{Rp|6}} Зградата на Њујоршката телефонска компанија била украсена со мотиви изведени од ацтечки дизајн, а имало засводен таван со фрески што ја прикажуваат историјата на комуникацијата.^[10]:111 Други значајни облакодери во арт деко во средиштето на градот ја вклучуваат зградата на компанијата Ирвинг Траст (1929–1931), дизајнирана со екстериер „завеса“ и мозаици од Хилдрет Мејер во внатрешноста;^{[10]:99–102} 120 Вол стрит (1929–1930), со облик на свадбена торта и црвен гранит и варовничка основа;^[21]:71 и Градската банка-Фармерски траст (1930–1931), со апстрактни глави долж фасадата кои гледаат на ниво на улицата и бронзени врати кои прикажуваат методи на пренос.^{[10]:106–109} Последниот облакодер изграден пред Втората светска војна во Финансискиот округ бил Пајн стрит 70, завршен во 1932 година.^[10]:102 Имал единствени двокатни лифтови кои опслужуваат два спрата на лобито, дизајнирани да го максимизираат профитабилниот простор на малата парцела.^{[13]:21–22[22]}

Во споредба со средиштето на градот, кое веќе имало облакодери кои датираат од претходниот век и помалку достапни места, Мидтаун Менхетен само што почнал да го развива својот хоризонт кога арт деко станал популарен. Неговата деловна четврт процветал по изградбата на Гранд сентрал терминал и поставувањето на подземни железнички линии кои отвориле нови области за развој. 42. улица станала главна арт деко сообраќајница на Мидтаун, каде се наоѓале некои од најпознатите облакодери во градот.^[13]:75 Една од најраните била зградата Чанин (1927–1929), седиштето на градежното претпријатие Чанин. Имала контрафори кои потсетуваат на минијатурни облакодери однадвор, заедно со апстрактни цветни релјефи на долните катови. Внатре, фоајето имало бронзени решетки кои ги слават економските богатства на градот.^[13]:84–5

Њујоршките архитекти се нашле во бесна трка за титулата највисока зграда во светот, при што неколку згради во арт деко стил се борат за таа титула. До крајот на 1930 година повеќе од 11 градежни планови имале повеќе од 60 ката. Меѓу нив биле Крајслер билдинг и Емпајер стејт билдинг, чија висина била зголемена во споредба со претходните нацрти.^[23] Натпреварувајќи се со 40 Вол стрит за титулата највисока зграда, архитектот Вилијам Ван Ален тајно го конструирал челичниот врв од 56 метри на зградата Крајслер внатре во самата зграда, подигнувајќи ја и фиксирајќи ја во позиција во еден ден, со што ја добила титулата за највисока зграда.^[13]:82 Триумфот бил краткотраен. Еден месец подоцна, поранешниот гувернер и бизнисмен Ал Смит ги ажурирал плановите за Емпајер стејт билдинг,^[24] додавши више спратова и сопствени шиљак од 200 стопа.^[25][26]

Емпајер стејт билдинг се издигнува над хоризонтот на градот во 1937 година. Видливи се ненаселени и неосветлени подови.^[14]:62

Врвот на зградата Крајслер бил подигнат само ден пред октомврискиот крах на берзата од 1929 година што ги поттикнало економските турбуленции на Големата депресија. Непосредното влијание на депресијата било намалување на градбите од сите видови. Една архитектонско претпријатие од 17 поднесени планови за згради до 30 ката во 1929 година паднала на само три плана во 1930 година, од кои највисоката била четири ката.^[27] Обемот на некои од постоечките градби исто така бил намален. Компанијата Метрополитен лајф имала намера да ја освои титулата за највисока зграда со Северната зграда на Метрополитен лајф, но изградбата била запрена за време на рецесијата и никогаш не продолжила, оставајќи ја како „огромен трупец“ од 31 кат наместо планираните сто.^[13]:56–7 Во сенката на продлабочената депресија, Метрополитенската опера се откажала од своите планови да се пресели во нов комплекс со три блока финансиран од Џон Д. Рокфелер Џуниор. Рокфелер одлучил да продолжи со изградбата на Центарот Рокфелер, за што ангажирал три различни архитектонски фирми. Архитектите замислиле план за згради распоредени на неколку оски, покриени со исти материјали. Во центарот била 30 Рокфелер плаза.^{[13]:111–12} Рокфелеровци издвоиле 150.000 долари ($2.197.000 со инфлацијата) само за уметност на плаза, исполнувајќи го просторот со слики, релјефи и скулптурни облици.^[10]:16 Декоративните одлики се сосредоточуваат на човечките достигнувања, митологијата и приказните за образованието и трговијата.^{[10]:18, 33}

