ბალკანეთის თეატრი

ბალკანეთის თეატრი
პირველი მსოფლიო ომის ნაწილი
გარდაცვლილი სერბი ჯარისკაცი ალბანეთის თოვლში
თარიღი	1914 წლის 28 ივნისი — 1918 წლის 11 ნოემბერი
მდებარეობა	ბალკანეთის ნახევარკუნძული
შედეგი	ანტანტის ძალების გამარჯვება
მხარეები
ცენტრალური ძალები:  ავსტრია-უნგრეთი  გერმანიის იმპერია (1915 წლიდან)  ოსმალეთის იმპერია (1916–1917 წლებში)  ბულგარეთი (1915 წლიდან) ანტანტის ძალები: სერბეთის სამეფო მონტენეგროს სამეფო საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკა (1915 წლიდან)  ბრიტანეთის იმპერია (1915 წლიდან) საბერძნეთის სამეფო (1917 წლიდან) იტალიის სამეფო (1915 წლიდან)  რუსეთის იმპერია (1916–1917 წლები)
მეთაურები
სოკარ პოტიორეკი ედუაერ ფონ ბოჰმ-ერმოლი ლიბორიუს რიტერ ფონ ფრანკი ჰერმან კიოვეს ფონ კიოვესშაზა ავგუსტ ფონ კეიკსენი ოტო ფონ ბელოუ ფრიდრიხ ფონ სჩოლცი აბკულ კარიმ ფაშა ნიკოლა ჟეკოვი კლიმენტ ბოიადჟიევი დიმიტარ გეშოვი გეორგი ტუდოროვი სტეფან ნერეზოვი რადომირ პუტნიკი პეტარ ბიოვიჩი ზივოინ მიისჩი სტეფა სტეფანოვიჩი პავლე იურისიჩ სტრუმი იანკო ვუკოტიჩი მაურისიე სარაილი ადილფ გუილაუმატი ლუი ფრანჩეტ დესპერეი პრაიან მაჰონი ჯორჯ მილნი პანაგიოტის დანგლისი
ძალები
1 200 000 სამხედრო[1] 707 343 სამხედრო[1] 50 000 სამხედრო[1] 300 000 სამხედრო[2] 404 207 სამხედრო[3]
დანაკარგები
300 000+ სამხედრო[4][5][ა] 267 000 სამხედრო[6] 87 500 მოკლული 152 930 დაჭრილი 27 029 დაკარგული/ტყვედ ჩავარდნილი უცნობი რაოდენობის სამხედრო „რამდენიმე ათასი სამხედრო“[7] 481 000 სამხედრო 278 000 მოკლული[8] 133 000 დაჭრილი 70,000 ტყვედ ჩავარდნილი[9] უნცობი რაოდენობის სამხედრო 30 000 სამხედრო[10] 9 668 მოკლული 16 637 დაჭრილი 2 778 დაკარგული/ტყვედ ჩავარდნილი 27 000 სამხედრო[11] 5 000 მოკლული 21 000 დაჭრილი 1 000 ტყვედ ჩავრდნილი 23 000 სამხედრო 13 325 მოკლული/დაკარგული ~10 000 დაჭრილი[12] 10 538 სამხედრო[13] ალბანეთი: 298 მოკლული, 1 069 დაჭრილი, 847 დაკარგული მაკედონია: 2 971 მოკლული/დაკარგული 5 353 დაჭრილი
ბალკანეთის თეატრი ვიკისაწყობში

ბალკანეთის თეატრი ან ბალკანეთის კამპანია — პირველი მსოფლიო ომის თეატრი, სადაც იბრძლოდნენ ცენტრალური ძალები (გერმანიის იმპერია, ავსტრია-უნგრეთის იმპერია, ოსმალეთის იმპერია და ბულგარეთი) და ანტანტის ძალები (ბრიტანეთის იმპერია, საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკა, იტალიის სამეფო, სერბეთის სამეფო, მონტენეგროს სამეფო და 1917 წლის შემდეგ საბერძნეთის სამეფო).

