PROFILBARU.COM

Британ үкіметі

Ұлыбританияның конституциялық құқығында министрлер кабинеті деген ұғым мүлде жоқ десек те болады. Оның орнына көбіне үкімет деген термин қолданылатын бұл мемлекетте негізінен премьер-министр басқаратын министрлер кабинетінен тұрады десек те болады. Премьер-министр жария түрде қазынаның бірінші лорды болып табылады. Үкіметтің құрамыны көптеген мүшелерден тұрады. Олардың саны заңды жүзде 95. Ал негізінен үкімет 75-80 министрлерден, мемлекеттік министрлерден, портфельсіз министрлерден, дәстүрлі қызметтің иелерінен оларға лорд- мөрді сақтаушы және т.б., кіші министрлерден, секретарьлардан тұрады. Министрлер рангіне бс прокурор да ие болады. Ол үкіметтің құқықтық кеңесшісі, сотта үкіметтің негізгі өкілі болып табылады. Мемлекеттік секретарь титулы маңызды министрлерге беріледі, соның ішінде ішкі және сыртқы істер министрлері және т.б. Үкіметтің құрамына сонымен қатар тек парламент мүшелері кіреді. Қазіргі кезде лордттар палатасы күнделікті қолданылады. Үкімет коллегиалды орган ретінде ешқашан отырыстарда жиналмайды және шешімдер шығармайды. Оның құрамынан қысқартылған кабинет шақыртылады. Кабинет негізгі министрлерден тұрады. Оның құрамында сыртқы қорғаныс пен сыртқы істерімен айналасушы мемлекеттік секретарьлар, қазына канцлерлері және т.б. болады. Кабинет жиындарға шақыртылады және шешімдер шығарады. Кабинеттің отырыстары көбіне Лондонда Даунинг-Стрит,10- да орналасқан премьер-министр резиденциясында өткізіледі. Көбіне премьер-министрдің үйінде жиналатын жиынға «ішкі кабинет» жиналады. Бұндай жиындар аптасына бір рет болып тұрады. Ал «ішкі кабинетке» премьер-министрдің сеніміне ие министрлер кіреді. «Ішкі кабинет» шешімдерді кабинет атынан шығара береді. Кабинеттің жұмысы жабық түрде жүреді. Ондағы протоколдармен танысуға заң бойынша тек 30 жылдан кеін ғана рұқсат етілген. Кабинет министрлерінің шешімі дауысқа салынбай қабылданады. Мемлекетті басқаруда негізгі тұлға премьер-министр болып табылады. Ол үкіметті жасақтайды, монархтың актілеріне жазбаша қол қоюды (кейде бұны ауызша түрдеде істей алады), монархқа кез келген уақытта парламенттің төменгі палатасын тарату туралы ұсыныс жасай алады сонымен қатар қайта сайлауды өткізу туралы шешім шығарады және т.б. Премьер-министр ұсынысын монарх әрқашан орындайды. Премьер-министрдің шешімімен келіспеген министрлер отставкаға кетуге міндетті. Премьер-министр мен министрлер құрамында көптеген құрамдас органдар – кабинеттер, комиссиялар, секретариаттар, қызметтер бар. Негізгі маңызға парламенттік қызметтер ие.Парламенттік қызметтер парламентте болған дебаттарды қадағалайды, парламентте көтерілген мәселелерді тиісті министрге хабарлайды, оның парламент депутаттары берген сұрақтарын жауап дайындайды. Құқықтық тұрғыдан мемлекет кеңесшісі бас атторн болып табылады, ал оның көмекшісі бас солиситор. Парламенттің қабылдаған заңдарын орындау үшін үкімет арнайы нормативтік актілер қабылдайды. Ал бұл актілер үкімет не кабинет атынан қабылданбайды, жекелеген министрлер атынан шығарылады. Мұндай актілерге парламент қатаң тәртіп орнатқан. Барлық актілер парламентке берілуі керек, яғни «парламент үстеліне қойылуы керек». Ал іс жүзінде барлығы парламент библиотекасына және бағынышты заңдар туралы парламент комитетіне тапсырылады. 2001 ж. қабылданған реттеу реформасы бойынша министр өзінің бұйрығымен кейбір заңдарға және заңдық актілерге өзгеріс енгізе алады. Бұл өзгертулер парламентте 60 күн ішінде қаралып мақұлданады немесе алынып тасталынады. Қабылданғанына екі жылдан төмен актілерге өзгеріс енгізуге болмайды. Өзгерістер тек белгілі бір жеке тұлғаларға қатысты немесе Шотландия заңдарына рұқсат етілген. Бұл кейбір жеке және заңды тұлғаларды мемлекеттік салықтар мен өтемдерден босату болып табылады. Ұлыбританияда премьер-министрге қатысты импечмент қолданылады. Бұл соңғы рет 1805 жылы қолданылды. Министрліктердің жергілікті жерлерде өз өкілдіктері бар. Өкілдіктер арқылы жергілікті өзін-өзі басқару органдары кейбір миниципалдық шенеуніктерді тағайындау туралы мәселелер қарайды. Мысалы бұған өрт сөндіру, миниципалдық милиция және т.б. органдар жатады.