Imagines piae

Imagines piae^[1] sive imagines devotionis^[2] sunt simulacra sculpta aut picta artis Christianae, quibus devotio fidelium augeatur. Praecipue vita passioque Christi, Mariae et sanctorum describuntur.^[3].

Notio

• Verbum "imago pia" sive "imago devotionis" generaliter omnia genera imaginum devotionis omnium temporum significare potest.
• In historia artium "imago devotionis" nominatim imago mediaevalis valet, pro qua significatione plerumque verbum Theodiscum "Andachtsbild(er)" adhibetur.
• Sunt etiam imagunculae piae vulgo diffusae, quae pietati popolari Catholicae propriae sunt.

Imagines devotionis mediaevales

Plurimae imagines saeculi tertii decimi ineuntis sunt parvae sculpturae ligneae. Forsitan icones Orthoxae, quae post Constantinopolim anno 1204 expugnatam in occidentem latae sunt, ad formam earum aliquid ponderis habuerunt.

Saepe picta est Passio Domini, imprimis Christus stans cum Corona spinea (Ecce homo), Christus sedens cum corona spinea, Ioannes in Christi sinu recumbens, Christus tamquam Vir Dolorum, Maria aut angelus cum corpore Christi exanimati (Pietas).

• 
  Ecce homo
• 
  Vir Dolorum
• 
  Pietas
• 
  Ioannes in sinu Christi recumbens

Imagunculae piae

Imaguncula cum chromolithographia inserta, 1896, forma 5,5 × 8 cm

Imagines piae abhinc multis saeculis in devotione Catholica magni momenti sunt^[4]. Imagines devotionis parva forma saeculo quarto decimo ineunte in monasteriis feminarum desiderio ortae sunt tales imagines (ut puta in breviario) secum habendi. Extra monasteria tales imagunculae a praedicatoribus ad praedicationem confirmandam distributae sunt.^[5]. Cum imagunculae mox valde appeterentur, monasteriis, quae eas confecerunt, grati fructus oblati sunt. Initio imagunculae manibus in pergamena, charta vel linteo pictae sunt, imprimis simulacra Iesu pueri, passionis Domini Iesu Christi, Mariae, matris Iesus et sanctorum, sed etiam signa Christiana sicut crux, monogrammata Christi Mariaeque et exemplaria imaginum miraculosarum, quae ea condicione, ut consecratae essent, amuleta adhibitae vel etiam ingluttitae sunt.^[6] Xylographia ac chalcographia inventis appetitio satiari potuit: Cum autem saeculo decimo septimo imagunculae chartaceae magni pretii confectae sint^[7], saeculo duodevicesimo et undevicesimo per novas typographiae methodos maximus numerus minimo pretio confici potuit.

Imagunculae in festis praecipuis (imprimis in die Paschali) distribuuntur, praeterea in peregrinationibus, canonizationibus, prima communione, professione religiosa, ordinatione ad sacros ordines aut primitiis neosacerdotum. Imagunculae simplices sunt et plicatae, ut magnitudine apte in libros orationum sive canticorum conveniat. In parte aversa orationes inveniuntur et saepe causa, qua sunt distribuitae.

Imagunculae piae etiam in funeralibus adhibentur, quibus memoria defuncti, cuius effigies in parte aversa addi solet, servetur.

• 
  Vir Dolorum, xylographia 1746, forma 8,5 × 14,5 cm
• 
  Sancta Francisca Romana, chromolithographia 1861, forma 8 × 12 cm
• 
  Maria (mater Iesu), chromolithographia inaurata 1895, forma 5,5 × 9 cm
• 
  Sanctus Arnold Janssen, serigraphia rastraria 1938 cum reliquiis ex contactu, forma 7 × 11 cm

Notae

1. Vide Enchiridion, Seu Manuale Episcoporum, 1672 vel De reliquiis papatus ecclesiae Lutheranae temere affictis commentatio, 1721
2. Vide: De causis piis in genere, 1733
3. Karl Schade: Andachtsbild: die Geschichte eines kunsthistorischen Begriffs Verlag und Datenbank für Geisteswissenschaften, Vimarae 1996.
4. Historisches Archiv des Erzbistums Köln: Zeugen privater Frömmigkeitskultur
5. : Andachtsbilder ziehen Blicke an. In: Schwäbische Zeitung diei 1 Augusti anni 2011
6. Manfred Brauneck: Religiöse Volkskunst, Dumont-Verlag, Coloniae Agrippinae 1979
7. Sammlung Heinrich Fülbeck. Volkstümliche Graphik - Andachts- und Freundschaftsbilder (Katalog zur Ausstellung Kurhaus Meran Oktober 1973), Ferrari-Auer Meran 1973

Bibliographia

• Adolf Spamer: Das kleine Andachtsbild vom 14. bis 20. Jahrhundert, Bruckmann 1930.
• Artikel "Andachtsbild" in ABC zur Volkskunde Österreichs
• Manuela Beer, Ulrich Rehm: Das kleine Andachtsbild, Graphik vom 16. zum 20. Jahrhundert, Museum Schnütgen, Olms, Hildeshemii 2004.
• Horst Appuhn: Das private Andachtsbild, ein Vorschlag zur kunstgeschichtlichen und volkskundlichen Terminologie, in: Museum und Kulturgeschichte; Festschrift für Wilhelm Hansen; ed. a Martha Bringemeier (Schriften der volkskundlichen Kommission für Westfalen 25), Aschendorff, Monasterii (Germaniae) 1978, S. 289-292.
• Hans Gärtner: Andachtsbildchen. Kleinode privater Frömmigkeitskultur. Domus editoria Sankt Michaelsbund, Monaci 2004, ISBN 3-920821-45-9.

Nexus interni

• Ars Christiana
• Icon

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Imagunculas pias spectant.