Джером Дэвид Сэлинджер

Джером Дэвид Сэлинджер
Jerome David Salinger
Туған күні	1 қаңтар 1919 (1919-01-01)
Туған жері	Нью-Йорк , АҚШ
Қайтыс болған күні	27 қаңтар 2010 (2010-01-27) (91 жас)
Қайтыс болған жері	Корниш, Нью-Гэмпшир
Азаматтығы	АҚШ
Мансабы	жазушы
Шығармашылық жылдары	1940–1965
Жанры	проза
Шығармалардың тілі	ағылшын
Қолтаңбасы
Ортаққордағы санаты: Джером Дэвид Сэлинджер

Джером Дэвид "Джей Ди" Сэлинджер (ағылш. Jerome David "J. D." Salinger [ˈsælɪndʒər]; 1 қаңтар 1919(19190101), Нью-Йорк — 27 қаңтар^[1][2][3] 2010, Корниш, Нью-Гэмпшир) — американдық жазушы, шығармалары 1940-шы және 1950-ші жылдары «The New Yorker» журналында жарық көрді.

Сэлинджер Манхэттенде өсті, әңгімелерін орта мектепте жаза бастады. Алғашқы шығармалары Екінші дүниежүзілік соғыстан дейін жарияланған. Соғыс басталған кезде, Сэлинджер өз еркімен соғысқа аттанады. Оны денсаулық жағдайы бойынша қарулы күштер қатарына алған жоқ, бірақ ол дегеніне жетті. Майданда болған кезінде, ол өз күнделігінде былай деп жазды: «Мен керек уақытта дұрыс орында жүріп жатқаның сезінемін, өйткені мұнда бүкіл адамзат болашағы үшін соғыс болып жатыр».

1940-шы жылдардың екінші жартысында Сэлинджер ең беделі және көп үміт күттіретін американдық әңгіме жанрының шеберлерінің біріне айналды. Көптеген соғыстан кейінгі әңгімелерінде, соғыстағы алған жауынгерлік іс-қимылдардың травматикалық тәжірибесі көрініс алды.

1951 жылы Сэлинджер «The Catcher in the Rye» атты тәрбиелеу романың шығарады. Роман үлкен табысқа жетті және бүкіл әлем бойынша оқырмандар махаббатына ие болды. Жастардың көптеген буындары кітаптін басты кейіпкері Холден Колфилдтың балалық шақтың қиялдарынан айырылуын жанашырлықпен тамашалаған^[4] Қысқа мерзім ішінде кітаптін 60 миллион көшірмелері сатылды, және әлі күнге дейін жыл сайын шамамен 250 000 данасы сатылуда^[5]

1965 жылдан кейін Сэлинджер әңгімелер жариялауын тоқтатты және жасырын өмір салтын жүргізе бастады. 1980 жылы ол өзінің соңғы сұхбатын берді.

Өмірбаяны

Сэлинджер 1919 жылы 1 қаңтарда Нью-Йорк қаласында дүниеге келген. Оның әкесі — Соломон Сэлинджер (1887-1974), ысталған өнімдер мен ірімшік сатуымен айналысатын дәулетті еврей отбасынан шыққан саудагер, ал шешесі — Мириам Сэлинджер (үйленуге дейін аты Мэри Джиллик) — шотланд-ирландиялық отбасынан шыққан. Оның жалғыз қарындасы Дорис, одан сегіз жылға үлкен.

