Қазақтың боғауыз сөздері

Қазақтың боғауыз (боқауыз, балағат) сөздері деп қазақ тіліндегі әдепсіз, обсценді (лат. obscenus — әдепсіз, ұятсыз) лексикаға жататын сөз тобын атайды.

Зерттеу

Қазақ тіліндегі әдепсіз сөздерді жинақтаумен сонау XIX ғасырда башқұрттың танымал зерттеушісі Әбубәкір Диваев айналысқаны туралы Ақселеу Сейдімбек өзінің «Бейпіл сөздер» кітабында жазған[1]. Бұны Халел Досмұхамедовтың мына сөздері де растайды:

Қазақ халық әдебиетінің түрлерін санамалай келіп, боғауыз өлеңдерді айтпай кетуге болмайды. Қазақтың боқауыз мақалдарының кейбірін Ә. Диваев жинап, тұңғыш рет 1900 жылы Ташкент қаласында қолжазба күйінде жариялап таратты.

— Х. Досмұхамедов. — Алматы: Аламан, 1991. — С. 29.

Әбубәкір Диваевтың, қазақтың әдепсіз сөздерімен айналысқан Бейсембай Кенжебаевтың қолжазбаларының сақталған-сақталмағандығы белгісіз. Қазақтың эротикалық фольклоры жеке жинақ ретінде басып шығарылмағанмен, оған өз еңбектерінде Әлкей Марғұлан, Мырзабек Дүйсенов секілді ғалымдар, Ғабит Мүсірепов, Сапарғали Бегалин, Қуандық Шаңғытпаев, Шерхан Мұртаза, Асқар Оразақын секілді жазушылар назар аударған[1].

Қазіргі замандағы қолданысы

Қазақстандық жазушы әрі аудармашы Герольд Бельгердің айтуынша қазіргі қазақтар негізінен орысша боғауызды қолданады екен. Оның пайымдауынша, қазақтар өз ана тілінде тек қазақша боқтаса бастағаннан кейін ғана сөйлей бастайды екен, ал қазақтың боғауыздары орыстыкіне қарағанда әсерлі және бай болып келеді[2]. «Қазір кез келген қазақ жастары бір-бірімен сөйлескенде өздерінің сөз аралық байланысын орыстың боқтық сөзін қосу арқылы жеткізеді. Орыстың өте жағымсыз, бейпіл сөздерін жиі қолданады», — депті жазушы Ақселеу Сейдімбек[3].

Этимологиясы

  • Тасақ сөзі көне түркі тіліндегі ер адамның жыныстық мүшесі мен мүшеқабының tašaq (تَشَق‎) деген атауынан пайда болған[4][5].
  • Ам сөзі оғыздар мен қыпшақтардың диалектісіндегі әйел адамның жыныстық мүшесінің ˘амم‎/EM) деген атауынан пайда болған[6][7].
  • Көт сөзі көне түркі тіліндегі köt (كُت‎) сөзінен пайда болған[8][9]. Көне түркі тілінде осыған ұқсас ked (соңы, артқы жағы) және ket (соңы, арты) сөздері бар.
  • Сігу етістігі көне түркінің sik- (سِك‎) деген «жыныстық қатынасқа түсу» мағынасындағы түбірінен пайда болған[10]. Ер адамның жыныстық мүшесі де көне түркілерде sik деп аталғанмен, қазіргі қазақ тілінде қыпшақтың қотақ сөзімен аталады.
  • Жәлеп сөзі арабтың «жәләб» (араб.: جلب‎ — құлдар; сырттан тасылған тауар‎) сөзінен пайда болған.

Басқа түркі тілдерінде

Басқа түркі тілдес халықтарда кейбір қазақтың боғауыз сөздеріне ұқсас немесе бірдей сөздер бар.

