Александра Корнхаузер Фрејзер

Александра Корнхаузер Фрејзер

Александра Корнхаузер Фрејзер (26 септември 1926 година - 17 мај 2020 година) - словенечки хемичар. Била професор по хемија на ПМФ и директор на Меѓународниот центар за хемиски студии на Универзитетот во Љубљана, Словенија.^[1]

Ран живот

Родена како Александра Калеари ^[1] во богато семејство со петмина браќа и сестри - нејзиниот татко поседувал компанија што подоцна станала компанија Јеловица во Шкофја Лока. Семејството го изгубило своето богатство за време на Големата депресија во 1930-тите и таа пораснала во релативна сиромаштија. Во 1940 година за време на Втората светска војна, на петнаесет години, таа започнала да раководи со младинска организација за поддршка на партизаните. Нејзиниот татко бил затворен во концентрациониот логор во Бегуње, а семејството било ставено на присилна работа, но сите ја преживеале војната. По кратко предавање во Камник и Домжале, таа отишла на универзитет во 1948 година за да студира хемија.^[2]

Кариера

Помеѓу 1954 и 1980 година, Фрејзер извршила опсежно истражување за алкалоиди и антибиотици за фармацевтски компании. По 1980 година, таа ги комбинирала своите хемиски истражувања со предавања и била вработена како истражувач за меѓународни организации, вклучувајќи ги ЕУ, УНДП, УНЕСКО, МОТ и Агенцијата за заштита на животната средина на САД. Во подоцнежниот живот, таа била особено вклучена во промовирање на чисти технологии, а во 1999 година била првата жена научник на која и била доделена наградата Хонда во Токио за нејзиниот развој на знаење од оваа област.^[1]

Во 60-тите и 70-тите години од минатиот век таа била активна во политиката и исто така ја извршувала функцијата заменик претседател на Извршниот совет на Словенија (за време на ерата на Стане Кавчиќ ^[3] ), каде што била задолжена за здравство, култура, наука и сектори за образование. По три години на функција, таа се вратила на академската фела.^[1]

Надвор од нејзината родна Словенија, таа работела со универзитети во Швајцарија, Велика Британија и САД, а дома била домаќин на над 60 меѓународни семинари и работилници. Фрејзер била член на Советот на Обединетите нации, Светската академија за уметност и наука и Академијата Европа во Лондон (од 1988 година)^[4] и била добитник на медалот Лоран Лавоазиер на фармацевтската академија и Меморијалната награда Роберт Брастд на Американското хемиско друштво, меѓу другите.^[1]

Била професионално активна сè до 90-тата година од животот, кога го завршила мандатот како декан на Меѓународната постдипломска школа „Јожеф Стефан“.^[5] Таа ја добила наградата Зоис за животно достигнување во 1997 година, највисоката награда во научната област во Словенија. Таа исто така била почесен граѓанин на Љубљана.

Личен живот

Фрејзер била во брак двапати. Нејзин прв сопруг бил Павле Корнхаузер, словенечки лекар. Нејзиниот втор сопруг бил британски хемичар, Малком Фрејзер, професор по хемиско образование на Универзитетот во Источна Англија и последователно главен извршен директор на Советот за национални академски награди. Ги чувал и двете презимиња на своите сопрузи. Таа починала во мај 2020 година на 93-годишна возраст.^[1]

Наводи

1. K. T. (20 September 2019). „Umrla je kemičarka prof. dr. Aleksandra Kornhauser Fraser“. Rtvslo.Si. Посетено на 19 May 2020. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „rtvslo1“ е зададен повеќепати со различна содржина.
2. „Zame je vsak dan srečen, če ga srečnega naredim“ (словенечки). Delo.si. Посетено на 11 November 2017.
3. Jasna Kontler Salamon. „Večini razumnikov zamerim, da molčijo in ne opozarjajo, kje je nevarnost“. Delo.si. Посетено на 20 May 2020.
4. „Aleksandra Kornhauser“. Academia Europaea. Архивирано од изворникот на 28 March 2019.
5. „Aleksandra Kornhauser Frazer (1926–2020) – Val 202“. Val202.rtvslo.si. Посетено на 19 May 2020.