Әкесі ұлына жақсы білім беруге талпынды. 1936 жылы Джером Пенсильвания штатының Вэлли-Фордж қаласында орнпласқан әскери мектепті бітірген Мұнда оның әдеби дебюті өтті: Джером мектеп әнұраны үшін үш шумақ жазған, айтпақшы, олар оны осы күнге дейін орындайды. 1937 жылы жазда Джером Нью-Йорк университетінде дәріс тыңдайды, 1937-1938 жылдары Австрия және Польшаға барып қайтады (мұнда Быдгоще қаласында ол әкесінің нұсқауы бойынша шұжық өндірісін зерттейді). 1938 жылы оралып ол Урсинус-колледж (Пенсильвания) дәрістеріне барады. 1939 жылы Колумбия университетіне оқуға түседі, мұнда ол «Стори» журналының редакторы У. Бернетт оқыған қысқаша әңгімеге туралы лекция курстарын тыңдайды. Джером ешбір жоғары оқу орындарының да бітірмеді. Оқуға деген бір ерекше жетістіктерге жетпей және бірде-бір мансаптық ұмтылысын көрсетпеген ол әкесінің наразылығын тудырды, ақыр соңында олар мәңгі керісті.

1942 жылы драматург Юджин О' Нилдың қызы Уна О' Нилмен кездесе бастайды, бірақ Уна көп ұзамай Чарли Чаплинмен танысып оған тұрмысқа шығады. Сол жылдың көктемінде әскерге шақырылып, офицер-сержанттық байланыс әскерлерінің мектебін бітірген. 1943 жылы сержант шенінде қарсы барлау бөліміне ауыстырылып, Нашвиллге жіберілді.

1944 жылдың 6 маусым күні сержант Сэлинджер 4-ші жаяу әскер дивизиясының 12-ші жаяу әскер полкінің қарсы барлау бөлімінің құрамында Нормандияда десант түсіру операциясына қатысқан, содан кейін Хюртген ормандағы және Арденн операциясындағы шайқастарға қатысқан. Ол соғыс тұтқындарымен жұмыс істеді, бірнеше концлагерлерді азат етуге қатысқан (шамасы, соның ішінде Дахау болған). Майданда ол әскери тілші мен жазушы Эрнест Хемингуеймен кездесті. Хемингуэйдың жеке қасиеттері және жазу стилі Сэлинджерге үлкен әсер етті; өз кезегінде, Хемингуэй бастауыш автордың әдеби талантты жоғары бағалады. Соғыс аяқталғаннан кейін, соғыста алған жауынгерлік психикалық жарақаттан емденіп, Германияның денацификациясымен айналысты.

Сэлинджер жазушы мансабы нью-йорк журналдарында қысқа әңгімелер жарияланудан басталды. Оның бірінші әңгімесі «Жастар» (The Young Folks) 1940 жылы Уит Бернетт негізін қалаған «Story» журналында жарық көрді.^[6] 1941 жылдан бастап «The New Yorker» басылымында жариялана бастады. Бірінші елеулі танымалдылықты Сэлинджерге «Бананабалық үшін жақсы күн» («A Perfect Day for Bananafish», 1948) қысқа әңгімесі әкелді. Әңгімеде Симор Гласс атты жас жігіттің және оның әйелінің бір күндік өмір тарихы баяндалған. 1940-шы жылдардың соңында Джером дзен буддизмді зерттей бастады.

Бірінші әңгіме шыққан кезінен он бір жыл өткеннен кейін, 1951 жылдың 16 шілде күні баспадан Сэлинджердің жалғыз романы «The Catcher in the Rye» шығады. Бұл романмен Джером 1941 жылдан бері жұмыс жасаған болатын. Роман сыншылар тарапынан бірауыздан мақұлдаумен қарсы алынды. Әлі күнге дейін романның басты кейіпкері Холден Колфилдпен ұқсас көзқарастары мен мінез-құлқы бар және өз көңілдеріне жақын болатын сынып оқушылары мен студенттер арасында жоғары сұранысқа ие. Кітап тым депрессялы және қорлау тілі пайдаланғаны үшін бірнеше елдерде және АҚШ кейбір штаттарында тыйым салынған. Бірақ қазір көптеген американдық мектептерде оқу үшін ұсынылған әдебиет тізіміне кіреді.