қаз. қыр. қарақ. өзб. тат. башқ. түр. түрікм. әз.
қотақ коток qotaq qo'taq кутак кутак qutaq sik
ам ам am am am am amcıq
сігу сигуу sig- sikuv сег- сег- sikmek sikmek sikmək
қотақбас коток баш qo'taq bosh кутакбаш sikbaş
көт(ен) көт ko't(en) ko't(an) göt göt göt
жәлеп жалап jalab jelep
тасақ ташак tashaq taşaq daşşaq

Боғауыз қолданған үшін жауапкершілік

Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексінің № 434-ші «Ұсақ бұзақылық» бабына сәйкес, бірқатар құқықбұзушылық, оның ішінде «қоғамдық орындарда былапыт сөйлеу, жеке тұлғаларға қорлап тиiсу» 10 айлық есептік көрсеткіш (1 АЕК = 1982 теңге) мөлшеріндегі айыппұлмен немесе 10 тәлікке дейін әкімшілік қамауға алумен жазаланады. Осы бап бойынша құқық бұзушылық жасаған тұлға жазаланғаннан кейін бір жыл ішінде іс-әрекеттерін тағы да қайталаса, 15 тәулікке шейін әкімшілік қамауға алынады[11].

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің № 131 «Қорлау» бабына сәйкес «басқа адамның абыройы мен қадiр-қасиетiн әдепсiз түрде кемсiту» 100 айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі айыппұлмен, не сол мөлшердегі (яғни 100 сағат) түзеу жұмыстарына қатысумен немесе 120 сағат мөлшеріндегі қоғамдық жұмысқа тартылумен жазаланады. Осы бұзақылықты «көпшiлiк алдында немесе бұқаралық ақпарат құралдарын немесе ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайдалана отырып» жасаған адам 200 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде, не сол мөлшердегі (яғни 200 сағат) түзеу жұмыстарына қатысумен немесе 180 сағат мөлшеріндегі қоғамдық жұмысқа тартылумен жазаланады[12].

Дереккөздер

  1. a b Ақселеу Сейдімбек, 2000, 9-10 б.
  2. Жанар Қанафина Вам мат!. «Караван» газеті.
  3. Мырзагелді Кемел Екі томдық шығармалар жинағы.
  4. Древнетюркский словарь, 1969, 540 б.
  5. Диван лугат ат-турк, 2005, 360 б.
  6. Древнетюркский словарь, 1969, 172 б.
  7. Диван лугат ат-турк, 2005, 325 б.
  8. Древнетюркский словарь, 1969, 319 б.
  9. Диван лугат ат-турк, 2005, 315 б.
  10. Древнетюркский словарь, 1969, 499б.
  11. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚРЗ.
  12. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 3 шiлдедегі № 226-V ҚРЗ.

Read other articles:

Muhammad Amin SalehKadiv TI PolriMasa jabatan23 Februari 2012 – 12 Juni 2013PendahuluIrjen. Pol. Robert AritonangPenggantiIrjen. Pol. Tubagus Anis AngkawijayaGubernur AkpolMasa jabatan5 Mei 2011 – 23 Februari 2012PendahuluIrjen. Pol. Boedhi Santoso MoestaryPenggantiIrjen. Pol. Djoko SusiloWakil Kepala Badan Pemelihara Keamanan PolriMasa jabatan15 Desember 2010 – 5 Mei 2011PendahuluIrjen. Pol. PrasetyoPenggantiIrjen. Pol. Bambang SuparnoKepala Kepolisian Daerah...

 

Interior of the Chester Fritz Auditorium CFAclass=notpageimage| Location of Chester Fritz Auditorium The Chester Fritz Auditorium (CFA) is a performance facility on the campus of the University of North Dakota (UND) located in the city of Grand Forks, North Dakota.[1] The Fritz, as it is commonly known, has a maximum capacity of 2,384 and is used for many events including concerts, dance recitals, and popular Broadway musicals. The auditorium also plays host to university events inclu...

 

Університет Тузли 44°32′21″ пн. ш. 18°39′45″ сх. д. / 44.53944444002777203° пн. ш. 18.66250000002778009° сх. д. / 44.53944444002777203; 18.66250000002778009Координати: 44°32′21″ пн. ш. 18°39′45″ сх. д. / 44.53944444002777203° пн. ш. 18.66250000002778009° сх. д. / 44.53944444002777203; 18.662500...

