უკრაინის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ცენტრი (ინგლ. The Science and Technology Center in Ukraine, STCU) — საერთაშორისო სამთავრობათაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა მასობრივი განადგურების იარაღთან დაკავშირებული ცოდნისა და გამოცდილების გავრცელების თავიდან ასაცილებლად. ამ გზით ცენტრის დამფინანსებელი ქვეყნები ცდილობენ, წვლილი შეიტანონ საერთაშორისო უსაფრთხოებაში.[2]
ორგანიზაცია
STCU აერთიანებს ყოფილ თავდაცვის სპეციალისტებს, მეცნიერებსა და მკვლევარებს, რომლებიც მუშაობენ ბირთვულ, ქიმიურ, ბიოლოგიურ ან სხვა მასობრივი განადგურების იარაღზე, ასევე ბირთვულ და ქიმიურ მრეწველობაზე და დახურული კვლევითი ცენტრის თანამშრომლებს ყოფილი სსრკ-ს რესპუბლიკებიდან. თანამშრომლობა ხორციელდება STCU პროექტების ფარგლებში, რომლებიც დაფინანსებულია ევროკავშირის, შეერთებული შტატებისა და კანადის მიერ. STCU-ს პროექტები შესაძლებელს ხდის შეიქმნას სამუშაო ადგილები და სპეციალისტებისთვის ანაზღაურებადი სამუშაო, რათა დასაქმებულებმა თავიანთი საქმიანობა მშვიდობიანი მიმართულებით და მსოფლიო მეცნიერების განვითარებისკენ წარმართონ.
STCU მოქმედებს უკრაინაში 25.10.1993 შეთანხმების საფუძველზე, რომელიც დაიდო უკრაინის, კანადის, აშშ-სა და შვედეთის მთავრობებს შორის, ასევე „უკრაინის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ცენტრის“ დაარსების შესახებ შეთანხმების შესწორების 07.07.1997 ოქმის საფუძველზე. შეთანხმება ძალაში შევიდა 1994 წლის ივნისში. STCU-მ თავისი საქმიანობა დაიწყო 1995 წლის 14-15 დეკემბრის გამგეობის პირველი სხდომის შემდეგ.
მოგვიანებით, 1998 წლის 26 ნოემბერს, ევროკავშირი შეუერთდა STCU შეთანხმებას და შეცვალა შვედეთი, როგორც დონორი ქვეყანა. ცენტრის საქმიანობის პერიოდში აზერბაიჯანი, საქართველო, მოლდოვა და უზბეკეთი შეუერთდნენ STCU-ს, როგორც შეთანხმების წევრები. დღეს STCU-ს სათაო ოფისი მდებარეობს კიევში და აქვს რეგიონალური ოფისები ბაქოში, კიშინიოვსა და თბილისში, ასევე ხარკოვსა და ლვოვში. ცენტრს ჰყავს 178 პარტნიორი ორგანიზაცია (სახელმწიფო და კომერციული ფირმები).
STCU ხელს უწყობს მეცნიერთა და ინსტიტუტების მუშაობასა და პროფესიულ განვითარებას ევროკავშირის, კანადისა და შეერთებული შტატების წამყვან ექსპერტებთან და ინსტიტუტებთან ერთად. გარდა ამისა, STCU ატარებს ტრენინგებს და იძენს ცოდნასა და გამოცდილებას შემდეგ სფეროებში:
- საპატენტო სამართალი;
- სტრატეგიული დაგეგმვა;
- ბიზნესის ადმინისტრირება და კომერციალიზაცია;
- ტექნოლოგიების ტრანსფერი.
ორგანიზაციის წევრები
სპონსორი
დონორი ქვეყნები (დამფინანსებელი მხარეები)
მიმღები ქვეყნები
დაფინანსება
STCU საბჭოს პირველი შეხვედრის შემდეგ (1995 წ.), ცენტრმა უკრაინის, საქართველოს, აზერბაიჯანის, მოლდოვისა და უზბეკეთის მეცნიერებისთვის დააფინანსა 1500-ზე მეტი კვლევითი პროექტი, 300 მილიონ აშშ დოლარზე მეტი საერთო თანხით. ამ ხნის განმავლობაში პროექტებში მონაწილეობა მიიღო 18000-ზე მეტმა მეცნიერმა, რომელთაგან 10000 საბჭოთა კავშირის თავდაცვის სტრუქტურების ყოფილი მეცნიერია.