კამაპინია დაიწყო 1914 წლსი 28 ივნისს ავსტრია-უნგრეთის სერბეთის სამეფოში წარუმატებელი შეჭრით. ავსტრია-უნგრეთის და ბულგარეთის განახლებულმა შეტევამ გამოიწვია მონტენეგროს და სერბეთის სამეფოების დაპყრობა და სერბეთის არმიის ალბანეთში გადასვლა და იქიდან სალონიკში ევაკუაცია. სერბეთის არმია შეუერთდა ფრანკო-ბრიტანულ აღმოსავლეთის არმიას და სანგარებიდან იბრძოდნენ მაკედონიის ფრონტზე ბულგარეთის წინააღმდეგ. ანტანტის არმიების ნაწილი საბერძნეთში იყო განლაგებული, რამაც ნაციონალური სკიზმი გამოიწვია საბერძნეთის ომში ჩართვის თაობაზე. საბერძნეთ ანტანტას 1917 წელს შეუერთდა. 1918 წლის ვარდარის თავდასხმებმა გამოიწვა ბულგარეთის ხაზების გაწყვეტა რამაც ბულგარეთის დანებება გამოიწვია, ბულგარეთის დანებებას მოჰყვა სერბეთის, მონტენეგროს და ალბანეთის გათავისუფლებები.

განხილვა

ომის დაწყების მთავარი მიზეზი იყო მტრობა ავსტრია-უნგრეთის იმპერიასა და სერბეთის სამეფოს შორის. სერბეთი ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, 1915 წელს დაპყრობამდე, დიდ წინააღმდეგობას უწევდა ავსტრია-უნგრეთის არმიებს და წინსვლის საშუალებას არ აძლევდა.

დალმაცია იყო სტრატეგიული რეგიონი რომლის დაკავებაც, როგორც იტალიას ასევე სერბეთს სურდათ. იტალიის სამეფო ომს 1915 წელს ლონდონის ხელშეკრულების შემდეგ შეუერთდა, სადაც იტალიას საფრანგეთი და დიდი ბრიტანეთი დალმაციის ნაწილს დაჰპირდნენ.

სერბეთი-მონტენეგროს კამაპანია

სერბეთის სამეფომ შედარებით უფრო დიდი, ავსტრია-უნგრეთის იმპერიული არმია უკუაგდო რუსეთის იმპერიის ჩრდილოეთიდან დახამრებით. შემდეგ წელს ავსტრია-უნგრეთმა გაცილებით უფრო მეტი ჯარისკაცი განაწესა სერბეთის ფრონტზე და ამ ჯერად მოკავშირე ბულგარეთის დახმარებით მოახერხა სერბეთის დაპყრობა.

სერბეთის არმია ალბანეთის გავლით საბერძნეთის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში გადავიდა და მთელი ომის განმავლობაში, მარცხის მიუხედავად აქტიური იყო ახლად შექმნილ აღმოსავლეთ ანტანტის არმიის ბაზაზე.

ალბანეთი

იტალიელი სამხედროები ვლორში, ალბანეთი. იტალიის სამეფოს დროშა იტალიის სამხედრო შტაბ-ბინის აივანზე

პირველ მსოფლიო ომამდე, იტალიის სამეფომ ალბანეეთის ქალაქი, ვლორას ოკუპაცია მოახდინა 1914 წლის დეკემბერში.^[14] ომში შესვლის შემდეგ, 1916 წლის შემოდგომაზე, იტალიამ ალბანეთში ოკუპაციის ზენები გააფართოვა.^[14] 1916 წელს იტალიამ ოკუპირებულ ალბანეთში ალბანელი მოხალისეების და არარეგულარული მებრძოლების საკუთარ რიგებში აყვანა დაიწყო.^[14] იტალიის სამეფომ, ანტანტის მეთაურობის თანხმობით, 1916 წლის აგვისტოში ჩრდილოეთ ეპირუსის ოკუპაცია დაიწყო და ნეიტრალურ ბერძნულ არმიას რეგიონის დატოვება აიძულა.^[14]

1917 წლის ივნისში იტალიის სამეფომ ცენტრალური და სამხრეთ ალბანეთი საკუთარ პროტექტორატურად გამოაცხადა.^[14] ჩრდილოეთ ალბანეთი (თანამედროვე კოსოვო) გამოყოფილი იყო სერბეთის და მონტენეგროს სამეფოებისათვის.^[14] 1918 წლის 31 ოქტომბრისათვის საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკის და იტალიის სამეფოს შეიარაღებულმა ძალებმა ალბანეთიდან სრულიად გააძავეს ავსტრია-უნგრეთის და გერმანიის იმპერიების შეიარაღებული ძალები.^[14]