العلاقات الإثيوبية اللاتفية إثيوبيا لاتفيا   إثيوبيا   لاتفيا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإثيوبية اللاتفية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين إثيوبيا ولاتفيا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقارنة

 

Aimé Octobre Monumento a los muertos de La Couarde-sur-Mer, 1922Información personalNombre de nacimiento Aimé-Jérémie-Delphin OctobreNacimiento 13 de mayo de 1868Angles-sur-l'AnglinFallecimiento 22 de julio de 1943[1]​VouvrayNacionalidad FranciaEducaciónEducado en Escuela Nacional Superior de Bellas Artes de ParísAcademia Francesa en Roma (1893-1897) Información profesionalÁrea esculturaDistinciones Premio de Roma 1893[editar datos en Wikidata] Aimé Octobre, (An...

 

此條目没有列出任何参考或来源。 (2019年9月18日)維基百科所有的內容都應該可供查證。请协助補充可靠来源以改善这篇条目。无法查证的內容可能會因為異議提出而被移除。 I've Never Been to Me夏琳·邓肯的单曲发行日期1977年类型流行音乐唱片公司摩城唱片夏琳·邓肯单曲年表 Freddie(1977年) I've Never Been to Me(1982年) It Ain't Easy Comin' Down(1982年) 《I've Never Been to Me》,中文常译作《未...

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. Een stoma is een kunstmatige uitgang in het (menselijk) lichaam. Dit kan zijn voor ontlasting (colostoma of ileostoma), urine (urinestoma of urostoma, of een nefrostoma), gal (galstoma of leverstoma) en ademhaling (tracheostoma). Tracheostoma Colostoma Colostoma mogelijkheden Nefrostoma Urinestoma (Bricker) Ontlasting Een colostoma (colon = dikke darm) is een uitgang van de dikke darm in de huid va...

 

Japanese professional wrestler and actor AKIRA (wrestler) redirects here. For the American professional wrestler, see Akira (American wrestler). Akira NogamiNogami in September 2011Born (1966-03-13) March 13, 1966 (age 57)[1]Narashino, Chiba, Japan[1]Professional wrestling careerRing name(s)AkiraAkira NogamiSue Takafusa[2]Billed height180 cm (5 ft 11 in)Billed weight90 kg (198 lb)Trained byNJPW Dojo[1]DebutOctober 12, 1984[1 ...

 

Heartland rockThe E Street Band tampil pada November 2007 selama Magic Tour; ini adalah penampilan penuh Danny Federici berikutnya dari terakhir.Sumber aliranRock and rollroots rockrhythm and bluesgarage rockfolk rockcountry rockSumber kebudayaanAkhir 1970an, Midwestern dan Amerika Serikat SelatanVersi regionalMidwestern Amerika Serikat dan Rust BeltTopik lainnyaBuruhAlienasialternative countryroots rockSouthern rockHeartland rock adalah genre musik rok yang dicirikan oleh gaya musik yang lug...

Ukrainian-American conceptual artist (1933–2023) This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (January 2017) (Learn how and when to remove this template message) This biography of a living person needs a...

 

2004 compilation albumSongs and Artists That Inspired Fahrenheit 9/11Compilation albumReleasedOctober 5, 2004Length64:56LabelWarner Bros. Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllmusic[1] Songs and Artists That Inspired Fahrenheit 9/11 is a compilation album that followed up the 2004 documentary film Fahrenheit 9/11 by filmmaker Michael Moore. It is not the original soundtrack. The track listing was selected by Moore based on the songs and the artists he listened to while creat...

 

Kenyan television channel 1°17′12″S 36°47′28″E / 1.286546°S 36.791138°E / -1.286546; 36.791138 Television channel Citizen TVCountryKenyaBroadcast areaKenyaBurundiRwandaUnited StatesZambia Worldwide through media streaming, Facebook, Viusasa, Twitter and YouTube HeadquartersCommunications Centre, Maalim Juma Rd, off Denis Pritt Road in Hurlingham area, NairobiProgrammingLanguage(s)English (US ), SwahiliPicture format1080i (HDTV)(Downgraded to letterboxed 576...

