Алутагузе ұлттық саябағы

Алутагузе ұлттық саябағы эст. Alutaguse rahvuspark
ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк)
Жалпы мағлұмат
Ауданы	441,353 км²
Құрылған уақыты	2018
Басқаратын ұйым	Қоршаған ортаны қорғау департаменті
Сайты	https://kaitsealad.ee/et/kaitsealad/alutaguse-rahvuspark
Орналасуы
59°05′45″ с. е. 27°18′59″ ш. б.59.0958° с. е. 27.3164° ш. б. / 59.0958; 27.3164 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 59°05′45″ с. е. 27°18′59″ ш. б.59.0958° с. е. 27.3164° ш. б. / 59.0958; 27.3164 ^(G) ^(O) ^(Я)^(T)
Ел	Эстония
Аймақ	Ида-Вирумаа
Ең жақын қала	Кохтла-Ярве
Алутагузе ұлттық саябағы
Алутагузе ұлттық саябағы Ортаққорда

Алутагузе ұлттық саябағы (эст. Alutaguse rahvuspark) — Эстониядағы ұлттық саябақ. Ол Эстонияның шығысында, Ида-Вирумаа уезінде орналасқан.

Тарихы

Алутагузе ұлттық парк құру идеясын алғаш рет 1920 жылдары эстон ботанигі Густав Вилбасте ұсынған. Алайда оның жоспары 100 жылдан кейін ғана жүзеге асты. Алутагузе ұлттық паркі 2018 жылы 24 қарашада 11 қорғалатын табиғи аумақтардың – Пухату, Агузалу, Мурака және Селисоо қорықтарынан, Куртна, Смольница, Йыуга, Ийзаку, Струуга және Маетагузе ландшафттық қорықшаларының негізінде құрылды.

Алутагузе ұлттық паркінің мақсаты - Чуд көлінің батпақты, орманды, шалғындық, көлдік, өзен және жағалаудағы табиғи қауымдастықтарын, аймаққа тән ландшафттар мен рельефтерді, биологиялық әртүрлілікті, қорғалатын жануарлар мен өсімдіктерді, маңызды көші-қонды қорғау, сақтау және қалпына келтіру. Құстардың ұя салатын жерлері, сондай-ақ өңірлік мәдени мұра мен тарихи-мәдени нысандарды сақтау және насихаттау.^{[1] [2]}

Сипаттама

Эстонияның ең жаңа Алутагузе ұлттық саябағы Эстонияның солтүстік-шығысында 44135,3 жерді алып жатыр. 23855 га (54%) батпақ, (18759 га) 42% орман. Ішкі су объектілерінің ауданы 884,1 га. Алутагузе – таза табиғаты бар Эстониядағы ең орманды аймақтардың бірі. Бұл аймақ әрқашан халықтың аздығымен сипатталды: мұндағы халықтың тығыздығы 3 адам/км².

Алутагузе аймағы тарихи жағынан Эстониядағы қылқан жапырақты ормандар мен батпақтардың ең үлкен аймағы болып табылады. Ұлттық саябаққа Эстониядағы ең ұзын құмды жағажай және Чуд көлінің солтүстік жағасындағы бірегей Смольница құмдары, Эстониядағы ең күшті ағысы бар Нарва өзені, Струуга табиғи саябағындағы өзендер мен шалғындар, Куртнадағы орман ландшафттары, Агусалудағы континенттік төбелер кіреді.

Жазықтарда алқаптары, жоталар, құм төбелері бар. Мұнда Эстониядағы ең биік құм жоталары (42 метр) және Ида Вирумааның ең биік табиғи нүктесі (теңіз деңгейінен 94 метр) Тариве төбесі орналасқан. Куртна және Йыуга көлдері құм мен қиыршық тастардың астына көмілген мұз дәуірінің үлкен мұз қабаттарының орнында пайда болған. Мұздар ерігеннен кейін олардың орнында терең ойпаңдар пайда болды.

Жергілікті батпақтарда бүркіттер, ақ кекілік, бөрте балшықшы және жергілікті ормандарда – ұшатын тиін, қара ләйлек және басқа да көптеген қорғалатын түрлер кездеседі.

Мурака және Агусалу сулы-батпақты жерлері халықаралық маңызы бар сулы-батпақты жерлер тізіміне, яғни Рамсар тізіміне енгізілген. Алутагуз ұлттық паркі Natura 2000 қорғалатын табиғи аумақтар желісінің бөлігі болып табылады.^{[3][4][5][6][7]}

Туристік қызметі

Алутагузе ұлттық саябағында көптеген демалыс орындары мен туристік турлар бар.