Роман шығу уақытына дейін Сэлинджердің түрлі мерзімді басылымдарда жиырма алты шығармалары жарияланды, оның ішінде 1953 жылы шыққан «Тоғыз әңгіме» (Nine Stories) жеке кітапқа енген тоғыз новелланың жетеуі шығып үлгерді.

1960-шы жылдары «Фрэнни мен Зуи» (Franny and Zooey) және «Raise High the Roof Beam, Carpenters» атты туындылары шығады. Осы туындылардың басты кейіпкерлері, аса зиятты Гласс отбасыны — Сэлинджер өз идеяларының уағыздаушыларына айналдырады (дзен буддизм, ұстамды мистицизм және битниктер нигилизмінің синтезі).

Соңғы жылдары

«The Catcher in the Rye» романы үлкен танымалдыққа жеткеннен кейін ол сұхбат беруден бас тартты және жасырын өмір салтын жүргізе бастады. 1965 жылдан кейін Сэлинджер әңгімелер жариялауын тоқтатып, тек өзі үшін жазған. Сэлинджер ертеректе жазған әңгімелерді қайта басып шығаруға тыйым салды («A Perfect Day for Bananafish» әңгімесіне дейін) және оның жазған хаттарын басып шығару әрекеттерін бірнеше рет бетін қайтарды.

Соңғы жылдары, ол іс жүзінде сыртқы әлеммен ешқандай қарым-қатынас жасамаған болатын. Нью-Гэмпшир штатының Корниш қалашығындағы өзінің биік қоршаулары бар жекежайында тұрып, түрлі рухани тәжірибелермен (буддизм, индуизм, йога, макробиотика, дианетика), сондай-ақ дәстүрлі емес медицинамен, глоссолалия, гомеопатия, акупунктура және христиандық ғылыммен айналысқан^{[7][8][5][9][10][11][12]}.

2010 жылдың 27 қаңтар күні Сэлинджер Нью-Гэмпширдегі өзінің үйінде 91 жасында қайтыс болады.

Шығармашылығы

Сэлинджер көптеген шығармаларын басты кейіпкерлері — 17 жасқа толмаған балалар мен жасөспірімдер. Алайда, оны "балалар" жазушысы деп атауға болмайды. Өз шығармаларында (бірінші кезекте «The Catcher in the Rye» романы) Сэлинджер жасөспірім кейіпкердің өзінің идеалдары мен максималистік қатыгездік және оны қоршаған "ересек" әлемнің арамдығы арасындағы қарсыластық тақырыбын көтереді.

Оның шығармаларының кейіпкерлері өз болмысының нақты айқын шекаралары мен анықтамалар жоқ, өз-өздерінен бас тартқан сияқты.^[13]

Гласс отбасы туралы әңгімелерінде («A Perfect Day for Bananafish», «Franny and Zooey», «Raise High the Roof Beam, Carpenters», «Seymour: An Introduction» және т. б.) дарынды тұлға мен қоршаған әлемнің ымырасыз қарсыластық тақырыбы дамып тереңдейді.

Мистика, буддизм және өз рухани мәнің сақтау мақсатында жалпы қоршаған ортадан безушілік, «Тоғыз әңгіме» шығармасында анық көрінетін және Сэлинджердің кейінгі шығармаларында күшейген.

Шығармалары

«The Catcher in the Rye» Кітап мұқабасы (1985)