Пропаѓање и наследство

Архитектонска изложба во Музејот на модерна уметност во 1932 година на њујорчани им го претставила меѓународниот стил на њујорчани.^[14]:77 Додека арт деко го фаворизирал украсувањето, меѓународниот стил ги фаворизирал неукрасените фасади. Блатер го сумирал меѓународниот стил како „помалку е повеќе“, а арт деко како „повеќе од доволно“.^{[11]:41–42; 71–73} Зградите во меѓународен стил, со нивниот нагласок на проѕирно стакло и хоризонтални линии,^[28]:180 сега биле модерни и возбудливи, додека арт деко станал застарен и поврзан со тешките времиња на економската депресија.^[13]:7–8 Меѓународниот стил и модернизмот го замениле арт деко кога испаднал од мода за време и по Втората светска војна;^[14]:77[29] многу помали комерцијални згради биле преуредени за да одговараат на најновите вкусови.^[30]:131

Улогата на арт деко како прв меѓународен стил и неговата важност биле во голема мера заборавени со децении.^[11]:4 Арт деко не бил повторно проценет и формално именуван и категоризиран до 1960-тите.^[13]:7–8 Пишувајќи во 1975 година, Сервин Робинсон забележал дека според стандардот на непосредно стилско влијание, арт деко практично немал никакво влијание врз современите градби - но во своето влијание врз ликот на самиот Њујорк, арт деко „помогнал да ја кристализира нашата слика за Готам “.^[11]:4 Стилот ја вдахновил изградбата во 21 век во градот користејќи детали за дизајн на деко или градежни материјали.^[31][32]

Падот во богатството на Њујорк во втората половина на 20 век предизвикал штета и загуба на многу згради во арт деко.^[33]:61 Помалите комерцијални згради и театри честопати биле целосно изгубени, додека до 1970-тите неколку облакодери во деко сè уште имаа недопрени лобија.^[30]:2 Апартманите Нунан Плаза на Хорас Гинсбурн на Големиот конкурс претрпеле тежок вандализам, при што стаклените светларници биле извадени од нивните рамки за да се продаваат како старо железо. Тие на крајот биле обновени во 1980-тите благодарение на напорите на синот на Гинсбурн и новиот сопственик.^[34][13]:203 Пожелноста на предметите во арт деко довело до тоа на зградите да им се вадат украсите и да се препродаваат дел по дел.^[35]:9

Модерното историско движење за зачувување во Њујорк било поттикнато од губењето на старата Пенсилваниска станица во 1960-тите, што довело до зајакнување на Комисијата за зачувување на знаменитости во Њујорк за заштита на историските градби.^[36] Дон Влак го сметал фактот дека ниту една зграда во арт деко не била прогласена за обележје до 1974 година пример за долгогодишна пристрасност против стилот.^[30]:2 Некои од првите наведени згради во арт деко биле зградата Крајслер и зградата Чанин во 1978 година. Некои сопственици на згради се бореле против некои или сите одредби. Џенерал електрик успешно се борел против означувањето на внатрешноста на зградата RCA Victor за знаменитост,^[37] и внатрешноста на Радио Сити мјузик била прогласена за знаменитост дури по жестоката битка со сопствениците на Мјузик хол, кои сакале да ја урнат. Комисијата за знаменитости собрала повеќе од 100.000 потписи кои барале статус на знаменитост.^[38][39]