For 1824 Danish fairy tale opera, see Lulu (Kuhlau opera). Unfinished opera by Alban Berg LuluOpera by Alban BergSketch of the composer by Emil StumppLibrettistBergLanguageGermanBased onErdgeist and Die Büchse der Pandoraby Frank WedekindPremiere2 June 1937 (1937-06-02)Zurich Opera Lulu (composed from 1929 to 1935, premièred incomplete in 1937 and complete in 1979) is an opera in three acts by Alban Berg. Berg adapted the libretto from Frank Wedekind's two Lulu plays, Erdgeis...

 

2009 single by Eminem3 a.m.Single by Eminemfrom the album Relapse ReleasedApril 23, 2009 (radio)April 28, 2009 (digital)August 11, 2009 (remix)Recorded2008GenreHorrorcore[1][2]Length5:19LabelAftermathShadyInterscopeSongwriter(s)Marshall MathersDawaun ParkerMark BatsonMike ElizondoTrevor Lawrence, Jr.Producer(s)Dr. DreEminem singles chronology We Made You (2009) 3 a.m. (2009) Old Time's Sake (2009) Travis Barker remix cover Music video3 a.m. on YouTubeAudio samplefilehelp 3...

 

1992 season of NFL team New York Jets 1992 New York Jets seasonOwnerLeon HessHead coachBruce CosletHome fieldThe MeadowlandsResultsRecord4–12Division place4th AFC EastPlayoff finishDid not qualifyPro BowlersNone ← 1991 Jets seasons 1993 → The 1992 New York Jets season was the 33rd season for the team and the 23rd in the National Football League. The Jets were looking to improve on their 8–8 record under head coach Bruce Coslet in 1991 and also make a second cons...

QUICPay(クイックペイ)は、ジェーシービー(JCB)及びJCBの提携先が展開する決済(電子決済)サービスである。「Quick & Useful IC Payment」の略。 概要 ソニーが開発したFeliCaを採用した電子決済(非接触決済)サービスである。「Pay」(ペイ)という名称ではあるが、QRコード決済やネット決済に「○○Pay」(○○ペイ)という名称が使われる前からあるため、これらの決...

 

  此条目页的主題是1986年电影《孙中山》。关于其他同名条目,請見「孙中山 (消歧义)」。 孙中山Dr. Sun Yat-Sen海报基本资料导演丁荫楠李叶宇刘宝林监制孙长城制片徐建平、刘丞芳编剧贺梦凡张磊主演刘文治张燕王咏歌配乐施万春摄影王亨里侯咏于晓群剪辑冯慧林严秀英制片商珠江电影制片厂片长150分钟产地 中国大陆语言普通話上映及发行上映日期1986年(中国大陆...

 

Camino al Monte Osnovni podaci Država  Meksiko Savezna država México Opština Chalco Stanovništvo Stanovništvo (2014.) 190[1] Geografija Koordinate 19°12′04″N 98°55′36″W / 19.20101°N 98.92671°W / 19.20101; -98.92671 Vremenska zona UTC-6, leti UTC-5 Nadmorska visina 2344[1] m Camino al MonteCamino al Monte na karti Meksika Camino al Monte je naselje u Meksiku, u saveznoj državi México, u opštini Chalco. Prema proceni iz 2014. go...

Brand name for Nokia phones Product typeCellular phonesProduced byNokiaCountryFinlandIntroduced27 September 2006; 17 years ago (2006-09-27)Discontinued2010MarketsInternationalPrevious ownersNokia XpressMusic was a brand name for a line of Nokia mobile phones that were specially designed for music playback.[1] All of the XpressMusic handsets came with expandable MicroSD memory slots and dedicated music keys, so these phones could also be used as MP3 players. The ...

 

Герб Малопургинского района Удмуртии Детали Утверждён 18 января 2002 года Щит французский Номер в ГГР 827 Авторский коллектив Н.М.Тарасов и И.И.Капитонов Герб Малопургинского района — официальный символ муниципального образования «муниципальный округ Малопургинс...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!