• 1940 — The Young Folks
• 1940 — Go See Eddie
• 1941 — The Hang of It
• 1941 — The Heart of a Broken Story
• 1942 — The Long Debut of Lois Taggett
• 1942 — Personal Notes of an Infantryman
• 1943 — The Varioni Brothers
• 1943 — The Inverted Forest
• 1944 — Both Parties Concerned
• 1944 — Soft Boiled Sergeant
• 1944 — Last Day of the Last Furlough
• 1944 — Once a Week Won’t Kill You
• 1945 — Elaine
• 1945 — I’m Crazy
• 1945 — A Boy in France
• 1945 — This Sandwich Has No Mayonnaise
• 1945 — The Stranger
• 1946 — Slight Rebellion off Madison
• 1947 — A Young Girl in 1941 with No Waist at All)
• 1948 — A Girl I Knew
• 1948 — Blue melody
• 1948 — A Perfect Day for Bananafish
• 1948 — Uncle Wiggily in Connecticut
• 1948 — Just Before the War with the Eskimos
• 1949 — The Laughing Man
• 1949 — Down at the Dinghy
• 1950 — For Esmé — with Love and Squalor
• 1951 — Pretty Mouth and Green My Eyes
• 1951 — The Catcher in the Rye
• 1952 — De Daumier-Smith’s Blue Period
• 1953 — Teddy
• 1955 — Raise High the Roof Beam, Carpenters
• 1959 — Seymour: An Introduction
• 1961 — Franny and Zooey
• 1965 — Hapworth 16, 1924

Жарияланбаған

• 1944 — The Children ' s Echelon
• 1944 — Two Lonely Men
• 1946 — Birthday Boy
• 1947 — The Ocean Full of Bowling Balls

Дереккөздер

1. Скончался писатель Джером Сэлинджер Мұрағатталған 6 қаңтардың 2012 жылы.
2. Умер Джером Дэвид Сэлинджер
3. The Catcher In The Rye: J.D. Salinger Dies January 27, 2010 Мұрағатталған 2 ақпанның 2010 жылы.
4. Skow, John. Sonny: An Introduction, Time (15 қыркүйек 1961). Тексерілді 12 сәуірдің 2007.
5. See Beidler’s A Reader’s Companion to J.D. Salinger’s The Catcher in the Rye.
6. «J. D. Salinger.
7. Борисенко А. Дж. Д. Сэлинджер: классик и современник// Сэлинджер Дж. Д. Над пропастью во ржи: Роман. Повести. Рассказы. — М.: Эксмо, 2007. — с.16
8. Skow, John. Sonny: An Introduction, Time (15 қыркүйек 1961). Тексерілді 12 сәуірдің 2007.
9. Salinger, M (2000). pp. 94-5.
10. Salinger, M (2000). p. 195.
11. Salinger, M (2000). p. 219.
12. Salinger, M (2000). p. 96.
13. Андрей Аствацатуров, Александр Погребняк Нехватка бытия как фигура современности. theoryandpractice.ru (24 феврая 2014 года).

Әдебиет

• Аствацатуров А. Феноменология текста: игра и репрессия. М.: Новое литературное обозрение, 2007. — 288 с.
• Борисенко А. Сэлинджер начинает и выигрывает // Иностранная литература. — 2009. — № 7. — С. 241—246.
• Петренко Д. И. Роман Дж. Д. Сэлинджера «Над пропастью во ржи» и его переводы на русский язык / Под ред. проф. К. Э. Штайн. — Ставрополь: Изд-во СГУ, 2009. — 240 с.
• Сазанович Е. И.Наконец его оставили в покое… («Плохие» американцы) // Международный аналитический журнал «Геополитика». — 2010. — 29 янв.
• Фаликов Б. З. «Ради толстой тёти». Духовные поиски Дж. Д. Сэлинджера // Иностранная литература. — 2009. — № 2. — С. 203—216.
• Щербак Н. Эхо войны в творчестве Сэлинджера // Звезда. — 2015. — № 9.
• Lawrence Bowden. The Ducks in Central Park, or Why You Can’t Teach The Catcher in the Rye // Americana. The Journal of American Popular Culture. Oct. 2002.

Сыртқы сілтемелер

• Сэлинджер туралы ағылшын тіліндегі портал Мұрағатталған 8 қыркүйектің 2008 жылы.
• Сэлинджера өзінің романың киноға бейімдеуге не үшін қарсы екенін түсіндіреді
• Джером Дэвид Сэлинджер. Биографиялық анықтама
• "Селинджер" (ағылш. Salinger) док. фильм (АҚШ, 2013). Режиссер Шейн Салерно.