Некои згради во арт деко биле урнати пред да станат подобни за заштита. На пример, Доналд Трамп ја урнал 12-катната зграда Бонвит Телер на Петтата авенија и 57-та улица во 1980 година. Наместо тоа, варовничките релјефи што Трамп ги вети на Музејот на уметноста Метрополитен беа искршени со чекан и уништени.^[40] Другите загуби на арт деко, како што е зградата на Новиот пазар во пристаништето Саут стрит, биле опкружени со зачувани области, но не биле доволно стари за да бидат опфатени првично, а подоцна им бил одбиен статус на знаменитост.^[41] За да се избегне статус на знаменитост, сопствениците на земјиштето понекогаш брзаат да урнат зграда или да ја нагрдат фасадата.^[42] Со оглед на тоа што внатрешноста и надворешноста на зградите се одделно означени како знаменитости, дури и наведените згради можеле да ги загубат своите уникатни одлики на декор - како што е зградата Мекгроу-Хил, чие единствено стримлајн метално и емајл лоби било уништено во реновирање во 2021 година.^[43]

Групите како што е Друштвото за арт деко на Њујорк (ADSNY) организираат предавања и тури за архитектурата на градот,^[44] како и застапување за зачувување на преостанатиот арт деко во градот.^[45] Ветеранот на Комисијата за знаменитости на Њујорк, Ентони В. Робинс напишал дека децении по подемот и падот на арт декот, стилот „преживува и цвета“ во Њујорк. Откако смелите згради станале историски знаменитости на градот,^[13]:8 а новите градежни проекти црпат вдахновение од стилот.^[46]

Галерија

• 
  Плакат за првите Зимски олимписки игри
• 
  Статуа на Христос Спасителот, Рио де Жанеиро, 1926-1930
• 
  Хотел Фермонт пис, Шангај (1929)
• 
  Внатрешен часовник во зградата Гардијан, Детроит (1929)
• 
  Врата на лифтот во Крајслеровата зграда, Вилијам Ван Ален (1927-'30)
• 
  Лоби на зградата Источна Колумбија, Лос Анџелес (1930)
• 
  Филипс радио (1931)
• 
  Релјеф во фоајето на Дејли експрес, Лондон (1932)
• 
  Зграда на Министерството за храна, Токио (1936)
• 
  Кино Имперо, Асмера, Еритреја (1937)
• 
  Хотел Делано, Мајами (1947)
• 
  Станица Мајаковскаја на московското метро (1936)
• 
  Пол Меншип, Прометеј, Центар Рокфелер, Њујорк (1937)
• 
  Мебел и тепих од доцен ар деко, Жил Лелеу (1930-ти)