1918 წლის 5 და 6 ნოემბერს იტალიის სამეფოს ძალებმა ლონდონის ხელშეკრულების თანახმად მოახდინეს დალმაციის სანაპიროების ოკუპირება.^[15]

პირველი მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ იტალიამ მთლიანი დალმაცია დაიკავა.^[16] ადმირალმა ერნისო მილომ საკუთარი თავი იტალიის დალმაციის გამგებლად გამოაცხადა.^[16] ცნობილი ნაციონალისტი გაბრიელე დანიციო ემხრობოდა დალმაციის ოკუპაციას და საბრძოლო ხომალდებით სვლა ზანდარამდე გააგრძელა 1918 წლის დეკემბერში.^[17]

ბულგარეთი

ბულგარეთი პირველი მსოფლიო ომის მიმდინარეობისას.

ბალკანეთის მეორე ომის შემდეგ ბულგარეთი მოწინაღმდეგედ მიიჩმნენვდა რუსეთის იმპერიას, ბრიტანეთის იმპერიას და საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკას მტრებად მიიჩნევდა. ბულგარეთის მთავრობა დაუკავშირდა ავსტრია-უნგრეთს და გერმანიის იმპერიას, რამაც განაპირობა ბულგარეთის და ოსმალეთის იმპერიის, ტრადიციული მტრების, მოკავშირეებად გადაქცევა. სერბეთის სამეფო, საბერძნეთის სამეფო და რუმინეთი ფლობდნენ ტერიტორიებს სადაც უმეტესობა ბულგარელი ხალხი ცხოვროდა და ბულგარეთის მთავრობა თვლიდა რომ ეს ტერიტორიები ბულგარეთის კუთვნილი ტერიტორიები იყო.

1915 წლისთვის ბალკანეთში ყველაზე დიდი არმია ბულგარეთს ჰყავდა.

ბულგარეთმა, რომელიც ბალკანური ომების შემდეგ განახლებებს განიცდიდა, პირველი მსოფლიო ომის პირველი წელი გამოტოვა. სან სტეფანოს ხელშეკრულების შემდეგ, სადაც გერმანიის იმპერია ბულგარეთს ყოფილი ტერიტორიების დაბრუნებას დაჰპირდა, ბულგარეთმა 1915 წლის ოქტომბერში სერბეთს ომი გამოუცხადა. მალევე ბრიტანეთის იმპერიამ, საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკამ და იტალიის სამეფომ ბულგარეთს გამოუცხადეს ომი.

ბულგარეთმა, გერმანიის და ავსტრია-უნგრეთის იმპერიების დახმარებით, სერბეთის და რუმინეთის წინააღმდეგ სამხედრო გამარჯვებები მოიპოვა, მოახდინა სამხრეთ სერბეთის დიდი ნაწილის ოკუპაცია და იაღო ქალაქი ნიში 1915 წლის 5 ნოემბერს, წარმატებულად შეიჭრა ბერძნულ მაკედონიაში და დობრუჯა დაიკავა რუმინეთისაგან 1916 წლის სექტემბერში. დიდი ეკონომიკური გაჭირვებების გამო, ომში ჩაბმიდან მალევე ბულგარეთის მოსახლეობა ომის წინააღმდეგი გახდა. რუსეთის 1917 წლის რევოლუციამ ბულგარეთზეც იქონია გავლენა. ბულგარეთის არმიაში, სამხედროებს შორის და მოსახლეობაში პოპულარული გახდა ანტი-მონარქისტული და ანტი-საომარი მოძრაობები.

1918 წლის სექტემბერს მაკედონიის ფრონტში მარცხების შემდეგ, ბულგარეთის მეფე ფერდინანდი იძულებული გახდა ხელი მოეწერა სამშვიდობო ბელშეკრულებაზე.

რევოლუციონერებისგან თავის თაღწევის მიზნით ფერდინანდი გადადგა და ტახტი ბორის III დაუტოვა, რევოლუცია ჩახშობილი იქნა ხოლო არმია დაშლილი.