1995 წლიდან 2010 წლის ნოემბრამდე ცენტრმა უზრუნველყო შემდეგი დაფინანსება:
გარდა ამისა, STCU გახდა მექანიზმი, რომელმაც შეძლო შეეკრიბა უკრაინელი, ქართველი, აზერბაიჯანელი, მოლდოველი და უზბეკი მეცნიერები და ინსტიტუტები დიდი რაოდენობით სამთავრობო და კომერციულ პარტნიორებთან შეერთებული შტატებიდან, კანადიდან და ევროკავშირიდან. ამჟამად სამეცნიერო-კვლევითი პროექტების დასაფინანსებლად 90 მილიონ აშშ დოლარზე მეტია მოზიდული სწორედ ამ გარე პარტნიორებისგან.
ცენტრის სამთავრობო პარტნიორებმა დააფინანსეს 160 პროექტი, რომელთა საერთო ღირებულება 71 მილიონ აშშ დოლარსა და 6 მილიონ ევროს აჭარბებს. STCU-სთან მუშაობს 855 კომერციული პარტნიორი, რომელთა დაფინანსებამ 77 მილიონ აშშ დოლარსა და 5,66 მილიონ ევროზე მეტი შეადგინა 140 პროექტისთვის.
მიღწევები
უკრაინის სამეცნიერო და ტექნოლოგიების ცენტრმა დაარსების დღიდან უკრაინაში განახორციელა 200 მილიონი დოლარის ინვესტიცია 400-ზე მეტი კვლევითი პროექტისთვის. ამით მან სამუშაო მისცა ათასზე მეტ უკრაინელ მეცნიერს, 80-ზე მეტ უნივერსიტეტს და კვლევით ინსტიტუტს. მან პროექტების შედეგად მოიპოვა 290 პატენტი: 225 უკრაინაში, 3 დსთ-ს ქვეყნებში და 12 საერთაშორისო. სწორედ STCU-ის მეშვეობით ფინანსდება სამუშაოების უკრაინული ნაწილი საერთაშორისო პროექტებისთვის, რომლებშიც უკრაინა ოფიციალურად არ მონაწილეობს. კერძოდ, დაფინანსდა უკრაინელი მეცნიერების მუშაობა დიდი ადრონული კოლაიდერისთვის, რადგან უკრაინის მონაწილეობა CERN-ში ოფიციალურად არ არის დამტკიცებული. ასევე დაფინანსდა უკრაინელი მეცნიერების ნამუშევრები საერთაშორისო პროექტზე ITER, რომელშიც უკრაინა ასევე არ მონაწილეობს დაფინანსების არარსებობის გამო (პროექტში მონაწილეობის მისაღებად გადასახდელია შესვლის საფასური 1 მილიარდი ევრო).
ხელმძღვანელობა
- STCU აღმასრულებელი დირექტორი — კურტის ბელაიაჩი (ინგლ. Curtis Bjelajac), აშშ
- აღმასრულებელი დირექტორის პირველი მოადგილე უკრაინიდან — მიკოლა ლუბივი (ინგლ. Mykola Lubiv)
შექმნის ისტორია
1993 წლის 25 ოქტომბერს უკრაინამ, შეერთებულმა შტატებმა, კანადამ და შვედეთმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას „უკრაინის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ცენტრის“ შექმნის შესახებ (STCU შეთანხმება). 1997 წლის 29 დეკემბერს STCU შეთანხმებას შეუერთდა უზბეკეთი, 1998 წლის 26 ნოემბერს — ევროკავშირი (რომელმაც შეცვალა შვედეთი, როგორც შეთანხმების მხარე), 1998 წლის 18 მარტს —
საქართველო, 2003 წლის 27 ივნისს — აზერბაიჯანი, 2004 წლის 7 დეკემბერს — მოლდოვა.
რესურსები ინტერნეტში
იხილეთ აგრეთვე
სქოლიო