Поврзано

• Сецесија
• Кубизам
• Футуризам
• Рондокубизам
• Деворе

Наводи

1. „Art Deco“ (engleski). Encyclopædia Britannica. Посетено на 23. 7. 2017..
2. art déco, Hrvatska enciklopedija LZMK, Пристапено на 23. 7. 2017.
3. http://whc.unesco.org/en/news/1688 Sites in Cambodia, China and India added to UNESCO’s World Heritage List], UNESCO, 8. 7. 2017. Пристапено на 23. 7. 2017.
4. Renaut, Christophe and Lazé, Christophe, Les Styles de l'architecture et du mobilier (2006), Editions Jean-Paul Gisserot, pages 110–116
5. Benton и др. 2003. sfn error: no target: CITEREFBentonBentonWoodBaddeley2003 (help)
6. "M. Cunny présente une Note sur un procédé vitro-héliographique applicable aux arts décoratifs", Bulletin de la Société française de photographie, Société française de photographie. Éditeur: Société française de photographie (Paris), 1858, Bibliothèque nationale de France, département Sciences et techniques, 8-V-1012, Bibliothèque nationale de France
7. "Enfin, dans les ateliers, on travaille à l'achèvement des objets d'art décoratifs, qui sont très nombreux", Le Figaro, Éditeur: Figaro (Paris), 1869-09-18, no. 260, Bibliothèque nationale de France
8. L'Art décoratif à Limoges, La Voix de la province : Revue littéraire, artistique, agricole et commerciale, 1862, (1862/04/01 (N1)-1863/01/01 (N12)), Bibliothèque francophone multimédia de Limoges, 2013-220524, Bibliothèque nationale de France
9. Revue des arts décoratifs (Paris), 1880–1902, Bibliothèque nationale de France, département Sciences et techniques, 4-V-1113
10. Berenholtz, Richard; Carol Willis (2005). New York Deco. Welcome Books. ISBN 978-1-59962-078-7.
11. Robinson, Cervin; Bletter, Rosemarie Hagg (1975). Skyscraper Style. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-502112-7.
12. Kurshan, Virginia (September 20, 2011). „Madison Belmont Building“ (PDF). New York City Landmarks Preservation Commission. Архивирано (PDF) од изворникот December 23, 2016. Посетено на July 31, 2019.
13. Robins, Anthony (2017). New York Art Deco: A Guide to Gotham's Jazz Age Architecture. Excelsior Editions. ISBN 978-1-4384-6396-4.
14. Flowers, Benjamin (2011). Skyscraper: The Politics and Power of Building New York City in the Twentieth Century. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0260-1.
15. Dunlap, David (July 25, 2016). „Zoning Arrived 100 Years Ago. It Changed New York City Forever“. The New York Times. стр. A21. Архивирано од изворникот July 11, 2019. Посетено на July 13, 2019.
16. Dolkart, Andrew. „The Birth of the Skyscraper: Introduction“. The Architecture and Development of New York City. Колумбиски универзитет. Архивирано од изворникот January 5, 2019. Посетено на July 14, 2019.
17. Shaw, Leo (October 3, 2017). „How Chicago's Tribune Tower Competition Changed Architecture Forever“. ArchDaily. Архивирано од изворникот September 24, 2018. Посетено на June 28, 2019.
18. Gray, Christopher (February 20, 1994). „Streetscapes/The American Radiator Building; A 1924 Precursor of Art Deco“. The New York Times. Архивирано од изворникот June 24, 2018. Посетено на July 27, 2019.
19. Lopate, Phillip (April 21, 1991). „Architecture View; The Man Behind Manhattan's Deco Mountains“. Њујорк тајмс. Архивирано од изворникот June 4, 2020. Посетено на March 10, 2020.
20. Breiseth, Elizabeth (April 30, 2009). Historic Structures Report: Barclay-Vesey Building (PDF) (Report). Национални регистар историјских места, Служба националних паркова. Архивирано (PDF) од изворникот June 27, 2022. Посетено на June 27, 2022.
21. Nash, Eric (1999). Manhattan Skyscrapers. Princeton Architectural Press. ISBN 978-1-56898-181-9.
22. Gray, Christopher (March 8, 1998). „Streetscapes/70 Pine Street; An Art Deco Tower With Double-Deck Elevators“. The New York Times. Архивирано од изворникот July 26, 2019. Посетено на July 27, 2019.
23. Gray, Christopher (January 28, 2010). „Two Also-Rans of the Great Skyscraper Race“. The New York Times. стр. RE5. Архивирано од изворникот July 19, 2019. Посетено на July 17, 2019.
