|
ტფილისის გუბერნია
ტფილისის გუბერნია (რუს. Тифлисская губерния; 14 (26) დეკემბერი, 1846 — 1917) — რუსეთის იმპერიის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული. ადმინისტრაციული ცენტრი — ტფილისი.
ისტორია
ადმინისტრაციული დაყოფა
შექმნა 1846 წელს
1846 წლის 14 დეკემბერს ნიკოლოზ I-ის ბრძანებით საქართველო-იმერეთის გუბერნიის დაშლის შედეგად ამიერკავკასიაში წარმოიქმნა ორი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული: ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნია.[1]
1846 წელს ტფილისის გუბერნია შედგებოდა:[2]
| №
|
მაზრები, უბნები
|
ადმინისტ. ცენტრი
|
| 1
|
ტფილისის მაზრა (სართიჭალის უბანი, ტფილისის უბანი, ბორჩალოს უბანი, ახალქალაქის უბანი)
|
ტფილისი
|
| 2
|
გორის მაზრა (ხიდისთავის უბანი, გორის უბანი, სურამის უბანი)
|
გორი
|
| 3
|
თელავის მაზრა (ყვარელის უბანი, თელავის უბანი)
|
თელავი
|
| 4
|
სიღნაღის მაზრა (უკანამხარის უბანი, სიღანაღის უბანი, შირაქის უბანი)
|
სიღნაღი
|
| 5
|
ელიზავეტპოლის მაზრა (ელიზავეტპოლის უბანი, შამშადილის უბანი, კაზახის უბანი)
|
ელიზავეტპოლი
|
| 6
|
ერევნის მაზრა (სარდარ-აბადის უბანი, სურმალინის უბანი, გოქჩის უბანი)
|
ერევანი
|
| 7
|
ნახიჩევანის მაზრა (ნახიჩევნის უბანი, ორდუბადის უბანი, დარალაგეზის უბანი)
|
ნახიჩევანი
|
| 8
|
ალექსანდროპოლის მაზრა (ბამბაკის უბანი, შურაღელის უბანი)
|
ალექსანდროპოლი
|
| 9
|
ოსეთის ოკრუგი (ნარის უბანი, ჯავის უბანი, პატარა ლიახვის უბანი)
|
ჯავა
|
| 10
|
თუშ-ფშავ-ხევსურეთის ოკრუგი (ფშავ-ხევსურეთის უბანი, თუშეთის უბანი)
|
?
|
| 11
|
მთის ოკრუგი (ხევის უბანი, მთიულეთის უბანი, ქსანის უბანი)
|
ქვეშეთი
|
ცვლილება 1849-1900 წლებში
1849 წლის 9 ივნისს ტფილისის გუბერნიას გამოეყო ერევნის, ნახიჩევნის და ალექსანდრაპოლის (ახალქალაქის უბნის გამოკლებით) მაზრები, რომლითაც შეიქმნა ერევნის გუბერნია,[3] ხოლო ქუთაისის გუბერნიის ახალციხის მაზრას შეუერთეს, ტფილისის გუბერნიიდან გამოყოფილი ალექსანდროპოლის მაზრის ახალქალაქის უბანი.[4]
1859 წლის 19 ივნისს ტფილისის გუბერნიის ოსეთის ოკრუგის ნარის უბანი გადაეცა კავკასიის ხაზის მარცხენა ფრთას, ხოლო ოსეთის ოკრუგი გაუქმდა და ნარჩენი ნაწილი მიერთებული იქნა გორის მაზრაზე ოსეთის უბნის სახელით.[5]
1860 წლლის 23 სექტემბერს ბარიატინსკის ბრძანებით ტფილისის გუბერნიის თიანეთის ოკრუგს შატილის მხრიდან შეუერთდა არღუნის ხეობის ორი ქისტეთის მითხოსა და მალხის საზოგადოებები (სახანოს და მაისტის).[6] მანამდე კი, 1854 წელს იქაური ქისტები მთიდან პანკისში გადაასახლეს,[7] ხოლო 1912 წელს იყო მცდელობა აღნიშნული მიწები ტფილისის გუბერნიიდან თერგის ოლქისთვის გადაეცათ.[8][9]
1868 წლის 12 თებერვალს ელიზავეტპოლის გუბერნიის შექმნასთან დაკავშირებით, ტფილისის გუბერნიას დარჩა 6 მაზრა: გორის, დუშეთის, თელავის [თიანეთის საბოქაულოთი], სიღნაღის [შირაქის საბოქაულოთი], ტფილისის [თრიალეთის და ლორეს საბოქაულოთი] და ახალციხის [ახალქალაქის საბოქაულოთი].[10] აქედან ახალციხის მაზრა ქუთაისის გუბერნიას ჩამოეჭრა, ხოლო ლორეს საბოქაულო — ერევნის გუბერნიას.
1900 წელს ტფილისის გუბერნია შედგებოდა:
ტფილისის, ახალქალაქის, ახალციხის, ბორჩალოს, გორის, დუშეთის, სიღნაღის, თელავის, თიანეთის მაზრებად და ზაქათალის ოკრუგად. ფართობი 44 607 კმ², მოსახლეობა 1 040 943 კაცი. აქედან ქალაქებში (ზაქათალის ოკრუგის გარეშე) ცხოვრობდა 207 294 კაცი (XX საუკუნის დასაწყისის მონაცემებით). ეროვნული შემადგენლობა: ქართველები, სომხები, რუსები, აზერბაიჯანელები და სხვა. ტფილისის გუბერნია გაუქმდა 1917 წელს.
ლიტერატურა
- საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 5-6, თბ., 1970-1972;
სქოლიო
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XXI, указ 20701, ст. 647
- ↑ § 2. Тифлисская губерния образуется из следующих уездов теперешней Грузино-Имеретинской губернии: 1) Тифлискаго, 2) Горийскаго, 3) Телавскаго, 4) Сигнахскаго, 5) Елисаветполскаго, 6) Эриванкаго, 7) Нахичеванскаго и 8) Александрапольскаго. К этому последнему уезду присоединяется от уезда Ахалцихскаго участок Ахалкалакский. принадлежащие к этой губернии округи: Горских народов, Осетинский и Тушино-Пшаво-Хевсурский остаются на прежнем основании. Губернским городом остается Тифлис.
- ↑ Образование в закавказском крае эриванской губернии.
Положением, утвержденным Нами в 14 декабря 1846 года (20.701), Закавказский край разделен на 4 губернии: Тифлисскую, Кутаисскую, Шемахинскую и Дербентскую. Ныне, во внимании к представлению Наместника Кавказского, рассмотревшему Кавказским Комитетом, признавая полезным и необходимым, для успешного движения дел и удобнейшего управления, образовать в Закавказском краееще новую губернию, Мы Повелеваем: 1) В состав этой, вновь учреждаемой губернии, отделить: от Тифлисской губернии уезды: Эриванский, Нахичеванский и Александрапольский, кроме участка Ахалкалакского, а от Шемахинской губернии участок Мигринский и селение Канак Шушинского уезда
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XXIV, указ 23303, ст. 312
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XXXIV, указ 34641, ст. 588
- ↑ Газ. «Кавказ», №81, 1860
- ↑ Газ. «Кавказ», №52, 1856
- ↑ Газ. «Кавказ», №182, 1912
- ↑ Газ. «Кавказ», №198, 1912
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XLIII, указ 45491, ст. 128
- ↑ «Кавказский календарь» на 1902 год: 57-й год - Тифлис, 1901
|
|
