Қызыл теңіздегі дағдарыс — 2023 жылдың желтоқсан (қазан-қараша) айының ортасында басталған бұл дағдарыс Йемендегі хусит көтерілісшілерінің кемелерге жасаған шабуылдарына байланысты жаһандық сауда және жүк тасымалдау бағыттарында үзіліс туғызды.[1][2][3][4][5][6][7]
Хуситтер
Хуситтер – Йемендегі мұсылман шииттерінің бір тобы. 1990 жылдары елдегі сыбайлас жемқорлықпен күресу үшін құрылған. Олар өз атын қозғалыстың негізін қалаушы Хусейн әл-Хусидің құрметіне атаған. Өздерін «Ансар Алла» деп те атайды. 2003 жылы АҚШ-тың Иракқа басып кіруінен кейін хуситтердің АҚШ пен Израильге деген көзқарасы қатты өзгерді.[8]
Барысы
19 қазан: АҚШ-тың ресми өкілдері USS Carney әскери кемесі Йемендегі хуситтер ұшырған Израильге бағытталған жерүсті орналасқан үш қанатты зымыранды және бірнеше ұшқышсыз ұшу аппаратын атып түсіргенін мәлімдеді.
27 қазан: екі ұшқышсыз ұшу аппараты Қызыл теңіздің оңтүстік бөлігінен солтүстік бағытта ұшырылды. ЦАХАЛ ресми өкілдерінің айтуынша, олардың мақсаты Израиль болған.[9][10]
31 қазан: Эйлат ауданында Қызыл теңіз жағынан жау ұшақтарының кіруіне байланысты дабыл жарияланды. Ұшақ Қызыл теңіз үстінен ұстап алынды. Arrow жүйесі баллистикалық зымыранды ұстап алды, ал ӘӘК Эйлат бағытында Қызыл теңізден атылған бірнеше қанатты зымыранды ұстап алды.
1 қараша: сағат 0:45-те ЦАХАЛ Йеменден ұшырылған әуе объектісін ұстап алып, оны Эйлаттың оңтүстігінде идентификациялады.[11]
8 қараша: Американдық MQ-9 Reaper дроны Йемен жағалауында хуситтердің әуе шабуылына қарсы қорғаныс күштерімен атып түсірілді.[12]
9 қараша: Хуситтер Эйлат қаласына зымыран атты.[13][14] Зымыран «Стрела 3» зымыранымен ұстап алынған.[15]
14 қараша: Хуситтер көптеген зымырандарды аттырды, оның біреуі Эйлат қаласына бағытталды. Израиль ресми өкілдерінің айтуынша, зымыран Эрроу зымыранымен ұстап алынған.[16]
19 желтоқсан: АҚШ хуситтерге қарсы әскери операцияның басталғанын жариялады.[17]
12 қаңтар: АҚШ пен Ұлыбритания бірігіп, Йемен хуситтерінің әскери нысандарына соққы жасаған.[18]
14 қаңтар: Хуситтер 35-тен астам елдің 10 сауда кемесін нысанаға алып, ұшқышсыз ұшу жүйелері мен баллистикалық зымырандармен 100-ден астам соққы жасады.[17]
12 ақпан: Иран қолдау көрсететін хуситтер тобы бақылайтын Йемен аумағынан Баб әл-Мандеб бұғазынан екі зымыран атылды. Екі зымыран да MV Star Iris жүк кемесіне қарай ұшырылды.[19]
Салдары
Қызыл теңіздегі кеме қатынасы дағдарысы ең қысқа теңіз Суэц каналындағы қозғалыстың қысқаруына әкелді Азия мен Еуропа арасындағы жол, тасымалдау компаниялары өз кемелерінің орнына Үміт мүйісін айнала бағыттайды. Бұл жеткізу уақытын он күнге немесе одан да көп уақытқа ұлғайтты, бұл жаһандық жеткізу тізбегінің тиімділігіне әсер етті.[1][2][20]
Дағдарыс сонымен қатар Азиядан Еуропаға және Жерорта теңізіне жүк тасымалы тарифтерінің күрт өсуіне әкеліп соқты, бұл басқа тасымалдау бағыттарына әсер етіп, елдерге тарады. Әуе жүктері, Азиядан Еуропаға, Солтүстік Америкаға және Оңтүстік Америкаға баратын жолдарға әсер етеді. Сонымен қатар, қымбаттап жатқан шығындар теңіз тасымалы және транзит уақытының кешігуі уақытты сезінбейтін жүктерді әуе тасымалдау қызметтеріне итермелеп, әуе пайдалану шығындарына одан әрі әсер етті.[1]
Дереккөздер