24. „Smith Skyscraper Has a Novel Design“ (PDF). Њујорк тајмс. January 8, 1930. Архивирано од изворникот May 3, 2023. Посетено на December 8, 2017.
25. Gray, Christopher (September 26, 2010). „Not Just a Perch for King Kong“. The New York Times. стр. RE9. Архивирано од изворникот July 26, 2019. Посетено на July 17, 2019.
26. „Empire State Tower, Tallest in World, is Opened by Hoover“ (PDF). Њујорк тајмс. May 2, 1931. Посетено на October 23, 2017.
27. Gray, Christopher (October 4, 2012). „An Architectural Revue“. The New York Times. стр. RE6. Архивирано од изворникот July 18, 2019. Посетено на July 18, 2019.
28. Ward, David; Zunz, Oliver (1992). The Landscape of Modernity: Essays on New York City, 1900–1940. Russell Sage Foundation. ISBN 0-87154-900-X.
29. Rosales, Miguel (November 9, 2020). „Art Deco: Style with a Timeless Appeal“. Јавна библиотека Њујорка. Архивирано од изворникот February 25, 2023. Посетено на February 25, 2023.
30. Vlack, Don (1974). Art Deco Architecture in New York: 1920–1940. Harper & Row. ISBN 978-0-06-438850-4.
31. Walton, Chris (September 22, 2023). „CetraRuddy updates the art deco facade on a NoMad skyscraper“. The Architect's Newspaper. Архивирано од изворникот August 31, 2023. Посетено на August 31, 2023.
32. Taylor, Sri (March 18, 2023). „In a Manhattan Condo, Terra Cotta Marks an Art Deco Revival“. Bloomberg News. Архивирано од изворникот March 27, 2023. Посетено на August 31, 2023.
33. Rosenblum, Constance (2011). Boulevard of Dreams: Heady Times, Heartbreak, and Hope Along the Grand Concourse. NYU Press. ISBN 978-1-4384-6396-4.
34. Bird, David (February 7, 1982). „Swans Are Gone, but Art Deco Grace Returns to Bronx Apartment House“. The New York Times. Архивирано од изворникот August 3, 2019. Посетено на August 2, 2019.
35. Breeze, Carla (2003). American Art Deco: Architecture and Regionalism. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-01970-4.
36. Paul Goldberger (April 15, 1990). „Architecture View; A Commission That has Itself Become a Landmark“. The New York Times. Архивирано од изворникот March 2, 2020. Посетено на March 17, 2008.
37. Gray, Christopher (January 15, 1995). „Streetscapes/570 Lexington Avenue; Columbia's Restoring an Art Deco Masterpiece“. Њујорк тајмс. Архивирано од изворникот на October 13, 2020. Посетено на January 19, 2023.
38. Micheli, Robin (May 25, 1978). „Radio City Music Hall may not die“. Columbia Daily Spectator. CII (111). Универзитет Колумбија. Архивирано од изворникот на May 3, 2023. Посетено на July 23, 2019.
39. McDowell, Edwin (March 29, 1978). „Interior of Music Hall Designated as Landmark Despite Objections“. The New York Times. стр. B3. Архивирано од изворникот July 17, 2019. Посетено на July 29, 2019.
40. Gray, Christopher (October 3, 2014). „The Store That Slipped Through the Cracks“. The New York Times. стр. RE11. Архивирано од изворникот September 7, 2015. Посетено на July 17, 2019.
41. Staff (September 12, 2013). „City says no to landmarking Seaport building, leaving door open to demolition“. AM New York Metro. Архивирано од изворникот August 13, 2020. Посетено на June 27, 2022.
42. Gray, Christopher (July 18, 2013). „Architecture: Pre-emptive Moves, Predemolition“. The New York Times. стр. RE8. Архивирано од изворникот July 17, 2019. Посетено на July 17, 2019.
43. Gunts, Edward (September 14, 2021). „New York State Supreme Court rejects plea to reinstall McGraw-Hill lobby“. The Architect's Newspaper. Архивирано од изворникот October 1, 2021. Посетено на September 30, 2021.
44. Paybarah, Azi (June 7, 2019). „It's the Last Weekend to Visit MoMA Before It Closes for Renovations“. Њујорк тајмс. Архивирано од изворникот June 19, 2019. Посетено на September 13, 2019.
45. Bonanos, Christopher (February 12, 2021). „Change Is Coming to the McGraw-Hill Building's Art Deco Lobby. Or Is It?“. Curbed. Vox Media. Архивирано од изворникот на February 12, 2021. Посетено на February 12, 2021.
46. Taylor, Sri (March 18, 2023). „In a Manhattan Condo, Terra Cotta Marks an Art Deco Revival“. Bloomberg News (англиски). Архивирано од изворникот на March 27, 2023. Посетено на May 3, 2023.