რესურსები ინტერნეტში

• Dutton, D. J. (January 1979). „The Balkan Campaign and French War Aims in the Great War“. The English Historical Review. 94 (370): 97–113. JSTOR 567160.
• Fried, M. (2014). Austro-Hungarian War Aims in the Balkans during World War I. Springer. ISBN 978-1-137-35901-8. 
• Mitrović, Andrej (2007). Serbia's Great War, 1914–1918. London: Hurst. ISBN 978-1-55753-477-4. 
• Lyon, James [1995] (2015). Serbia and the Balkan Front, 1914: The Outbreak of the Great War. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4725-8005-4. 
• Omiridis Skylitzes, Aristeidis (1961). Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμον, Τόμος Δεύτερος, Η Συμμετοχή της Ελλάδος εις τον Πόλεμον 1918 (Greek). Athens: Hellenic Army History Department. 
• Sfika-Theodosiou, A. (1995). „The Italian presence on the Balkan Front (1915-1918)“. Balkan Studies. 36 (1): 69–82.
• (2012) Armies in the Balkans 1914–18. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-78096-735-6. 
• Lyon, James B. (2015). Serbia and the Balkan Front, 1914: The Outbreak of the Great War. London: Bloomsbury. 

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ბალკანეთის თეატრი

სქოლიო

1. ↑ Spencer Tucker. The European powers in the First World War: an encyclopedia. Taylor & Francis, 1996, pg. 173.. ციტირების თარიღი: 30 November 2014. 
2. http://www.cheminsdememoire.gouv.fr/page/affichepage.php?idLang=en&idPage=12546
3. British Army statistics of the Great War. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 December 2014. ციტირების თარიღი: 30 November 2014.
4. Lyon 2015, p. 235. sfn error: multiple targets (2×): CITEREFLyon2015 (help)
5. Spencer Tucker, "Encyclopedia of World War I"(2005) pg 1077, ISBN 1851094202
6. Military Casualties-World War-Estimated," Statistics Branch, GS, War Department, 25 February 1924; cited in World War I: People, Politics, and Power, published by Britannica Educational Publishing (2010) Page 219.
7. Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-11-18. ციტირების თარიღი: 2015-05-19. turkeyswar, Campaigns, Macedonia front.
8. Urlanis, Boris (1971). Wars and Population. Moscow Pages 66,79,83, 85,160,171 and 268.
9. Statistics of the Military Effort of the British Empire During the Great War 1914–1920, The War Office, P.353.
10. The Army Council. General Annual Report of the British Army 1912–1919. Parliamentary Paper 1921, XX, Cmd.1193.,PartIV p. 62–72. Casualties for the Salonika Front are given as 9,668 "killed in action, died from wounds and died of other causes", 16,637 wounded and 2,778 missing (including prisoners). Given the drastically understated casualties for other fronts in the same document based on later data, such as Mesopotamia and the Dardanelles, this is likely to be an underestimation.
11. Military Casualties-World War-Estimated," Statistics Branch, GS, War Department, 25 February 1924; cited in World War I: People, Politics, and Power, published by Britannica Educational Publishing (2010) Page 219. Total casualties for Greece were 27,000 (killed and died 5,000; wounded 21,000; prisoners and missing 1,000)
12. International Labour Office,Enquête sur la production. Rapport général. Paris [etc.] Berger-Levrault, 1923–25. Tom 4 , II Les tués et les disparus p.29
13. https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/war_losses_italy
14. ↑ Nigel Thomas. Armies in the Balkans 1914-18. Osprey Publishing, 2001. Pp. 17.
15. Giuseppe Praga, Franco Luxardo. History of Dalmatia. Giardini, 1993. Pp. 281.
16. ↑ Paul O'Brien. Mussolini in the First World War: the Journalist, the Soldier, the Fascist. Oxford, England, UK; New York, New York, US: Berg, 2005. Pp. 17.
17. A. Rossi. The Rise of Italian Fascism: 1918-1922. New York, New York, USA: Routledge, 2010, p. 47.

კომენტარი

1. არ თვლება ოკუპაციის დროს მიღებული დანაკარგები