Котка жаяу жүру соқпағы - ойпатты және өтпелі батпақтарды таныстырады. Бұл жол арқылы батпақты жерлерді және батпақты көлдерді көруге болады. Соқпақ ортасында орман лашығын, ал батпақтың шетінде шалаш бар. Соқпақ Ийсаку ауылынан басталып, Аллику ауылындағы Рюйтли батпағында аяқталады. Соқпақтың жалпы ұзындығы 8 км.

Поруни жаяу жүру соқпағы - орманды алқап пен Нарва өзеніне құятын Поруни өзенінің жағасынан өтеді. Соқпақ, ішінара орман жолымен, бірақ негізінен тақтайша бойында, табиғаттың әртүрлілігімен, жол бойындағы өсімдіктермен, құстар мен жануарлардың түрлерімен таныстырады. Ол жерде және кері жаяу жүру жолының жалпы ұзындығы 10 км.

Куртна жаяу жүру соқпағы - соқпақ Куртна ландшафты қорығы арқылы өтеді және әртүрлі өсімдіктер қауымдастығын, ландшафт нысандарын және көлдердің түрлерін таныстырады. Жаяу жүру жолының жалпы ұзындығы 4,5–5,5 км.

Луйте жаяу жүру соқпағы - каукси табиғат орталығында басталып, Каукси өзенінің көне арнасының бойымен жылжып, оны бойлай серуендеп, әртүрлі табиғатты таныстырады. Ұзындығы 4,4 км.

Агусалу велосипед жолы - Ида-Вирумаадағы Алутагузе ұлттық саябағының бойымен өтетін соқпақ. Жолдың жалпы ұзындығы 38 шақырымды құрайды. Велосипед жолы Иисаку табиғат орталығында басталып, аяқталады.

Яруска ағаш көпірі - 2013 жылы салынған Эстониядағы бірінші жабық көпір. Көпір құрылысына АҚШ, Англия, Франция және Эстониядан ағаш ұсталық тәжірибесі бар еріктілер атсалысқан.

Ийсаку бақылау мұнарасы - биіктігі 28 м бар. Теңіз деңгейінен 122 м биіктікте орналасқандықтан.

Ийсаку мұражайы - мұражай экспозициясында XIII ғасырдың аяғында XIV-ші ғасырдың басында Йыугада жерленген вод әйелінің қабірінен табылған тоқылған қолғаптың бір бөлігін көруге болады, бұл Еуропада табылған ең көне тоқыма бұйымдары болып табылады.^[8][9]

Дереккөздер

1. Алутагузский национальный парк https://loodusegakoos.ee/kuda-poiti/nacionalnqe-parki/alutaguzskij-nacional-nyj-park
2. Алутагузе (национальный парк) https://wikizero.com/ru/%D0%90%D0%BB%D1%83%D1%82%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%B7%D0%B5_(%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA)
3. Алутагузе https://agro-portal.su/vikistati/47451-alutaguze-nacionalnyy-park.html
4. Hациональный парк Алутагузе https://www.visitestonia.com/ru/%D0%BA%D1%83%D0%B4%D0%B0-%D0%BF%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8/%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F/h%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA-%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%82%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%B7%D0%B5 Мұрағатталған 22 мамырдың 2023 жылы.
5. НАЦИОНАЛЬНЫЙ ПАРК АЛУТАГУЗЕ https://keskkonnaharidus.ee/sites/default/files/inline-files/Tunne_eesti_kaitsealasid.pdf Мұрағатталған 6 шілденің 2022 жылы.
6. https://www.seti.ee/modules/news/article.php?storyid=103917
7. О Парке https://kaitsealad.ee/ru/zapovedniki/nacionalnyy-park-alutaguze/o-parke-0
8. ALUTAGUSE RAHVUSPARK JA ALUTAGUSE RAHVUSPARGI KÜLASTUSKESKUS https://visitnarva.ee/ru/node/148624
9. Национальный парк Алутагузе: походные тропы, велосипедные маршруты, мызы, музей и парк приключений https://turist.delfi.ee/statja/91044847/ideya-na-vyhodnye-nacionalnyy-park-alutaguze-pohodnye-tropy-velosipednye-marshruty-myzy-muzey-i-park-priklyucheniy