Конго Демократиялық Республикасы

Координаттар: 2°20′00″ о. е. 22°48′00″ ш. б.2.33333° о. е. 22.80000° ш. б. / -2.33333; 22.80000 ^{(G) (O) (Я)}

Конго Демократиялық Республикасы фр. République Démocratique du Congo
Байрақ Елтаңба
Әнұран: «Debout Congolaise»
Тарихы
Тәуелсіздік күні	30 маусым 1960 жыл (Бельгиядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі	француз тілі
Елорда	Киншаса
Ірі қалалары	Киншаса, Мбужи-Майи, Лубумбаши, Кисангани, Букаву, Матади, Бома, Бутембо, Кананга
Үкімет түрі	аралас республика
Президенті Премьер-министрлері	Феликс Чисекеди Жан-Мишель Сама Луконде
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 11-ші орын 2 345 409 км² 3,32
Жұрты • Сарап (2019) • Тығыздығы	▲ 91 931 000[1] адам (16-шы) 39,19 адам/км²
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	▲ 77,486 млрд.[1] $ ▲ 842[1] $
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	▲ 46,117 млрд.[1] $ ▲ 501[1] $
АДИ (2018)	▲ 0,470[2] (төмен) (176-шы)
Валютасы	Конголез франкы
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.cd
ISO коды	CD
ХОК коды	COD
Телефон коды	+243
Уақыт белдеулері	UTC+1 және UTC+2

Конго Демократиялық Республикасы (фр. République démocratique du Congo) — Африка құрлығындағы жер көлемі жағынан үшінші орындағы мемлекет. Конго Демократиялық Республикасы елі Бурунди, Конго Республикасы, Орталық Африка Республикасы, Оңтүстік Судан, Уганда, Руанда, Танзания, Замбия, Анголаның Кабинда аймағымен шектеседі. Аумағы 2 345 410 км². Халқы – 77,44 млн. (2014). Астанасы – Киншаса қаласы. Тілдері: француз тілі (мемлекеттік тіл), лингала, кингвана, киконго, чилуба.

Тарихы

Конго территориясында әртүрлі тайпалар мен патшалықтар өмір сүрген. Ең танымалдарының бірі – Конго патшалығы, 14-19 ғасырларда гүлденген. Бұл патшалық сауда байланыстарын дамытып, өзінің әкімшілік жүйесін құрған.

19 ғасырдың аяғында Бельгия патшасы Леопольд II Конгоны өз жеке меншігі ретінде жариялады. Оның билігі кезінде Конгода қызыл резеңке өндірісі үшін қатты эксплуатация жүргізілді. Миллиондаған адамдар қысымнан және аурудан қаза тапты. Бұл кезең «Конгоның қанды қызыл резеңкесі» деген атаумен тарихта қалды.

1960 жылы Конго Бельгиядан тәуелсіздік алды. Алайда, тәуелсіздіктен кейінгі жылдары саяси тұрақсыздық басталды. Әр түрлі бөлшектенген топтардың арасындағы күрес, сонымен қатар шетелдік араласу елдің дамуына кедергі болды. Патрис Лумумбаның өлтірілуі бұл кезеңнің ең трагедиялы оқиғасы болып саналады.

1965 жылы Мобуту Сесе Секо билікке келді және ұзақ жылдар бойы авторитарлық режим орнатты. Ол коррупцияға жол беріп, елдің ресурстарын жеке байыту үшін пайдаланды.

Мобуту биліктен кеткеннен кейін Конгода бірнеше соғыстар басталды. Бұл соғыстарда көптеген адамдар қаза тауып, миллиондаған адамдар жер аударылды. Соғыстардағы негізгі себептердің бірі – бай минералды ресурстарды бақылау үшін күрес болды.

2003 жылдан бастап Конгода салыстырмалы тыныштық орнады, бірақ елде әлі де көптеген проблемалар бар: кедейлік, коррупция, тұрақсыздық, қарулы қақтығыстар, эпидемиялар. Демократиялық институттар әлі де толық қалыптаспаған.

Географиясы

КДР-нің рельефі өте күрделі. Елдің орталығынан Конго өзені ағып өтеді және оның бассейні үлкен жазықтықты құрайды. Осы жазықтықтың айналасында биік таулар мен үстірттер орналасқан. Шығыс бөлігінде Вирунга және Рувензори таулары, ал оңтүстік-шығысында Катанга үстірті орналасқан. Көптеген таулар вулкандық шығу тегіне ие.

КДР-де экваторлық климат басым. Жылы және ылғалды ауа райы жыл бойы сақталады, бірақ биіктікке байланысты айтарлықтай айырмашылықтар бар. Жазықтарда ылғалдылық жоғары, ал таулы аудандарда салқын және құрғақ ауа райы болуы мүмкін. Екі жаңбырлы маусым бар: біреуі наурыз-мамыр айларында, екіншісі қыркүйек-қараша айларында.

Конго өзені және оның салалары КДР-дегі ең маңызды су ресурстары саналады. Конго өзені әлемдегі су өткізгіштігі бойынша екінші орында тұр. Көптеген көлдер мен батпақты жерлер бар.

Табиғи ресурстары: КДР табиғи ресурстарға өте бай. Ол алтын, алмас, мыс, кобальт, калий тұздары, уран және басқа да минералдардың ірі кен орындарына ие. Ормандардың үлкен аумағы бар, олар ағаш ресурстарының маңызды көзі.

Халқы

Басты қалаларындағы тұрғындар саны

Қала	Тұрғандарының саны
Киншаса	6,301,100
Лубумбаши	1,074,600
Мбуджи-Майи	905,800
Колвези	803,900
Кананга	539,600
Кисангани	510,300
Ликаси	375,100

Дереккөздер

1. Report for Selected Countries and Subjects. International Monetary Fund.
2. 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.

Қосымша әдебиет

• Tim Butcher: Blood River - A Journey To Africa's Broken Heart, 2007. ISBN 0-7011-7981-3
• Wrong, Michela, In the Footsteps of Mr. Kurtz: Living on the Brink of Disaster in Mobutu's Congo
• Hochschild, Adam, King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror and Heroism in Colonial Africa, 1998.
• Renton, David; Seddon, David; Zeilig, Leo. The Congo: Plunder and Resistance, 2007. ISBN 978-1-84277-485-4
• Larémont, Ricardo René, ed. 2005. Borders, nationalism and the African state. Boulder, Colorado and London: Lynne Rienner Publishers.
• Devlin Larry Chief of Station, Congo: A Memoir of 1960-67 — New York: PublicAffairs. — ISBN 9781586484057.
• Уикисаяхаттағы «Конго Демократиялық Республикасы» жол сілтегіші  (ағыл.)
• Конго Демократиялық Республикасы DMOZ каталогында