Литература

• Arwas, Victor (1992). Art Deco. Harry N. Abrams Inc. ISBN 978-0-8109-1926-6.
• Bayer, Patricia (1999). Art Deco Architecture: Design, Decoration and Detail from the Twenties and Thirties. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28149-9.
• Benton, Charlotte; Benton, Tim; Wood, Ghislaine; Baddeley, Oriana (2003). Art Deco: 1910–1939. Bulfinch. ISBN 978-0-8212-2834-0.
• Blondel, Alain (1999). Tamara de Lempicka: a Catalogue Raisonné 1921–1980. Lausanne: Editions Acatos.
• Breeze, Carla (2003). American Art Deco: Modernistic Architecture and Regionalism. W. W. Norton. ISBN 978-0-393-01970-4.
• Charles, Victoria (2013). Art Déco. Parkstone International. ISBN 978-1-84484-864-5.
• De Morant, Henry (1970). Histoire des arts décoratifs (French). Hachette.
• Ducher, Rpbert (2014). La charactéristique des styles (French). Flammarion. ISBN 978-2-0813-4383-2.
• Duncan, Alastair (1988). Art déco. Thames & Hudson. ISBN 978-2-87811-003-6.
• Duncan, Alastair (2009). Art Deco Complete: The Definitive Guide to the Decorative Arts of the 1920s and 1930s. Abrams. ISBN 978-0-8109-8046-4.
• Gallagher, Fiona (2002). Christie's Art Deco. Pavilion Books. ISBN 978-1-86205-509-4.
• Hillier, Bevis (1968). Art Deco of the 20s and 30s. Studio Vista. ISBN 978-0-289-27788-1.
• Le Corbusier (1996). L'Art Decoratif Aujourd'hui (French). Flammarion. ISBN 978-2-0812-2062-1.
• Long, Christopher (2007). Paul T. Frankl and Modern American Design. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12102-5.
• Lucie-Smith, Edward (1996). Art Deco Painting. Phaidon Press. ISBN 978-0-7148-3576-1.
• Ray, Gordon N. (2005). Tansell, G. Thomas (уред.). The Art Deco Book in France. Bibliographical Society of The University of Virginia. ISBN 978-1-883631-12-3.
• Lehmann, Niels (2012). Rauhut, Christoph (уред.). Modernism London Style. Hirmer. ISBN 978-3-7774-8031-2.
• Morel, Guillaume (2012). Art Déco (French). Éditions Place des Victoires. ISBN 978-2-8099-0701-8.
• Okroyan, Mkrtich (2008–2011). Art Deco Sculpture: From Root to Flourishing (vol.1,2) (Russian). Russian Art Institute. ISBN 978-5-905495-02-1.
• Plum, Giles (2014). Paris architectures de la Belle Epoque (French). Parigramme. ISBN 978-2-84096-800-9.
• Poisson, Michel (2009). 1000 Immeubles et monuments de Paris (French). Parigramme. ISBN 978-2-84096-539-8.
• Savage, Rebecca Binno; Kowalski, Greg (2004). Art Deco in Detroit (Images of America). Arcadia. ISBN 978-0-7385-3228-8.
• Texier, Simon (2012). Paris: Panorama de l'architecture (French). Parigramme. ISBN 978-2-84096-667-8.
• Unes, Wolney (2003). Identidade Art Déco de Goiânia (Portuguese). Ateliê. ISBN 978-85-7480-090-5.
• Vincent, G.K. (2008). A History of Du Cane Court: Land, Architecture, People and Politics. Woodbine Press. ISBN 978-0-9541675-1-6.
• Ward, Mary; Ward, Neville (1978). Home in the Twenties and Thirties. Ian Allan. ISBN 978-0-7110-0785-7.